Đề tài triết học JEAN FRANÇOIS LYOTARD VỚI THỰC TẠI LUẬN VÀ TRI THỨC LUẬN

J.F Lyotard (1924 - 1998) – nhà triết học Pháp, người sáng lập chủ nghĩa hậu hiện đại trong triết học. Thời trẻ, J.F.Lyotard học triết học và văn học tại Đại học Sorbonne, hoàn thành luận văn thạc sĩ triết học với đề tài: Sự bàng quan như một khái niệm đạo đức (Indifference as an Ethical Notion). Từ 1950 đến 1959, ông giảng dạy triết học tại các trường trung học ở Constantine, Algeria. Từ 1959 đến 1966, ông làm trợ giảng tại Khoa Triết học, Đại học Paris X ở Nanterre. Trong thời gian này, ông thường...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đề tài triết học "JEAN FRANÇOIS LYOTARD VỚI THỰC TẠI LUẬN VÀ TRI THỨC LUẬN "II ------ Đề tài triết học JEAN FRANÇOIS LYOTARD VỚI THỰC TẠI LUẬN VÀ TRI THỨC LUẬNJEAN FRANÇOIS LYOTARD VỚI THỰC TẠI LUẬN VÀ TRI THỨCLUẬN TRẦN QUANG THÁI (*)J.F Lyotard (1924 - 1998) – nhà triết học Pháp, người sáng lập chủ nghĩa hậu hiệnđại trong triết học.Thời trẻ, J.F.Lyotard học triết học và văn học tại Đại học Sorbonne, hoàn thànhluận văn thạc sĩ triết học với đề tài: Sự bàng quan như một khái niệm đạo đức(Indifference as an Ethical Notion). Từ 1950 đến 1959, ông giảng dạy triết họctại các trường trung học ở Constantine, Algeria. Từ 1959 đến 1966, ông l àm trợgiảng tại Khoa Triết học, Đại học Paris X ở Nanterre. Trong thời gian này, ôngthường tham gia các buổi hội thảo về phân tâm học cấp tiến của Jacques Lacan,những tư tưởng triết học của ông trong khoảng thời gian này đã được ông thểhiện trong công trình Diễn ngôn, hình ảnh (Discourse figure. xuất bản năm1967). Với công trình này, J.F.Lyotard đã nhận được bằng tiến sĩ triết học.Từ 1968 đến 1970, J.F.Lyotard phụ trách một nhóm nghiên cứu tại Trung tâmnghiên cứu khoa học quốc gia Pháp (CNRS). Vào đầu thập niên 70, ông đượcbổ nhiệm làm giáo sư tại Đại học Paris VIII ở Vincennes và năm 1987, ông trởthành giáo sư danh dự tại đây.Với công trình Hoàn cảnh hậu hiện đại (The Postmodern Condition, xuất bảnnăm 1979), tên tuổi của J.F.Lyotard đã nổi tiếng khắp thế giới. Trong nhữngnăm 80 - 90, ông thường xuyên đi giảng khắp thế giới, trở thành sáng lập viênvà là chủ tịch một thời của Trường quốc tế triết học (CIP).Luận điểm xuất phát của triết học Lyotard là quan niệm về thực tại (reality).Theo ông, thực tại luôn xảy ra những sự kiện đặc thù, kỳ dị khiến cho mọi sựmô tả mang tính duy lý không còn đúng nữa. Trong Kinh tế dục năng (LibidinalEconomy, xuất bản năm 1974), J.F.Lyotard xem thực tại là cái luôn bao gồmnhững sự kiện không thể tiên đoán được, không hề có tính quy luật, nhưng cóthể đúc kết được. Do vậy, theo ông, có nhiều cách lý giải, mô tả khác nhau vềnhững sự kiện và không một sự lý giải nào có thể nắm bắt chính xác được sựkiện. Các sự kiện luôn vượt qua những lý giải; mỗi lý giải luôn để lại hay bỏqua điều gì đó từ sự kiện. Do vậy, sự đa dạng hoá các thể loại mô tả có thể làmbiến mất cấu trúc thống trị trong văn bản và mở ra nhiều phương thức đọc, lýgiải và áp dụng cạnh tranh nhau.Trong Trò chơi công bằng (Just Gaming, xuất bản năm 1979), J.F.Lyotard đãđề cập tới vấn đề đa nguyên luận (paganism), khi nhấn mạnh sự khác biệt, đadạng trong cách tiếp cận thực tại. Theo ông, nếu thực tại đ ược cấu thành từnhững sự kiện đặc thù thì không một quy luật phổ quát nào có thể lý giải từngsự kiện một cách đầy đủ, công bằng được. Bởi lẽ, trong mỗi thực tại luôn tồn tạinhững khác biệt không thể quy giản theo trật tự của sự vật. Thực tại phong phúhơn lý luận và do vậy, cần phải tiếp cận sự kiện trong tính toàn vẹn, nguyêntrạng của chúng, tránh quy giản chúng về cái phổ quát. Với quan niệm này,J.F.Lyotard cho rằng, mọi diễn ngôn đều là những tự sự, trần thuật (narrative);mọi lý thuyết, quy luật đều chỉ là tập hợp những câu chuyện. Từ đó, ông phủnhận các diễn ngôn tự tuyên xưng đặt trên nền tảng chân lý, đồng thời bác bỏ ýniệm về siêu diễn ngôn (đại tự sự, siêu tự sự - metanarrative), bác bỏ những lýthuyết phổ quát được xem là cơ sở cho sự phán quyết mọi tình huống (triết họcCantơ, Hêghen và Mác). J.F.Lyotard cho rằng, đa nguyên luận là sự đáp trả phùhợp nhất đối với khát vọng công bằng. Đó là sự từ bỏ những phán quyết phổquát đơn nhất bằng cách sử dụng những phán quyết cụ thể khác nhau, từ bỏnhững sơ đồ lý thuyết mang tính quy luật và có thể áp dụng cho mọi tình huốngbằng cách sử dụng các lý thuyết có thể áp dụng cho từng tình huống cụ thể.Rằng, một sự công bằng trong những cách tiếp cận đa dạng luôn đ òi hỏi một sựtiếp cận đa dạng về những cái công bằng; và đa nguyên luận chính là nỗ lựcđưa ra các phán quyết về những vấn đề chân, thiện, mỹ mà không cần phải cónhững chuẩn mực được định hướng trước.Đa nguyên luận bác bỏ mọi chuẩn mực phán quyết phổ quát, nh ưng con ngườicần phải phán quyết vì đòi hỏi của sự công bằng; vậy thì phán quyết sẽ như thếnào, nếu không có những chuẩn mực? J.F.Lyotard gợi lại hai phương án củaKant và Nietzsche. Kant cho rằng, con người phán quyết qua năng lực tự kiếnthiết của tư duy, và đó là năng lực bí ẩn. Còn Nietzsche thì cho rằng, phánquyết là sự biểu hiện của ý chí quyền lực. Theo J.F.Lyotard, đa nguyên luậnkhông phải là phán quyết không có chuẩn mực, mà chính xác hơn, nó là phánquyết không có chuẩn mực phổ quát. Điều mà ông muốn phủ nhận là sự tồn tạicủa một diễn ngôn đưa ra những phán quyết thích hợp cho mọi tình huống.Theo ông, đa nguyên luận đòi hỏi chúng ta cần phải nắm bắt từng tình huống cụthể để tạo ra những chuẩn mực cụ thể theo yêu cầu của tình hu ...