Đặc điểm ngôn từ trong bài dân ca Hmông

Nội dung của bài viết là tìm hiểu đặc điểm ngôn từ có thể giúp phát hiện được những đặc trưng về hình thức vàcách thể hiện ngữ nghĩa của bài dân ca này, thông qua đó hiểu về giá trị đích thực của bài ca, đồng thời biết thêm về đời sống văn hóa Hmông, cũng như tâm tư tình cảm của tộc người quen sống ở vùng cao núi đá này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đặc điểm ngôn từ trong bài dân ca Hmông38ng«n ng÷ & ®êi sèngsè8 (190)-2011Ng«n ng÷ víi v¨n ch−¬ng®Æc ®iÓm ng«n tõ trong bµi d©n ca hm«ngc«n″gµ c«ng gÆp nhau″NguyÔn thu quúnh(ThS, §¹i häc S− ph¹m Th¸i Nguyªn)1. Dân ca là m t hình th c sinh ho t vănngh r t ph bi n trong i s ng sinh ho t tinhth n c a ngư i Hmông. V i h , cu c s ngchính là m t bài dân ca trư ng thiên, b t t n.Bài Gà công g p nhau - rangx tsơư sil njiz(do Hùng ình Quý sưu t m và biên d ch introng cu n Dân ca Hmông Hà Giang, S Vănhóa Thông tin t nh Hà Giang, năm 2003, t p 3,tr. 108 - 109) có th ư c xem là m t trongnh ng bài dân ca tiêu bi u vi t v chtìnhyêu (gâux plênhx).Tìm hi u c i m ngôn t có th giúp pháthi n ư c nh ng c trưng v hình th c vàcách th hi n ng nghĩa c a bài dân ca này,thông qua ó hi u v giá tr ích th c c a bàica, ng th i bi t thêm vi s ng văn hóaHmông, cũng như tâm tư tình c m c a t cngư i quen s ng vùng cao núi á này.2. Các c i m c a bài ca2.1. c i m hình th cK t c u c a bài Gà công g p nhau g m cóba khúc, tương ng v i hai lư t l i trao áp vàlư t cùng hát c a chàng trai và cô gái. Sau âylà nguyên văn bài dân ca và ph n d ch sangti ng Vi t c a Hùng ình Quý:Khúc 1:Cêr tax jông xuôv haxTax tus khâuz truôz qêzCur ndâux rus caox hal jông luôx noCangx ntus zuôv trux sơưr cêr tsênhlCaox trisl cangr tênhv cur luz cheix trâuCaox nav caox txir luz pangl êx nzuôx sêz.Tax tus khâuz truôz suôCur ndâux rus caox hal jông luôx noCangx ntus zuôv trux sơưr cêr tsênhlCaox trisl cangr tênhv cur luz nhôngs trâuCaox nav caox txir luz pangl êx nzuôxntuôs.( ư ng b ng t t i giàyư ng ph ng d quét ch iMi ng anh cùng em nói hay ghêNgày mai anh ng d y ra vS em không dám h n anh nơiCái ao b m em chuyên gi t giàyB ng ph ng d ch i quétMi ng anh cùng em nói hay l mNgày mai anh ng d y ra iS em không dám h n anh nơiCái h b m em chuyên gi t lanh)Khúc 2 :Nxeik gâux tangz talCur chêr chax luôs gâux grêl luôs nhăngzCur uô nteil chuôx lênhx trôngz ziv lênhxhangCaox seiz cur luz pangx flu nyei zuôr jôngtangvPangx tênhz pangx vuôv sangv siv rang.Cur uô nteil chuôx lênhx trôngz ziv lênhxơưsCaox seiz cur luz pangx flu nyei zuôr jôngtangvPangx tênhz pangx vuôv sangv siv tươs.Sè 8(190)-2011ng«n ng÷ & ®êi sèng(G u Hmông nói r ngEm ã thành gái thành dâu hEm ã vư t chín dãy núi tám dãy thungAnh nhìn em s càng th y p t aHoa èn hoa v ang mùa n rEm ã vư t chín dãy núi tám dãy èoAnh ng m em s càng th y xinh yHoa èn hoa v ang mùa n reo)Khúc 3:Nax yuôz tơưs meerr yuôzTơưs jox traor sil izƯz tul gâux râus rangx ênh tsil tâu zuôrMuôx hnôngz sil suô ưz tangv rangx zislâur tsơưsRênhz khux khuôr jôngr nux txênhs xaztraor sil njiz.Tơưs jox traor sil buôlƯz tul gâux râus rangx ênh tsil tâu zuôrMuôx hnôngz sil suô ưz tangv rangx zislâur tsơưsRênhz khux khuôr jôngr nux txênhs xaztraor sil chuôs.(Xa to n xa béN ngay bên yôi ta yêu m n nhau không l y ư cCó ngày s làm gà lôi chim côngB i s t so t núi th m r ng sâu g p nhauN ngay bên sátôi mình yêu m n nhau không l y ư cCó ngày s làm gà lôi chim côngB i s t so t r ng sâu núi d i g p l i).Bài Gà công g p nhau ã ph i h p c haid ng k t c u i n hình thư ng g p c a dân ca:k t c u i áp và k t c u m t chi u. Hai khúchát mu là hai lư t l i trao - áp c a hai chth di n xư ng (chàng trai và cô gái). Khúc hátcu i có k t c u m t chi u do c chàng trai và côgái cùng hòa ca.Khúc hát u là l i c a chàng trai g m 11câu, trong ó có hai o n. o n m t g m sáucâu, hai câu u năm âm ti t, b n câu sau an39xen tám âm ti t / b y âm ti t/ tám âm ti t/ chínâm ti t. o n hai ch g m năm câu, câu unăm âm ti t, b n câu sau cũng an xen gi ngo n m t tám âm ti t/ b y âm ti t/ tám âm ti t/chín âm ti t. L i c a chàng trai trong khúc hátnày k chuy n v con ư ng ph ng d i,chàng trai và cô gái t ng cùng nhau trò chuy n.Chàng trai s m t ngày kia khi mình v skhông g p l i ư c cô gái.Khúc hát th hai là l i c a cô gái áp l ichàng trai. Khúc hát này g m tám câu và cũngchia làm hai o n. o n m t có b n câu, câuu b n âm ti t, các câu sau an xen tám âmti t/ chín âm ti t/ mư i âm ti t. o n hai cũngg m b n câu, câu u và câu cu i b y âm ti t,hai câu sau an xen chín âm ti t/ mư i âm ti t.L i c a cô gái nói r ng nay mình ã thành dâunhà khác. L n g p này cô gái ã ph i vư t quar t nhi u khó khăn, tr ng in v i chàngtrai. Khi g p chàng trai, cô gái còn ví mìnhgi ng như bông hoa ang vào mùa n r , nreo.Khúc hát cu i là l i c a c chàng trai và côgái. Khúc hát này g m hai o n, o n m t cónăm câu, hai câu u năm âm ti t, câu ba chínâm ti t, hai câu sau mư i âm ti t. o n hai g mb n câu, câu u năm âm ti t, câu hai chín âmti t, hai câu cu i mư i âm ti t. L i c a chàngtrai và cô gái trong khúc hát này là m t l i ư ch n - vì yêu nhau không l y ư c nhau nên hnguy n ki p sau s hóa thành gà lôi và chimcôngư c bên nhau mãi.Nhìn chung, k t c u c a bài ca khá linhho t. Hai d ng k t c u i áp và m t chi u k th p khi n ch ...