Đánh giá hiệu quả một số phương thức canh tác của người Thái tại xã Bó Mười, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La

Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu đánh giá hiệu quả một số phương thức canh tác trên đất dốc của người dân tộc Thái xã Bó Mười, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá hiệu quả một số phương thức canh tác của người Thái tại xã Bó Mười, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn LaTẠP CHÍ KHOA HỌC – ĐẠI HỌC TÂY BẮC Vũ Đức Toàn và nnk (2020)Khoa học Tự nhiên và Công nghệ (20): 110 - 118 ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC CANH TÁC CỦANGƯỜI THÁI TẠI XÃ BÓ MƯỜI, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA Vũ Đức Toàn, Đào Hữu Bính, Phạm Thị Thanh Tú Trường Đại học Tây Bắc Abstract: Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu đánh giá hiệu quả một số phương thức canh tác trên đất dốccủa người dân tộc Thái xã Bó Mười, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La. Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 7 phươngthức canh tác điển hình trên hệ thống canh tác ruộng nước và hệ thống canh tác nương rãy tại khu vực nghiên cứu,bao gồm: Lúa nước, Ngô thuần loài, Sắn thuần loài, Mận hậu, Cà phê, Xoài đài loan, Mận hậu xen Cà phê. Trongđó, phương thức canh tác lúa nước trong nhóm PTCT cây trồng ngắn ngày và phương thức canh tác Mận hậu xenCà phê nhóm PTCT cây trồng dài ngày được đánh giá có hiệu quả cao nhất với Ect tổng hợp tương ứng bằng 1,0và 0,97, là những phương thức canh tác bền vững cần có chính sách phát triển mở rộng. Các phương thức canhtác còn lại cho hiệu quả từ thấp đến trung bình với Ect tổng hợp từ 0,65 đến 0,78. Từ khóa: Phương thức canh tác; dân tộc Thái; xã Bó Mười. 1. MỞ ĐẦU khả năng đổi mới và ứng dụng các tiến bộ khoa Hệ thống canh tác (HTCT) là thể thống nhất học kỹ thuật, kìm hãm sản xuất (Vũ Đức Toànhoạt động của con người sử dụng tài nguyên et al, 2014). Do vậy, mỗi một địa phương cần(tự nhiên, kinh tế, xã hội) trong một phạm vi phải xác định các phương thức canh tác (PTCT)nhất định để tạo ra sản phẩm thỏa mãn nhu phù hợp, có hiệu quả theo lợi thế tương đối củacầu ăn, mặc của con người (FAO, 1990). Một vùng nhằm phát triển các HTCT hiệu quả vàHTCT thường gồm nhiều thương thức canh tác bền vững.(PTCT). Xét ở khía cạnh nào đó, PTCT tương Xã Bó Mười nằm ở phía Đông - Đông Bắcđồng với cách thức canh tác, trong đó người ta của huyện Thuận Châu. Diện tích tự nhiên 62,30chủ yếu quan tâm tới thành phần loài cây trồng, km2, với 1.868 hộ, dân số 9.096 người, mật độcách thức phối hợp chúng theo không gian hoặc dân số 146 người/km2. Xã có 18 bản (bản Bó,thời gian, hoặc biện pháp kỹ thuật tác động tới bản Mười, bản Phai Khon, bản Nà Ten, bản Sản,cây trồng trong một phạm vi và khoảng thời bản Tra, bản Sói, bản Quỳnh Thuận, bản Măn,gian nhất định. bản Lót, bản Nà Sành, bản Đông Mạ, bản Nong HTCT thích hợp là một trong những yếu tố Sàng, bản Lọng Cu, bản Nà Hốc, bản Phiêngquan trọng để nghiên cứu, phát triển và hoàn Xe, bản Nà Viềng, bản Nong Bo). Cộng đồngthiện hệ thống nông nghiệp, hiện đang được người Thái chiếm đa số với khoảng 80%. Kếtnhiều nước trên thế giới quan tâm nghiên cứu. quả khảo sát bước đầu cho thấy, tổng diện tíchViệc nghiên cứu HTCT là cách duy nhất tối ưu canh tác cây nông nghiệp toàn xã chỉ có 565,65hoá việc sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên. ha, bình quân mỗi hộ gia đình chỉ có khoảng 0,3Tại Việt Nam, đặc biệt là vùng Tây Bắc, tài ha đất canh tác, sản xuất nông nghiệp vẫn mangnguyên đất đai có thể canh tác được không lớn tính tự cung tự cấp với tập quán canh tác lâu đờivề không gian, kết hợp với địa hình phân cắt theo phương thức quảng canh, phụ thuộc vàomạnh, tạo nên những HTCT manh mún, nhỏ lẻ tự nhiên là chính, dẫn đến đời sống kinh tế củavà phân tán, gồm nhiều PTCT khác nhau trong nhân dân trong xã còn gặp rất nhiều khó khăn.một khu vực. HTCT manh mún, nhỏ lẻ, nhất Đến năm 2006, xã Bó Mười cũng đã có chủlà đối với cây lâu năm (cây ăn quả, cây công trương chuyển dịch cơ cấu cây trồng tuy nhiênnghiệp) làm giảm khả năng tạo thành hàng hóa, hoạt động triển khai còn diễn ra tự phát, nhỏhình thành vùng nguyên liệu tập trung, hạn chế lẻ theo hình thức trồng thăm dò, chưa có các110nghiên cứu khoa học đánh giá và định hướng 2.2. Phương pháp xử lý, tổng hợp và phâncây trồng phù hợp cho địa phương, khiến cho tích số liệuhiệu quả của việc chuyển đổi cây trồng còn 2.2.1. Phương pháp đánh giá hiệu quả kinh tế:thấp. Xuất phát từ thực tiễn này, chúng tôi tiếnhành phân tích đánh giá những PTCT hiện có Hiệu quả kinh tế của nhóm PTCT câylàm cơ sở đề xuất giải pháp phát triển HTCT trồng dài ngày (Mận; C ...