Đề tài: ĐOÀN KẾT XÃ HỘI - NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁ

Bài viết nhằm mục đích làm sáng tỏ hai luận điểm về mối quan hệ giữa truyền thống văn hoá và đoàn kết xã hội: 1. Chỉ có dựa trên cơ sở của truyền thống văn hóa thì một kiến giải đặc thù về sự hiện hữu của con người, của sự vật và thế giới mới được hình thành và phát triển. Sự kiến giải đặc thù này góp phần quan trọng tạo nên bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc cũng như ảnh hưởng lớn đến sự hình thành nhân cách con người. Đó cũng chính là...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đề tài:" ĐOÀN KẾT XÃ HỘI - NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁ " Nghiên cứu triết họcĐề tài: ĐOÀN KẾT XÃ HỘI - NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁ ĐOÀN KẾT XÃ HỘI - NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁTRẦN TUẤN PHONG (*)Bài viết nhằm mục đích làm sáng tỏ hai luận điểm về mối quan hệgiữa truyền thống văn hoá và đoàn kết xã hội: 1. Chỉ có dựa trên cơsở của truyền thống văn hóa thì một kiến giải đặc thù về sự hiện hữucủa con người, của sự vật và thế giới mới được hình thành và pháttriển. Sự kiến giải đặc thù này góp phần quan trọng tạo nên bản sắcvăn hóa của mỗi dân tộc cũng như ảnh hưởng lớn đến sự hình thànhnhân cách con người. Đó cũng chính là cái vốn chung tạo dựng nêncác mối liên kết giữa con người với con người và con người với tựnhiên; 2. Sự hình thành và hoàn thiện nhân cách con người mộtcách tích cực và chủ động là cơ sở để tạo dựng sự đoàn kết xã hộibền vững và rộng lớn.Vấn đề đoàn kết xã hội có thể được tiếp cận từ rất nhiều khía cạnhkhác nhau. Bởi với tư cách là những hiện thể mang tính lịch sử - xãhội, con người có nhiều cách thức liên kết với nhau, như cùng huyếtthống theo gia đình, dòng họ; cùng chia sẻ lợi ích, sở thích nhất địnhtrên một lĩnh vực nào đó; hay có chung một mục tiêu, lý tưởng đểphấn đấu đạt tới… Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi muốn xemxét đoàn kết xã hội dưới góc độ truyền thống văn hóa. Theo chúngtôi, chính truyền thống văn hóa đóng vai trò nền tảng cho một sựđoàn kết xã hội rộng lớn và bền vững.1. Truyền thống văn hóa và sự hình thành con ngườiĐộng vật trong tự nhiên khi sinh ra đã có sẵn những bản năng sinhtồn, “lĩnh vực” sinh hoạt của chúng hầu như đã được định đoạt vàkhông biến đổi nhiều từ lúc sinh ra cho đến khi chết. Những nănglực bản năng của động vật, như J.G.Herder đã chỉ ra, càng nhậy bénvà “tinh xảo” bao nhiêu thì “lĩnh vực” sinh hoạt của chúng lại hạnhẹp bấy nhiêu(1). Trong khi đó, con người khi mới sinh ra thì rất yếuớt và phải mất một thời gian dài mới có thể hình thành được cácnăng lực của mình. Mặc dù vậy, “lĩnh vực” và môi trường sinh hoạtcủa con người không bó hẹp mà ngày càng mở rộng không ngừng.Những năng lực và kỹ năng của con người không thuần túy mangtính sinh vật mà mang đậm tính xã hội. Ở đây, truyền thống văn hóađóng vai trò quyết định trong việc hình thành các kỹ năng xã hội vànăng lực của con người.Theo chúng tôi, trong mỗi truyền thống văn hóa đều hiện diện mộtcách kiến giải đặc thù về ý nghĩa sự hiện hữu của con người, của sựvật và thế giới. Chính sự kiến giải đặc thù này đã góp phần quantrọng tạo nên bản sắc của mỗi cộng đồng, mỗi dân tộc và tính cáchcủa con người sống trong đó. Đây là một “lăng kính” mang tính quyphạm, quy ước (normative), quy định cách sống và hoạt động củatừng con người và cả cộng đồng dựa trên các phong tục, tập quán, hệthống các giá trị để phân biệt phải - trái, đúng - sai. Nó bao gồm tấtcả các cái “phải là”, cách cư xử giữa các thành viên trong xã hội vớinhau, các kỹ năng xã hội nhất định trong quan hệ với tự nhiên và sựvật. Cách kiến giải này không phải lúc nào cũng được phản tư mộtcách rạch ròi, mà phần lớn hiện hữu một cách tiềm ẩn trong nếp sinhhoạt thường ngày của con người. Chúng ta có thể thấy rõ hơn điềunày thông qua ví dụ về hai cách nuôi dạy trẻ khác nhau ở Nhật Bảnvà Mỹ: ở Nhật Bản, đứa trẻ có vẻ thụ động [và thường được đặt nằmngửa]. Người mẹ Nhật Bản thường muốn con mình nằm yên và giaotiếp với bé thời gian đầu chủ yếu thông qua tác động trực tiếp, nh ưbế ẵm và vỗ về bé, chứ ít dùng ngôn ngữ. Trong khi đó, ở Mỹ, đứabé có vẻ năng động khám phá môi trường xung quanh [và thườngđược đặt nằm sấp]. Người mẹ Mỹ thường giao tiếp với bé bằng ngônngữ nhiều hơn, bà có vẻ muốn con mình hoạt động và năng độnghơn trong giao tiếp với mình. Dường như người mẹ Mỹ muốn conmình phải sống chủ động, tích cực, còn người mẹ Nhật Bản thì muốncon mình sống trầm lặng và biết nghe lời(2). Như vậy, thông quacác cách nuôi dạy trẻ khác nhau, người mẹ Nhật Bản và Mỹ đã“truyền đạt” cho con mình những bài học đầu tiên về cách sốngtrong từng truyền thống văn hóa. Đứa trẻ lớn lên ở Nhật Bản sẽ cóxu hướng điềm tĩnh biết nghe lời, hòa mình với tập thể; còn đứa trẻlớn lên ở Mỹ sẽ có xu hướng chủ động, ưa tranh luận, coi trọng cáitôi cá nhân, v.v.. Tóm lại, mỗi truyền thống văn hóa đã tiềm ẩn mộtsự kiến giải (interpretation) phải “thành người” như thế nào, phảiứng xử ra sao với mọi người và thế giới… Những khía cạnh này lànhững gì mà Heidegger gọi là một sự hiểu biết về tình thể (anunderstanding of being)(3).Sự hiểu biết này là sự hiểu biết tiền bản thể luận và hiện diện trongtruyền thống văn hóa, trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, trong cáccách thức con người tương giao với đồng loại và thế giới. Từ khisinh ra, con người đã được đưa vào (hay ném vào) một truyền thốngvăn hóa nhất định ngoài ý muốn của mình. Quá trình lĩnh hội sự hiểubiết về tính thể này là quá trình con người giao tiếp được với cácthành viên khác tr ...