Đầu tư cho nghiên cứu và phát triển ở các doanh nghiệp Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

Bài viết tập trung đánh giá thực trạng nghiên cứu và phát triển (R&D) ở các doanh nghiệp Việt Nam thông qua kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Kết quả chỉ ra rằng hoạt động R&D đã ngày càng được các doanh nghiệp coi trọng và đầu tư. Tuy nhiên mức độ đầu tư ở hẩu hết các doanh nghiệp còn rất khiêm tốn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đầu tư cho nghiên cứu và phát triển ở các doanh nghiệp Việt Nam: Thực trạng và giải pháp ĐẦU TƯ CHO NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN Ở CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP TS. Đặng Thu Hương Trường Đại học Kinh tế Quốc dân ThS. NCS. Nguyễn Thị Lan Hương Trường ĐH Công nghiệp Dệt may Hà Nội Tóm tắt Bài viết tập trung đánh giá thực trạng nghiên cứu và phát triển (R&D) ở các doanh nghiệp Việt Nam thông qua kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Kết quả chỉ ra rằng hoạt động R&D đã ngày càng được các doanh nghiệp coi trọng và đầu tư. Tuy nhiên mức độ đầu tư ở hẩu hết các doanh nghiệp còn rất khiêm tốn. Tỷ lệ các doanh nghiệp có bộ phận R&D chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Nguyên nhân chủ yếu là do những khó khăn về vốn đầu tư, nhận thức về vai trò của R&D trong sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp chưa rõ ràng, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ,... Để thúc đẩy hoạt động R&D nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, bài viết đưa ra một số đề xuất, kiến nghị chính sách nhằm góp phần tháo gỡ những khó khăn trên. Từ khóa: hoạt động nghiên cứu và phát triển, đổi mới công nghệ, năng lực cạnh tranh. 1. Vai trò của hoạt động nghiên cứu và phát triển đối với các doanh nghiệp Nghiên cứu và phát triển bao gồm việc đầu tư, tiến hành và/hoặc mua bán các nghiên cứu, công nghệ mới phục vụ cho quá trình tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Các hoạt động nghiên cứu và phát triển giúp doanh nghiệp tích lũy được các kiến thức, kinh nghiệm và các kỹ năng cần thiết để thực hiện đổi mới các quy trình (He and Wong, 2004; Zahra et al., 2006), hỗ trợ, mở rộng hoạt động kinh doanh hiện tại, phát triển hoạt động kinh doanh mới và cải thiện vị thế cạnh tranh (Hạnh, 2011). Muốn phát triển bền vững, doanh nghiệp cần chú trọng đến việc đầu tư cho các hoạt động R&D vì đây là yếu tố sống còn của doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt hiện nay. Việc thực hiện hoạt động R&D cho dù bằng cách này hay cách khác thì mục tiêu cuối cùng cũng là giúp doanh nghiệp đổi mới các 509 sản phẩm, nâng cao khả năng cạnh tranh, uy tín và vị thế của doanh nghiệp. Chính vì vậy mà ở Việt Nam, mặc dù chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển nhưng số lượng các doanh nghiệp có xu hướng đầu tư cho R&D ngày càng cao. ...“Tại nhiều nước trên thế giới, các DN luôn coi R&D là bộ phận không thể thiếu đối với DN. SAMSUNG, một thương hiệu nổi tiếng toàn cầu, mỗi ngày, có hơn một phần tư nhân viên SAMSUNG (khoảng 40 nghìn người) tham gia nghiên cứu và phát triển những thế hệ sản phẩm mới tốt hơn. Một chiến lược quan trọng giúp SAMSUNG đối đầu với môi trường kinh doanh đầy mạo hiểm và thương trường kinh doanh khốc liệt chính là sự chú trọng đầu tư vào R&D. Mỗi năm SAMSUNG đầu tư ít nhất 9% lợi nhuận từ bán hàng cho những hoạt động của viện nghiên cứu và phát triển” . (http://www.mofahcm.gov.vn/mofa/nr091019080134/nr091019083649/ns100827073430 Điều đó cho thấy hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D) đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, được thể hiện dưới nhiều khía cạnh: tăng khả năng đổi mới của doanh nghiệp, tăng cường năng lực công nghệ cho doanh nghiệp, tăng vị thế và giá trị của doanh nghiệp, tạo sự gia tăng trong năng suất, giúp giảm giá thành và gia tăng năng lực cạnh tranh của sản phẩm,… từ đó giúp doanh nghiệp phát triển nhanh. Tuy nhiên việc đầu tư và thực hiện các hoạt động R&D phải phù hợp với điều kiện của mỗi doanh nghiệp. 2. Thực trạng đầu tƣ cho R&D ở các doanh nghiệp Việt Nam Theo số liệu điều tra của Tổng cục Thống kê ( 2014) cho thấy, trong tổng số 7.450 doanh nghiệp tham gia khảo sát chỉ có 464 doanh nghiệp khẳng định là có các hoạt động nghiên cứu và phát triển (chiếm 6,23%). Kết quả này cho thấy số lượng các doanh nghiệp Việt Nam chưa quan tâm đến các hoạt động R&D là rất lớn. Nếu tính tổng vốn đầu tư cho đổi mới công nghệ thì tỷ lệ đó của các doanh nghiệp Việt Nam vào khoảng 0,2 - 0,5 doanh thu, trong đó đầu tư cho R&D chỉ khoảng 0,01% doanh thu. Đa số các doanh nghiệp Việt Nam chưa có tổ chức R&D, và chưa chủ động trong hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ, phát triển sản phẩm, dịch vụ và các hoạt động đổi mới sáng tạo để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. (Minh, 2013) Một số nghiên cứu gần đây cũng đã chỉ ra rằng đa số các doanh nghiệp không tập trung nhiều vào R&D. Ngay cả đối với một số doanh nghiệp có quy mô lớn cũng đầu tư rất ít vào R&D so với tổng doanh thu của họ. 510 Nghiên cứu của Công ty Cổ phần Monaco Tư vấn và Đầu tư ( 2014) cho thấy, trong 728 doanh nghiệp thuộc các ngành nông nghiệp, công nghệ thông tin và y dược được khảo sát thì tỷ lệ đầu tư cho các hoạt động R&D của các doanh nghiệp cũng rất thấp. Cụ thể tỷ lệ chi phí cho R&D so với doanh thu của các doanh nghiệp trong ngành công nghệ thông tin và truyền thông là 2,97%, ngành nông nghiệp và thủy sản là 2,92% và ngành y dược cổ truyền là 2,75%. Trong khi đó, chỉ tiêu này của các ngành khác đạt mức 3,3%. Kết quả điều tra 300 doanh nghiệp công nghiệp (mỗi doanh nghiệp có ít nhất là 15 lao động trở lên) trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ( 2016) của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho thấy, có đến 58.5% số doanh nghiệp không có hoạt động chi cho R&D. Trong khi đó, chỉ có khoảng 14.2% các doanh nghiệp dành mức chỉ từ dưới 0,5% doanh số cho hoạt động này (Hình 1). Đồng thời, có 16.2% doanh nghiệp có mức chi từ 1,5% đến 2%. Tỷ lệ các doanh nghiệp còn lại có chi cho R&D ở các mức chỉ chiếm khoảng dưới 3%. Qua kết quả nghiên cứu định tính thì trong khoảng ...