Đi xem dân chủ nghệ thuật 'kiểu nhà sàn' 1

Tôi viết bài “Võ lâm đại hội” ở xứ Mường và nền dân chủ nghệ thuật kiểu nhà sàn với ý định có hai phần. Phần một là mô tả. Phần hai là suy ngẫm. Vì tuy sự kiện Festival Mường đã qua, nhưng dù sao các tác phẩm của một tập hợp khá đông nghệ sĩ sáng tác ở đó còn tồn tại nơi đây chí ít một năm nữa. Còn nhiều cơ hội để người xem có thể lên chơi, xem và .thưởng thức trong không gian này. Phần tiếp theo của bài viết này là những cảm nghĩ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đi xem dân chủ nghệ thuật “kiểu nhà sàn” 1 Đi xem dân chủ nghệ thuật “kiểu nhà sàn” 1 FESTIVAL VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI MƯỜNG Tôi viết bài “Võ lâm đại hội” ở xứ Mường và nền dân chủ nghệ thuật kiểu nhà sàn với ý định có hai phần. Phần một là mô tả. Phần hai là suy ngẫm. Vì tuy sự kiện Festival Mường đã qua, nhưng dù sao các tác phẩm của một tập hợp khá đông nghệ sĩ sáng tác ở đó còn tồn tại nơi đây chí ít một năm nữa. Còn nhiều cơ hội để người xem có thể lên chơi, xem và thưởng thức trong không gian này. Phần tiếp theo của bài viết này là những cảm nghĩ khi tôi “ba cùng” với các nghệ sĩ ở đây vài hôm. Cộng với một ít suy cảm về nghệ thuật ít lâu nay, không đầu, không đuôi, có thể phi logic nữa và lỏng lẻo về câu từ. Mong người đọc “đại xá”! Dân chủ nhà sàn và dân chủ “gầm sàn” Không biết tác phẩm của nhà điêu khắc Đào Châu Hải có “điềm” gì báo bão không mà ảnh hưởng cơn bão số 5 ập về thủ đô và mấy tỉnh xung quanh đúng hôm tác phẩm vừa xong, và cũng là ngày khai mạc của triển lãm (và Festival) là ngày 30. 9. Rồi từ đó đến tận hôm nay, khu vực Hà Nội và Hòa Bình cứ mưa ròng rã suốt… Cùng một ngày hôm ấy, là ngày khai mạc triển lãm giấy dó của mấy “danh thủ” những năm 90 là họa sĩ Trương Tân, cùng hai họa sĩ trẻ hơn Nguyễn Minh Thành, Nguyễn Quang Huy do curator Vũ Trâm tổ chức, bàn về “chuyện tình”, thấy trên Soi cũng có khá nhiều bàn bạc rôm rả. Hôm khai mạc mưa mưa gió gió, tôi đến xem, động viên vui vui với chủ nhân của nơi triển lãm đang lo lắng vì thời tiết không ổn: Triển lãm vẽ về tình yêu có khác, giông tố nổi lên ngay là đúng rồi. Có mấy ai hiểu được tình yêu/ Lũ chúng ta đây bạc đầu vì nó/ Vậy mà bọn trẻ kia không biết điều đó/ Chúng nói về tình yêu như bàn về một giấc ngủ trưa/… Đó là mấy câu thơ của một nhà thơ nữ người Ba Lan, đoạt giải Nobel, tôi đọc trên báo Văn Nghệ hồi sinh viên, ở đây chợt nhớ. Về chữ “dân chủ nhà sàn”, tôi xin nói ngay đầy đủ ý của nó là “dân chủ trong nghệ thuật kiểu nhà sàn” chứ không bàn về dân chủ nọ kia trong chính trị. Về chữ dân chủ trong chính trị, có vẻ như nhân loại hàng mấy trăm năm tốn khá nhiều máu về cái chữ ấy mà còn chưa đâu vào đâu, nên không dám lạm bàn. Chỉ nhớ một số từ dùng hay nghe khá thông dụng ở ta như “dân chủ làng xã”, “dân chủ quán nước”, “dân chủ giả hiệu”, “dân chủ vô lối”, “dân chủ quân hồi vô phèng”… Các bậc vĩ nhân của nhân loại hình như đều đồng tình rằng nếu muốn có được dân chủ, trước hết phải có tri thức trước đã thì phải. Còn nếu như tri thức vẫn còn thiển cận, thiểu năng, lỗ mỗ, lởm khởm, thiếu minh bạch… thì tốt nhất là như thơ của bác Bảo Sinh, “dạy” rằng: “Rượu chè, cờ bạc, gái trai/ Là thuốc trường thọ ông trời cho ta/ Những chuyện “dân chủ” tránh xa/ Bàn nhiều tổn thọ, hai là đánh nhau”. Tôi nảy ra cái ý “dân chủ nhà sàn” là do chứng kiến đời sống của các nghệ sĩ mấy hôm sáng tác tại nhà sàn của anh Hiếu Mường. Chủ nhân bố trí cho các nghệ sĩ ở một ngôi nhà sàn Thái rất to rộng, mái lá cọ, cửa sổ con tiện gỗ nhìn ra tán cọ xòe rất yên ắng thanh bình, chăn đệm kiểu người Thái mua về từ Sơn La ấm cúng. Thầy cũng như trò, nghệ sĩ “nhớn” cũng như nghệ sĩ “bé”, mỗi người một góc tùy tiện. Có thể người nọ say sưa quá ngủ nhầm đệm của người kia thì người kia tự động ra chỗ khác mà nằm. Có một số thiếu nữ bạn gái của các nghệ sĩ trẻ chưa vợ hoặc có vợ rồi lên chơi cũng sinh hoạt cùng như thế. Sáng tỉnh dậy thấy một ông lạ hoắc ngáy khò khò bên cạnh mình. Chẳng sao. Ở trên những cái nhà sàn, mới hay là mình làm gì gây tiếng động không ai không biết, vì sàn gỗ hoặc tre dài khắp cả nhà, dẫm chỗ này mạnh chân thì đầu kia cũng biết ngay. Nhà điêu khắc Nguyễn Ngọc Lâm kể ở những cái nhà sàn kiểu như thế này trên miền núi, những đôi vợ chồng trẻ nửa đêm có trót gây tiếng động “quá tay” góc này thì các cụ già ở góc kia khó ngủ, phải đập đập xuống sàn ra hiệu cho “chúng nó” đừng làm ồn các cụ mất ngủ. Nếu có “mình làm chuyện gì khi mình đề cập đến chuyện tình” ấy, thì nhẹ, khẽ, xịt… thôi. Hic! Tác phẩm Land Art của Đào Châu Hải khi đã hoàn thiện Chính vì cách sinh hoạt kiểu nhà sàn như thế, với cơm rượu ngon nghẻ, các tay điêu khắc lại có một số nghệ nhân và thợ người Mường, sinh viên nghệ thuật ở các trường cao đẳng, đại học mới tốt nghiệp (cũng người Mường) phụ giúp; không gian bày đặt thì tha hồ; tối tối giao lưu, nghe nghệ nhân hát dân ca Mường Kinh lẫn lộn; không gian rộng rãi để đi lại và sáng tác, thêm một số buổi đi vào bản thăm thú nữa, ai cũng được tự do nói và bàn say sưa… nên sinh ra một bầu không khí tâm lý rất thú vị làm thay đổi tâm tính của một số “nghệ sĩ lưu trú” trong thời gian ở đây. Các bạn trẻ được nghe các nghệ sĩ già tâm sự và kể chuyện bên chiếu rượu như ở gia đình, có thể cãi nhau cũng thoải mái như cãi bố, cãi chú mình ở trong nhà. Một số nghệ sĩ trẻ vốn rất ngoan và khép nép trước các thầy hoặc các nghệ sĩ lớn tuổi, đột nhiên cãi lại hoặc phản đối rất hăng. Việc chọn bày chỗ để tác phẩm (nhất là điêu khắc) cũng vậy. Ngay cả những nghệ sĩ lớn tuổi, cũng phải “từ tốn, lòng vòng” khi góp ý với các nghệ sĩ trẻ không sợ họ tự ái. Còn “chủ nhà” Hiếu Mường thì chỉ lo phần điều thợ, việc sáng tác và đặt để của nghệ sĩ, riêng anh không tham gia. Có lẽ vì anh cũng là một họa sĩ, cũng kinh lịch với “anh em” nhiều nên quá hiểu. Việc dành cho họ một không gian là điều quan trọng nhất. Và quan trọng hơn cả là những nghệ sĩ nhận lời tham dự, ở lâu làm tại chỗ hoặc đi đi về về Hà Nội – Hòa Bình, hoặc gần xong mới đem tác phẩm lên, thì đều dựa trên tinh thần tự nguyện, thoải mái cả. Tôi nghĩ không có thù lao nào cho một người làm nghệ thuật quan trọng hơn thế. Có không gian, có vật liệu, phụ tá, và được làm bất cứ điều gì họ muốn làm, phát biểu và tranh luận điều họ tâm đắc. Thế thì dân chủ đứt đuôi quá đi rồi… Hỏi Chúa trời làm nghề gì, thì có lẽ nói vui được là Chúa trời làm nghề… điêu khắc. Vì công việc đầu tiên của Chúa trời là “nặn” ra con người và vạn vật. ...