Đề tài: QUAN NIỆM CỦA I.KANT VỀ ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI

Để làm rõ quan điểm triết học lịch sử của I.Kant nói chung, quan niệm của ông về động lực phát triển của lịch sử nhân loại nói riêng, trong bài viết này, tác giả đã đưa ra và luận giải tư tưởng, luận điểm của ông về: 1) Các phương tiện, phương thức đạt tới trạng thái lý tưởng của nhân loại; 2) Tự do cá nhân; 3) Đối kháng xã hội và vai trò tích cực của cái ác trong lịch sử nhân loại; 4) Vai trò của văn hoá trong phát triển xã hội....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đề tài: " QUAN NIỆM CỦA I.KANT VỀ ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI " Nghiên cứu triết học Đề tài: QUAN NIỆM CỦA I.KANT VỀĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI QUAN NIỆM CỦA I.KANT VỀ ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘINGUYỄN THỊ HẢO (*)Để làm rõ quan điểm triết học lịch sử của I.Kant nói chung, quan niệm của ôngvề động lực phát triển của lịch sử nhân loại nói riêng, trong bài viết này, tácgiả đã đưa ra và luận giải tư tưởng, luận điểm của ông về: 1) Các phương tiện,phương thức đạt tới trạng thái lý tưởng của nhân loại; 2) Tự do cá nhân; 3)Đối kháng xã hội và vai trò tích cực của cái ác trong lịch sử nhân loại; 4) Vaitrò của văn hoá trong phát triển xã hội.Chúng ta đều biết, triết học I.Kant đóng một vai trò quan trọng trong việc kháiquát về mặt lý luận những cơ sở của xã hội và của tồn tại người, tức hệ thốngnhững giá trị tinh thần của xã hội phương Tây, trong điều kiện phát triển củanền văn minh công nghiệp. Không chỉ thế, triết học của ông c òn mở ra một giaiđoạn phát triển quan trọng trong lịch sử tư tưởng triết học nhân loại - giai đoạntriết học cổ điển Đức, giai đoạn thể hiện trong nó mọi mặt tích cực và tiêu cựccủa nền văn minh công nghiệp và do vậy, nó đã trở thành một trong những tiềnđề lý luận của triết học Mác – triết học đã chỉ ra phương thức khắc phục nhữnghạn chế lịch sử mang tính nguyên tắc của nền văn minh công nghiệp và vạch racon đường dẫn đến một loại hình văn minh hơn, nhân văn hơn.Hiện nay, chúng ta đang tiến hành công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiệnđại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong công cuộc này, việctiếp thu có sàng lọc những giá trị tinh thần chung của nhân loại và phương Tây,có thể coi là cần thiết. Do vậy, việc nghiên cứu quan điểm triết học lịch sử củaI.Kant nói chung, quan niệm của ông về động lực phát triển của lịch sử nóiriêng không chỉ có ý nghĩa lý luận, mà còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng. Đâycũng chính là mục đích của bài viết này.Có thể nói, những tư tưởng của I.Kant về các phương tiện, phương thức đạt tớitrạng thái lý tưởng của nhân loại là rất quan trọng. Luận chứng cho lý tưởngđạo đức – pháp lý và chính trị của mình, I.Kant đã đưa ra những luận điểm màsau đó được Hêghen hoàn thiện trong luận điểm về “tính ranh mãnh của lý tínhlịch sử” với tư cách là lý tính sử dụng các cá nhân cùng với lý tính hữu hạn củahọ trong một “trò chơi” mà họ không hiểu. Theo I.Kant, những con người riêngbiệt, thậm chí, cả một dân tộc ít khi nghĩ về việc họ phải theo đuổi một mụcđích nào đó và do vậy, họ cũng ít khi nghĩ về việc phải làm thế nào để đạt đượcmục đích đó, để thúc đẩy mục đích đó; thậm chí cả khi biết r õ mục đích đó là gìthì họ cũng ít quan tâm đến nó(1).Vấn đề dung hợp các quy luật phát triển khách quan, có mục đích của x ã hộivới hoạt động tự do, mang tính chủ quan của con người luôn đòi hỏi phải đượcgiải quyết. Nỗ lực né tránh định mệnh luận, nhưng I.Kant cũng buộc phải thừanhận sự tác động mang tính định mệnh của lực lượng “đạo đức thần thánh” siêuviệt, không chịu sự chi phối của ý chí con người. Thí dụ, ông nhận xét: “Khi tôinói về tự nhiên rằng, nó muốn một cái gì đó diễn ra, thì điều này không cónghĩa là tự nhiên đã trao cho chúng ta bổn phận làm việc đó (chỉ có lý tính thựctiễn tự do mới có thể trao cho chúng ta nghĩa vụ). Tự nhi ên tự làm điều đó, chodù chúng ta có muốn hay không muốn”(2).Suy luận của I.Kant ở đây là suy luận trong khuôn khổ của một trong nhữngphản đề mà ông đã đưa ra. Phản đề đó là: Tự do kinh nghiệm với tư cách tự dochỉ dẫn đến sự đối kháng hoàn toàn giữa người với người, đối lập với tự do đạođức với tư cách tự do đòi hỏi phải dung hoà tự do của một cá nhân với tự docủa những cá nhân khác. Chính phản đề này, theo I.Kant, là cái đảm bảo côngbằng cho xã hội dân sự.I.Kant cho rằng, tự do với tư cách tự do theo kiểu cá nhân chủ nghĩa, được biểuthị qua luận điểm: “Tôi muốn gì thì tôi làm nấy”. Bên cạnh đó, còn có một thứtự do khác. Đó là tự do khi con người “chỉ phục tùng sự lập pháp riêng củamình và đồng thời cũng là sự lập pháp chung”, khi “con người có nghĩa vụhành động phù hợp với ý chí riêng của mình, song ý chí này lại xác lập các quitắc chung một cách phù hợp với mục đích của tự nhiên”(3). Với quan niệm đó,I.Kant cho rằng, hai thứ tự do đối lập với nhau này, lúc đầu còn có thể dung hoàđược trong một hệ thống xã hội thống nhất, nhưng sau đó, tự do đạo đức hoàntoàn giành thắng lợi trong cuộc sống con người, “giống như kế hoạch hoàntoàn bí ẩn của tự nhiên - thực hiện một chế độ nhà nước vốn dĩ là hoàn hảo vàcũng là ngoại tại đối với mục đích ấy như một trạng thái mà trong đó, tự nhiêncó thể phát triển đầy đủ những mầm mống được nó đưa vào xã hội loàingười”(4).I.Kant đã chứng minh kết luận lạc quan này một cách không đầy đủ do nhịnguyên luận của chính ông. Cả Hêghen cũng không thể hoàn toàn khắc phụcđược nhị nguyên luận trong vấn đề này. Sau này, chỉ có chủ nghĩa duy vật biệnchứng, như chúng ta đều biết, mới giải quyết ...