Đánh giá hiệu quả quy định pháp luật bảo vệ môi trường trong thúc đẩy tăng trưởng xanh tại các làng nghề ở Việt Nam

Bài viết tập trung phân tích và làm rõ cơ chế của pháp luật Việt Nam trong vấn đề bảo vệ môi trường đất và nước tại các làng nghề hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh. Thông qua những quy định pháp luật điều chỉnh liên quan đến BVMT tại các làng nghề, bài viết sẽ chỉ ra những bất cập, cũng như đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ tính bền vững về môi trường của làng nghề trong giai đoạn hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá hiệu quả quy định pháp luật bảo vệ môi trường trong thúc đẩy tăng trưởng xanh tại các làng nghề ở Việt Nam KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG XANH HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG: KẾT NỐI TẦM NHÌN QUỐC GIA VỚI HÀNH ĐỘNG CỦA ĐỊA PHƯƠNG VÀ DOANH NGHIỆP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG XANH TẠI CÁC LÀNG NGHỀ Ở VIỆT NAM TS. Trần Lê Đăng Phương Trường Đại học An Giang ThS. Nguyễn Thành Phương Trường Đại học Nam Cần Thơ / Email: Nguyenthanhphuong099@gmail.com Tóm tắt: Trong phạm vi nghiên cứu, bài viết tập trung phân tích và làm rõ cơ chế của pháp luật Việt Nam trong vấn đề bảo vệ môi trường đất và nước tại các làng nghề hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh. Thông qua những quy định pháp luật điều chỉnh liên quan đến BVMT tại các làng nghề, bài viết sẽ chỉ ra những bất cập, cũng như đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ tính bền vững về môi trường của làng nghề trong giai đoạn hiện nay. Từ khóa: phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, làng nghề, tăng trưởng xanh, pháp luật,Việt Nam. 1. Đặt vấn đề Nước ta có hệ thống làng nghề phong phú, đa dạng, trong đó có nhiều làng nghề truyền thống lâu đời với lịch sử phát triển hàng trăm năm, song song với quá trình phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa và nông nghiệp của đất nước. Theo thống kê của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, năm 2021, cả nước có 4.575 làng nghề, trong đó có 1.951 làng nghề truyền thống được công nhận; riêng Hà Nội có 1.350 làng nghề, trong đó có hơn 300 làng nghề truyền thống tiêu biểu [3]. Rất nhiều trong số này đã có hàng trăm năm tuổi, như: làng nghề nổi tiếng Bát Tràng. làng đúc đồng Đại Bái (Bắc Ninh) với hơn 900 năm phát triển; nghề chạm bạc ở Đồng Xâm (Thái Bình), hay nghề điêu khắc đá mỹ nghệ Non Nước (Đà Nẵng) cũng đã hình thành cách đây hơn 400 năm. Kỹ thuật, công nghệ, quy trình sản xuất cơ bản để làm ra các sản phẩm của làng nghề được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sự phát triển của làng nghề đang góp phần đáng kể trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở địa phương. Các làng nghề giờ đây đang chuyển mình trong thời kỳ hội nhập kinh tế. Những thay đổi này vừa mang lại những thuận lợi vừa tạo ra thách thức đối với các làng nghề trong quá trình phát triển. Thách thức cần giải quyết để bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững của các làng nghề là giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Thực tế cho thấy, xử lý ô nhiễm môi trường các làng nghề đã và đang là vấn đề nhức nhối, nan giải. Tại nhiều làng nghề, các chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đe dọa sự phát triển bền vững, ảnh hưởng Economy and Forecast Review 271 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG XANH HƯỚNG TỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG: KẾT NỐI TẦM NHÌN QUỐC GIA VỚI HÀNH ĐỘNG CỦA ĐỊA PHƯƠNG VÀ DOANH NGHIỆP trực tiếp đến sức khỏe người dân và trở thành vấn đề bức xúc trong cộng đồng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bất ổn xã hội. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật BVMT làng nghề đã có nhưng còn thiếu, một số nội dung chưa được cụ thể hóa; quyền hạn, chức năng, nhiệm vụ về BVMT làng nghề của các bộ, ngành và địa phương, cơ quan, lực lượng chưa rõ ràng và còn chồng chéo. Điều đó đặt ra vấn đề cần bảo đảm an ninh môi trường, để phát triển bền vững các làng nghề trong thời gian tới thông qua một hệ thống văn bản pháp luật toàn diện, chặt chẽ và phân cấp rõ ràng. 2. Thực trạng ô nhiễm môi trưởng ở các làng nghề Việt Nam hiện nay Công tác BVMT tại các làng nghề hiện nay chưa được quan tâm đúng mức, rất ít làng nghề có hệ thống thu gom và xử lý chất thải rắn (CTR) cũng như hệ thống xử lý nước thải (XLNT). Báo cáo công tác BVMT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn năm 2020 cho thấy, có 16,1% làng nghề có hệ thống XLNT tập trung đạt yêu cầu về BVMT; tỷ lệ làng nghề có điểm thu gom CTR công nghiệp chỉ đạt 20,9% [5]. Trong số 47 làng nghề gây ô nhiễm nghiêm trọng trong cả nước, khu vực miền Bắc có số lượng lớn nhất với 34 làng nghề (chiếm 72,3%), khu vực miền Trung có 11 làng nghề (chiếm 23,4%) và khu vực miền Nam có 2 làng nghề (chiếm 4,3%) [5]. Tình trạng ô nhiễm môi trường ở các làng nghề xảy ra ở các dạng phổ biến sau đây: Một là, ô nhiễm nước. Ở Việt Nam, các làng nghề chưa có hệ thống XLNT công nghiệp, nước thải được đổ trực tiếp ra hệ thống kênh rạch chung hoặc ra sông. Nguyên nhân gây ô nhiễm nước chủ yếu là quá trình xử lý công nghiệp như: chế biến lương thực thực phẩm, mây tre, dệt, in, nung nấu kim loại, tẩy giấy và nhuộm… Thường thì nước thải ra bị nhiễm màu nặng và gây ra hiện tượng đổi màu đối với dòng sông nhận nước thải, có mùi rất khó chịu. Hơn nữa là sự vượt quá tiêu chuẩn cho phép đối với các hàm lượng BOD, COD, SS, và coliform, các kim loại nặng… ở cả nước mặt và nước ngầm, làm chết các sinh vật thủy sinh và chứa các mầm bệnh nguy hại cho con người. Hai là, ô nhiễm không khí gây bụi, mùi tại các làng nghề phát sinh chủ yếu từ việc sử dụng than làm nhiên liệu, sử dụng hóa chất trong dây chuyền công nghệ sản xuất. Trong đó, nhóm làng nghề có thải lượng ô nhiễm lớn nhất là tái chế kim loại, nhựa. Quá trình tái chế và gia công, xử lý bề mặt, phun sơn, đánh bóng bề mặt sản phẩm, nung, sấy, tẩy trắng, khí thải lò rèn… đã làm phát sinh bụi và các khí thải như SO2, NO2, hơi axit và kiềm. Điển hình là làng nghề tái chế nhựa Trung Văn (Hà Nội), làng nghề đúc đồng Đại Bái (tỉnh Bắc Ninh), làng nghề tái chế nhôm Bình Y ...