Dịch thì và thể ở thức trực chỉ từ tiếng Anh sang tiếng Việt

Bài viết này nghiên cứu cách dịch thì hiện tại đơn và quá khứ đơn ở thức trực chỉ từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Dữ liệu được lấy từ tiểu thuyết The Great Gatsby của nhà văn Mỹ Francis Scott Fitzgerald và bản dịch tiếng Việt của ba tác giả Mặc Đỗ, Hoàng Cường và Trịnh Lữ. Bằng phương pháp miêu tả, so sánh và đối chiếu, tác giả đã rút ra được một số kết quả về phương pháp dịch của ba tác giả kể trên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dịch thì và thể ở thức trực chỉ từ tiếng Anh sang tiếng Việt Nghiên Tạp chí cứu Khoatrao họcđổi ● Research-Exchange - Trường Đại học Mở HàofNội opinion 67 (5/2020) 37-47 37 DỊCH THÌ VÀ THỂ Ở THỨC TRỰC CHỈ TỪ TIẾNG ANH SANG TIẾNG VIỆT TRANSLATION OF TENSE AND ASPECT IN DEICTIC MODE FROM ENGLISH INTO VIETNAMESE Nguyễn Đình Sinh* Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 4/11/2019 Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/5/2020 Ngày bài báo được duyệt đăng: 28/5/2020 Tóm tắt: Trong dịch thuật, đặc biệt dịch tiểu thuyết hoặc văn xuôi, người dịch thường gặp câu ở hai hình thức: trực chỉ hoặc trần thuật. Bài viết này nghiên cứu cách dịch thì hiện tại đơn và quá khứ đơn ở thức trực chỉ từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Dữ liệu được lấy từ tiểu thuyết The Great Gatsby của nhà văn Mỹ Francis Scott Fitzgerald và bản dịch tiếng Việt của ba tác giả Mặc Đỗ, Hoàng Cường và Trịnh Lữ. Bằng phương pháp miêu tả, so sánh và đối chiếu, tác giả đã rút ra được một số kết quả về phương pháp dịch của ba tác giả kể trên. Phương pháp dịch đó có thể là qua cách sử dụng trạng từ chỉ thời gian, chỉ dấu thể, hoặc qua cách sử dụng động từ cảnh huống. Nghiên cứu góp phần làm rõ phương pháp dịch đã được ba dịch giả chuyên nghiệp sử dụng và là cứ liệu tham khảo quan trọng đối với việc giảng dạy, học tập môn dịch cũng như công việc dịch thuật nói chung. Từ khóa: phương pháp dịch, thì, thể, thức trực chỉ, thức trần thuật. Abstract: In translating practice, especially translating novels or proses, translators often translate sentences of two modes: deictic or narrative. The current study investigated the methods of translating the simple present and simple past tenses of sentences in deictic mode from English into Vietnamese. The data were taken from the novel “The Great Gatsby” by American writer Francis Scott Fitzgerald and its translations by three Vietnamese translators Mặc Đỗ, Hoàng Cường và Trịnh Lữ. By employing the descriptive, comparative and contrastive techniques, the results indicate that the translation could be done via the use of temporal adverbs, aspectual markers or situation types of verbs. The study is expected to contribute significantly to the teaching, learning of translation and to the translating job in general. Keywords: methods of translation, tense, aspect, deictic mode, narrative mode. * Trường Đại học Mở Hà Nội 38 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 1. Đặt vấn đề của cô đưa ra bản so sánh chung loại hình Khái niệm thì, thể và cách chuyển thì và thể giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Cô dịch nghĩa của ngôn bản từ một ngoại ngữ đi đến kết luận rằng “Tiếng Việt không có có thì, thể sang tiếng Việt tuy đã được phụ tố ngữ pháp, phụ tố là đặc trưng của nghiên cứu song kết quả nghiên cứu đó tiếng Anh”. còn chưa rõ hoặc cứ liệu chưa nhiều đặc Có thể nói chưa có nghiên cứu nào biệt là nghiên cứu cách dịch yếu tố thì, thể làm rõ được cách dịch thì và thể từ tiếng từ tiếng Anh sang tiếng Việt. Yếu tố thì, Anh sang tiếng Việt. Trước thực trạng thể tưởng chừng như khái niệm tất yếu nêu trên, việc dịch thì và thể từ tiếng Anh tồn tại ở một số ngôn ngữ gốc Ấn-Âu như sang tiếng Việt đôi lúc còn tối nghĩa, chưa tiếng Pháp, Đức, Ý, Hy Lạp, Anh v.v… thống nhất hoặc khó xác định câu dịch thì trong tiếng Việt, ngôn ngữ thuộc nhóm tiếng Việt đó đang miêu tả thì, thể nào ngôn ngữ Môn - Khmer trong ngữ hệ Nam trong tiếng Anh. Trong bài viết này chúng Á sự tồn tại của nó có được công nhận hay tôi sẽ đi nghiên cứu để làm rõ cách dịch không còn chưa rõ ràng. hai thì trong tiếng Anh là thì hiện tại đơn Chính vì vậy mà có những nghiên và quá khứ đơn thông qua bản dịch của ba cứu về cách diễn đạt thì, thể trong tiếng tác giả Mặc Đỗ, Hoàng Cường và Trịnh Việt so với một ngoại ngữ khác. Ví dụ như Lữ từ tiểu thuyết The Great Gatsby của Phan (2003) đã bảo vệ thành công luận án nhà văn Mỹ Francis Scott Fitzgerald sang tiếng Việt. tiến sĩ có tựa đề “Cách diễn đạt ý nghĩa thời gian trong tiếng Việt so sánh với tiếng 2. Lý thuyết về dịch, thì, thể, thức Nga”. Nghiên cứu này tác giả đối chiếu trực chỉ và động từ cảnh huống cách diễn đạt thời gian giữa tiếng Nga và 2.1. Dịch thuật tiếng Việt để tìm ra điểm giống và khác nhau giữa hai ngôn ngữ, từ đó có kết luận 2.1.1. Khái niệm dịch thuật đóng góp cho việc giảng dạy và học tập Trước khi đi vào phân tích, so sánh, cũng như công việc dịch. Kết luận của cô đối chiếu phương pháp dịch thuật, khái cho thấy cách diễn tả thời gian có thể tìm niệm thế nào là dịch thuật cần được làm rõ. thấy ở tất cả các ngôn ngữ, tuy nhiên cách Từ khi dịch thuật được quan tâm nghiên diễn đạt bằng thì chỉ thấy ở những ngôn cứu, đã có rất nhiều các định nghĩa khác ngữ biến hình như tiếng Nga. Ở tiếng Việt, nhau được đưa ra. Định nghĩa đầu tiên phải thời gian được thể hiện qua từ vựng. Với kể đến đó là của Jakobson (1959, tr.233) Trần (2005), luận án tiến sĩ của cô mang khi ông cho rằng “việc dịch từ ngôn ngữ tên “Thì, thể và các phương tiện biểu hiện này sang ngôn ngữ khác là quá trình thay trong tiếng Việt” đã liệt kê các trạng từ diễn thế nội dung ở một ngôn ngữ không phải tả ý nghĩa thì và thể trong tiếng Việt bao ...