Đánh giá thực trạng tài nguyên nước mặt tỉnh Cà Mau và đề xuất các giải pháp bảo vệ nguồn nước

Tỉnh Cà Mau là một tỉnh ven biển nằm trong chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong nền kinh tế của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nói riêng và cả nước, nói chung. Trong vài thập niên qua, với đường lối đổi mới của Đảng, cùng với cả nước Cà Mau đã có những bước phát triển đáng kể.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá thực trạng tài nguyên nước mặt tỉnh Cà Mau và đề xuất các giải pháp bảo vệ nguồn nước TUYEÅN TAÄP KEÁT QUAÛ KHOA HOÏC & COÂNG NGHEÄ 2016 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TÀI NGUYÊN NƯỚC MẶTTỈNH CÀ MAU VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO VỆ NGUỒN NƯỚC SURFACE WATER SOURCE ASSESSEMENT IN CA MAU PROVINCE AND SOLUTIONS PROPOSAL FOR WATER SOURCE IMPROVEMENT Trần Ký, Hoàng Trung Thống Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP.HCMTÓM TẮT Tỉnh Cà Mau là một tỉnh ven biển nằm trong chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong nền kinh tế của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nói riêng và cả nước, nói chung. Trong vài thập niên qua, với đường lối đổi mới của Đảng, cùng với cả nước Cà Mau đã có những bước phát triển đáng kể. Đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển sản xuất nông nghiệp, thủy sản mà sản phẩm chính là lương thực và nguồn lợi thủy sản. Bên cạnh sự phát triển một cách nhanh chóng về sản xuất nông nghiệp, hệ thống hạ tầng cơ sở trong vùng cũng có những phát triển đáng kể. Tuy nhiên, để phát triển đúng với tiềm năng vốn có, tỉnh Cà Mau còn phải đương đầu với biết bao khó khăn, thử thách. Nằm ở vị trí cuối nguồn của sông Mekong, đang phải đối diện với các thách thức với sự khai thác quá mức từ thượng nguồn, tình trạng thiếu nước trong mùa khô, ngập triều, ngập úng trong mùa mưa; tình trạng phèn, mặn hóa. Đặc biệt, sự tự ý chuyển đổi sản xuất (nông nghiệp sang nuôi trồng thủy sản) của người dân đang ngày càng gia tăng, các mâu thuẫn giữa các đối tượng dùng nước: nông nghiệp, thủy sản, rừng… đang diễn ra hết sức gay gắt, gây những ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình phát triển của tỉnh. Vì vậy việc đánh giá thực trạng nước mặt cho tỉnh Cà Mau trong điều kiện BĐKH-NBD và đề xuất một số giải pháp khai thác và bảo vệ môi trường nước mặt cho tỉnh Cà Mau trong điều kiện BĐKH-NBD, là rất cần thiết.1. ĐẶT VẤN ĐỀ Tỉnh Cà Mau có đặc thù là vùng đệm giữa môi trường nước ngọt, lợ và môitrường nước mặn, là một vùng đa dạng về sinh thái, giàu tiềm năng phát triển, đóng mộtvai trò đặc biệt quan trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất lương thực, xuất khẩuthủy sản, xong chưa được đầu tư một cách đúng mức, do vậy chưa phát huy được cáctiềm năng mà thiên nhiên đã ban tặng. Bên cạnh sự phát triển một cách nhanh chóng vềsản xuất nông nghiệp, hệ thống hạ tầng cơ sở trong vùng cũng có những phát triển đángkể. Các trung tâm dân cư, các hệ thống đường giao thông liên tỉnh, liên huyện, liên xã…đã, đang được hình thành, hoàn thiện góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn củavùng. Những kết quả trên cho thấy, nông nghiệp của tỉnh có những bước phát triển khảquan nhưng chưa thể nói quá trình phát triển nông nghiệp Cà Mau là bền vững. Bởi trênthực tế, do còn nhiều tồn tại và không ít khó khăn thách thức như: Hệ thống thủy lợi, thủy nông nội đồng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp chưahoàn chỉnh. Trình độ đầu tư thâm canh của nông dân Cà Mau ở mức trung bình. Thấtthoát sau thu hoạch còn rất lớn; tình hình biến đổi khí hậu toàn cầu và nước biển dâng dẫn182 VIEÄN KHOA HOÏC THUÛY LÔÏI MIEÀN NAM TUYEÅN TAÄP KEÁT QUAÛ KHOA HOÏC & COÂNG NGHEÄ 2016đến các hiểm họa thiên tai (bão, lũ lụt, hạn hán, sạt lở đất,…), liên tiếp xảy ra với tần suấtcao và sức tàn phá mạnh hơn, gây thiệt hại to lớn cả về người và của cải vật chất. Tình hình cung cấp nước sinh hoạt và nước cho các cụm công nghiệp trong tỉnh CàMau gặp nhiều khó khăn, nhất là trong điều kiện tự nhiên hiện tại. Nguồn nước mặt toàntỉnh hầu như bị mặn quanh năm chỉ trừ vùng Bắc Cà Mau bị nhiễm mặn trong các thángmùa khô, vào các tháng mùa mưa thì ngọt nhưng cũng bị nhiễm phèn không sử dụng đượccho sinh hoạt. Do đó nước phục vụ cho sinh hoạt và các khu công nghiệp chủ yếu là khaithác nước ngầm, từ đó dẫn đến tình hình khai thác nước ngầm của tỉnh Cà Mau ngày càngtăng về số và lượng làm cho suy thoái nguồn nước ngầm, gây sụt lún đất cho tỉnh. Sự xuất hiện và đi vào hoạt động sản xuất trên quy mô lớn của công nghiệp Điện– Đạm (Khánh An) và sự ra đời ba khu công nghiệp khác: Hòa Trung, Sông Đốc, NămCăn đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến nguồn nước và môi trường. Biến đổi khí hậu, nước biển dâng và các hoạt động khai thác, phát triển của cácnước thượng nguồn, khiến cho Cà Mau phải đương đầu với tình trạng thiếu nước trong mùakhô, ngập triều, ngập úng trong mùa mưa; tình trạng phèn, mặn hóa ngày càng gia tăng.2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN Vị trí địa lý: Cà Mau là tỉnh cực Nam của tổ quốc, có diện tích là 5.294,88 km2;giới hạn bởi: Phía Bắc giáp tỉnh Kiên Giang; phía Đông Bắc giáp tỉnh Bạc Liêu; phíaNam, Đông Nam giáp biển Đông Khí hậu và thời tiết: mang đặc trưng khí hậu của vùng Đồng bằng sông CửuLong, là khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, có nền nhiệt cao (nhiệt độ trung bìnhnăm 26,60C đến 26,70C). Mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 11). Lượng mưa trung bìnhnăm là 2.360 mm. Lượng mưa trong mùa mưa chiếm khoảng 90% lượng mưa cả năm,tháng có lượng mưa cao nhất là từ tháng 8 đến tháng 10. Mùa khô (từ tháng 12 đếntháng 4 năm sau). Số giờ nắng trung bình 2.300 đến 2.600 giờ/năm. Địa hình: Địa hình trong vùng nói chung bằng phẳng, thấp, cao độ trung bình từ0,5 - 1,0 m, những khu vực có cao độ mặt đất thấp (< 0,3 m), như: vùng U Minh, TrầnVăn Thời, Thanh Tùng, Quách Phẩm, Nam Tân Tiến thuộc huyện Đầm Dơi. Phần lớndiện tích thuộc dạng đất ngập nước ven biển, nền đất yếu.3. THỰC TRẠNG TÀI NGUYÊN NƯỚC Vùng Bắc Cà Mau (bao gồm Quản Lộ - Phụng Hiệp): Nguồn nước tưới củavùng chủ yếu từ sông Hậu đổ về theo kênh xáng Quản Lộ - Phụng Hiệp, Chắc Băng vớichất lượng nước tốt (nếu có cống Cái Lớn, Cái Bé, Xẻo Rô và hệ thống cống trên đêbiển Kiên Giang vận hành tốt), cộng với lư ...