Điều hoà thân nhiệt ở Thú (Mamalia)

Thú là nhóm động vật máu nóng (đẳng nhiệt), có mức độ trao đổi chất cao và khả năng điều hoà thân nhiệt lớn, nhiệt độ cơ thể tương đối ổn định. Chỉ ở một số ít loài nhiệt độ cơ thể dao động trong này, ở nhóm thú ngủ đông, thân nhiệt thay đổi theo mùa. Thú và chim là những động vật nội nhiệt (endothermic), nghĩa là thân nhiệt được duytrì nhờ sự trao đổi chất của cơ thể. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điều hoà thân nhiệt ở Thú (Mamalia) Điều hoà thân nhiệt ở Thú (Mamalia)Thú là nhóm động vật máu nóng (đẳng nhiệt),có mức độ trao đổi chất cao và khả năng điềuhoà thân nhiệt lớn, nhiệt độ cơ thể tương đối ổnđịnh. Chỉ ở một số ít loài nhiệt độ cơ thể daođộng trong này, ở nhóm thú ngủ đông, thânnhiệt thay đổi theo mùa.Thú và chim là những động vật nội nhiệt(endothermic), nghĩa là thân nhiệt được duytrì nhờ sự trao đổi chất của cơ thể. Hầu hết cácloài thú có thân nhiệt 36 - 38oC. Thân nhiệtđược duy trì khá ổn định là do có sự cân bằngnhiệt được thực hiện bằng hai phương thứcchính:+ Một là sự điều hoà vật lý bao gồm các hiệntượng tán nhiệt như toả nhiệt, dẫn nhiệt, bốc hơinước qua phổi và tiết mồ hôi qua da, giãn cácmạch máu ngoại vi hoặc các hiện tượng chốnglại sự tán nhiệt, như co các mạch máu ngoại vihoặc nhờ sự cách nhiệt của bộ lông, lớp mỡdưới da.+ Hai là sự điều hoà hoá học, là quá trình tăngmức sản sinh ra nhiệt của cơ thể do tăng quátrình chuyển hoá hoặc do hoạt động của cơ nhưhoạt động tích cực hơn hoặc run.- Sự phát triển và hoàn chỉnh cơ chế điều hoàthân nhiệt của thú là do hệ thần kinh của thú cótổ chức cao, đảm bảo cho con vật thành lậpnhanh các phản xạ có điều kiện, phản ứng maulẹ với những biến đổi của điều kiện môi trườngvà do sự hình thành trung tâm điều hoà nhiệttrên não bộ thú. Đẻ con và nuôi con bằng sữa,làm rút ngắn thời gian phát triển phôi thai vàtăng cường sức sống của thú non, cũng giúpcho thú sống được trong những điều kiện môitrường khắc nghiệt. Ngoài ra tập tính hoạt độngsống của thú có ý nghĩa rất lớn trong điều hoàthân nhiệt của chúng.Vì vậy, thú phân bố rộng khắp trên trái đất, từvùng xích đạo đến vùng cực, trong biển, hoangmạc cằn cổi, sa mạc nóng bỏng, trên núi cao.- Thú có khả năng thích nghi với môi trườngnóng. Điều kiện sống ở môi trường hoang mạcrất khắc nghiệt. Nhiệt độ ban ngày quá nóng,ban đêm mát hơn, thiếu nước, ít cây che phủ.Song nhiều loài thú vẫn sống được vì chúng cónhững thích nghi với môi trường nóng. Thú nhỏhoang mạc là những động vật sống trong hang.Nhiệt độ trong hang thấp hơn bên ngoài, chốngđược sự mất nước của cơ thể qua bốc hơi. Thúnhỏ hoang mạc lấy nước qua thức ăn, uốngnước nếu có điều kiện, quá trình ôxy hoáthức ăn sinh ra nước, nước tiểu đậm đặc,phân khô... Thú lớn không thể sống tronghang. Cơ chế chống mất nước và đun nóng cơthể khi ở ngoài trời ở thú khá hoàn chỉnh. Bộlông màu tái nhợt, bóng láng phản xạ được ánhsáng mặt trời. Bộ lông cách nhiệt toả được sứcnóng của tia năng mặt trời ra ngoài. Khi nhiệt độcơ thể bị đung nóng, thú tiết mồ hôi và thở gấp.Sự bốc hơi nước của mồ hôi và hơi thở sẽ làmgiảm nhiệt độ cơ thể xuống mức cần thiết. Mặtkhác, nước lại được giữ lại trong cơ thể: Thủthải nước tiểu đậm đặc, phân khô, hay sự ôxyhoá lớp mỡ dưới da hoặc bướu tạo ra nước cầnthiết cho cơ thể của thú. Chính vì vậy thú móngguốc lớn vùng sa mạc rất ít uống nước.- Thú cũng có khả năng thích nghi với môitrường lạnh: Trong môi trường lạnh, các loài thúcó hai cơ chế chủ yếu để giữ nhiệt cơ thể ổnđịnh:+ Giảm sự toả nhiệt của cơ thể và tăng cườngsản sinh nhiệt.+ Thú vùng lạnh có bộ lông dày vào mùa đông.Những phần thò ra ngoài như cẳng chân, đuôi,tai, mũi được sưởi ấm bằng dòng máu độngmạch. Nhờ đó nhiệt độ ở những phần này củacơ thể không xuống đến điểm đóng băng.Trong điều kiện lạnh, Thú sản sinh ra nhiệt hơnbằng sự hoạt động tích cực hơn hoặc run.Những thú nhỏ có bộ lông bảo vệ cơ thể chúngcách li với nhiệt độ thấp của môi trường ngoài.Chúng thường sống dưới tuyết. Nhiệt độ dướituyết ít khi thấp hơn -5oC. Có bộ lông dày,thú nhỏ giữ được thân nhiệt ổn định, tránhđược lạnh.Quỳnh Hoa ...