Đặc trưng cơ bản về điều kiện tự nhiên vùng chiến trường Bạch Đằng năm 1288

Chiến trường Bạch Đằng năm 1288 nằm ở khu trung tâm của vùng cửa sông (VCS) Bạch Đằng, tại vùng chuyển tiếp giữa tỉnh Quảng Ninh và Thành phố Hải Phòng. Bài viết sau đi nghiên cứu hoàn cảnh tự nhiên của chiến trận Bạch Đằng trên cơ sở hoàn cảnh hiện tại và khả năng thay đổi qua thời gian hơn bảy thế kỷ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đặc trưng cơ bản về điều kiện tự nhiên vùng chiến trường Bạch Đằng năm 1288TrầnĐứcThạnh,2013.ĐặctrưngcơbảnvềđiềukiệntựnhiênvùngchiếntrườngBạchĐằngnăm1288.KỷyếuHộithảokhoahọc725nămChiếnthắngBạchĐằng.QuảngYênngày27/3/2013.Tr.14–31. ĐẶCTRƯNGCƠBẢNVỀĐIỀUKIỆNTỰNHIÊNVÙNGCHIẾN TRƯỜNGBẠCHĐẰNGNĂM1288 TrầnĐứcThạnh ViệnTàinguyênvàMôitrườngbiển–ViệnHànLâmKH&CNViệtNamMỞĐẦU ChiếntrườngBạchĐằngnăm1288nằmởkhutrungtâmcủavùngcửasông (VCS)BạchĐằng,tạivùngchuyểntiếpgiữatỉnhQuảngNinhvàThànhphốHải Phòng.KhuvựctảngạnchủyếuthuộcđịaphậnThịxãQuảngYên,mộtphầnliên quanđếnthànhphố UôngBívàHuyệnHoànhBồ (QuảngNinh);khuvựchữu ngạnchủ yếuthuộcvềhuyệnThuỷNguyên,CátHảivàcácquậnnộithànhcủaThànhphốHảiPhòng.Đểlàmnênchiếnthắnglẫylừng,chắcchắnchaôngtaphải tìmhiểuvàđãnắmrõđặcđiểmtựnhiênvùngchiếntrườngnày.Đểhiểurõvềquy môvàdiễnbiếntrậnđánh,chúngtacũngcầnnghiêncứuhoàncảnhtự nhiêncủa chiếntrậntrêncơ sở hoàncảnhhiệntạivàkhả năngthayđổiquathờigianhơnbảythếkỷ.I. BẢNCHẤTCẤUTRÚCVÀTIẾNHÓAVÙNGCỬASÔNGBẠCHĐẰNG 1. Vịtrí VCSBạchĐằngcótoạ độ địalý:106°37107°00Evà20°3721°00Nvàdiệntíchtrongôtoạđộ1650km2,cóđỉnhởBếnTriều,đườngbờcơbảnchạyven PhùLongCátHảiĐồ Sơnvàrìangoàiđớibờ ngầmcửasôngđitheođường đẳngsâu6mtừmũiĐồSơnđếntâynamđảoCátBà[9]. VCSnằmtrêndảivenbờtâyVịnhBắcBộ,córanhgiớitựnhiênởbánđảo HảiVân(ThừaThiênHuế)vàranhgiớipháplýởMũiLạy(cựcnamQuảngBình).DảivenbờtâyvịnhBắcBộđượcchiathành4vùng:MóngCáiĐồSơn;ĐồSơn LạchTrường;LạchTrườngmũiRòn;MũiRòn–HảiVân[8]. VCSBạchĐằngthuộcvùngvenbờMóngCáiĐồSơn,tiếpgiápvùngvenbờchâuthổsôngHồnghiệnđại(Đồ Sơn–LạchTrường)quadảiphâncáchKiếnAnĐồ Sơn.Trongphạmvihẹphơn,VCSnằmgiữakhuvựcvịnhđảo ở phía ĐôngBắcđượcbắtđầutừquầnthểđảo–vịnhlàCátBàHạLong–LanHạvàkhuvựcvenbờchâuthổphíatâynambánđảoĐồSơn.Trên250kmbờbiểnkểtừbiêngiớiViệt–Trung,đâyVCSđầutiêncóđườngthủyđạothôngnốivớikinhthànhThăngLong. Vớivị trívàtínhchấtchuyểntiếpcủaVCStronghaivùngtự nhiênlớn ởdảivenbờbiểnphíabắcViệtNamvàhìnhthể,cấutrúcđặcbiệtVCSBạchĐằngcóvịthếđặcbiệtvềđịachínhtrịvàđịaquânsự. 2. Cấutrúc 1 VCSBạchĐằngcóbảnchấtcấutrúclàmộtEstuary[7,9]–vùngcửasông hìnhphễu[6,15].Nóđượchìnhthànhtrêncơsởtươngtácgiữaquátrìnhpháttriển củamộtgrabenđangsụtchìmvớisự nângcaocủamựcnướcchântĩnh,sự thiếu hụtbồitíchvàthuỷtriềucóbiênđộlớn.Nóđượcđịnhvịởvịtrírìađôngbắcchâu thổ sôngHồng,nơidòngbồitíchtổnghợpdọcbờ hướngvề phíatâynam.VCS BạchĐằnglàmộtvựccócấutrúcnửakín,nơithuỷtriềulàyếutốđộnglựcngoại sinh ưuthế,quyđịnhcácđặctrưngvề địahìnhvàtrầmtích.Đólàmộtvựcnước lợmặn,hoàtrộnnướcsôngbiểnkhátốt,phântầngyếu.Mặcdùlượngbồitích sôngthamgiađángkể nhưngdòngbồitíchdichuyểnnộitạilàchủ đạo.Vớicấu trúcphântầngyếu,cânbằngbồixóiVCSnghiêngvề xóilở,xâmthực.Đâylà trườnghợpđiểnhìnhtrênthế giớivề mộtcửasônghìnhphễunhiệtđới[4]phát triểntrongđiềukiệnnhậttriềubiênđộlớn[9]. CấutrúcnửakíncủaVCSvàsựphâncáchtươngđốicủanóvớibiểnlànhờ quầnđảoCátBàchechắnởphíađông,đôngnam,bánđảoĐồSơnởphíatây.VCS thôngvớibiểnởphíanamvàphầnngầmtớiđộsâu6m.Vớicấutrúcnhưvậy,chỉ cósónghướngnamvàđôngnammớicókhảnănglantruyềntừbiểnvàovớiđộcao khôngquá3m,kểcảkhicóbão. CấutrúcnửakíncủaEstuaryBạchĐằnghiệnnaydocáckiếntrúctânkiến tạovàkiếntạohiệnđại(TKTvàKTHĐ)quyđịnh.PhầntrungtâmcủaVCSnằm trênđớivõnghạ tươngđốivớiKTHĐvàđớivõnghạ khámạnhtrongHolocencó dạnggraben.VaitròvôcùngquantrọngcủachuyểnđộngKTHĐđốivớisự hình thànhEstuaryBạchĐằngkhôngchỉlàvậnđộnghạthẳngđứngtrongHolocen,mà còntạoratiềnđề mộtvùngvõnghạ tươngđốicócấutrúcnửakínkhibiểntiến chântĩnhtrànngập. Hình1.VùngcửasôngBạchĐằng(ảnhvệtinhSpotngày01/3/2008) 2 ĐịahìnhVCShếtsứcphứctạpvàđadạng,gồmnhiềukiểu,dạngcónguồn gốckhácnhauvàđượcchiathànhbốnnhóm:Địahình ...