ĐIÊU KHẮC TỐI GIẢN (1): Từ tên gọi…

Tác phẩm “Two Open Modular Cubes/Half-Off” của Sol-LeWitt Thế nào là “Các cấu trúc cơ bản”? Từ điển định nghĩa chúng như là các bộ phận hoặc kết cấu [có tính năng tạo dựng] cơ sở, nền tảng, thiết yếu. Cụm từ này cũng là tên một triển lãm của các điêu khắc gia trẻ tuổi Anh – Mỹ tại Bảo tàng Do Thái, New York, vào tháng 4. 1966 với curator Kynaston McShine – được coi là triển lãm đầu tiên xác lập những tham số cơ bản của nghệ thuật Tối giản. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ĐIÊU KHẮC TỐI GIẢN (1): Từ tên gọi… ĐIÊU KHẮC TỐI GIẢN (1): Từ tên gọi…Tác phẩm “Two Open Modular Cubes/Half-Off” của Sol-LeWittThế nào là “Các cấu trúc cơ bản”? Từ điển định nghĩa chúng như làcác bộ phận hoặc kết cấu [có tính năng tạo dựng] cơ sở, nền tảng, thiếtyếu. Cụm từ này cũng là tên một triển lãm của các điêu khắc gia trẻtuổi Anh – Mỹ tại Bảo tàng Do Thái, New York, vào tháng 4. 1966 vớicurator Kynaston McShine – được coi là triển lãm đầu tiên xác lậpnhững tham số cơ bản của nghệ thuật Tối giản.Thuật ngữ Nghệ thuật Tối giản (Minimal Art) xuất hiện hai lần vàonăm 1965: trước hết trong một bài viết cùng tên của triết gia người AnhRichard Wollheim đăng trên Arts Magazine (Tạp chí Nghệ thuật) sốtháng Giêng, và sau đó, trong tiểu luận của phê bình gia Hoa KỳBarbara Rose nhan đề ABC Nghệ thuật trong tạp chí Art in America(Nghệ thuật Mỹ) vào tháng 11. 1965. Rose mô tả những gì bà thấygiống như “một cảm thức mới đang trỗi dậy” trong giới họa sĩ và điêukhắc gia trẻ tuổi New York, chẳng hạn Frank Stella, Anne Truitt,Richard Tuttle và Ronald Bladen với những đặc trưng có “xu hướng rútgọn” và đặc tính “trống rỗng, nhàn nhạt, máy móc tới mức thiếu cátính con người”; và bà tìm thấy nhiều tương đồng giữa chúng với tácphẩm Ô vuông Đen – Black Square của họa sĩ người Nga KasimirMalevich (1913) hay các tác phẩm readymade của Duchamp.Ô vuông Đen - Black Square của họa sĩ người Nga Kasimir MalevichNăm 1965, trong một bài viết quan trọng với tiêu đề Các đối tượng cụthể in trên Kỷ yếu Nghệ thuật 8, Donald Judd tuyên bố rằng theo đánhgiá cá nhân về nghệ thuật đương đại Mỹ, đa số “các tác phẩm mới đặcsắc nhất trong vài năm qua không phải là hội họa, cũng không phải điêukhắc”, song đúng là thứ có thể coi là “tác phẩm ba chiều” hay “đốitượng”. Khi thay thế các danh từ “hội họa” và “điêu khắc” bằng thuậtngữ “đối tượng”, Judd báo hiệu đã có sự cắt đứt với nghệ thuật truyềnthống và xuất hiện điều gì đó thật mới mẻ – dù ông chưa định lượngđược chúng. Theo Judd, một tác phẩm như Black Square của Malevich,dù có vẻ giản dị và trống trải, song đã quá tải với các nội dung cá nhân,xã hội, và chính trị chất chứa trong nó. Ông không chấp nhận thứ “chủnghĩa ảo giác và không gian tầm thường – kiểu không gian nằm trongvà/hoặc có các họa tiết hay màu sắc bao quanh” mà ông cho là “mộttrong những… di tích chướng tai gai mắt nhất của nghệ thuật Âu châu”.Tác phẩm “Three Elements” của Ronald BladenCho đến khi triển lãm Các cấu trúc cơ bản mở cửa tại New York mùaxuân năm 1966, các phê bình gia đã dùng rất nhiều thuật ngữ mới lạ đểmô tả thứ nghệ thuật mới đang nảy nở tại thành phố này. Họ đã đề xuấtnhiều thuật ngữ ngắn gọn như “Nghệ thuật khước trừ” (Rejective Art)”hoặc “Xu hướng trần trụi” (Literalism), nhưng được ưa chuộng nhấtchính là cụm từ “Tối giản” (Minimal). Các học giả cũng cảnh báo rằngphải nên dùng hết sức thận trọng và tránh lạm dụng thuật ngữ này bởivì “danh xưng” đó không hẳn thể hiện mục tiêu của nghệ thuật mới, mànó được dùng nhiều phần lớn vì tiện lợi.Robert Morris, Không đề, 1969Tony Smith, Sol LeWitt, Carl Andre, Robert Morris, Dan Flavin vàDonald Judd thuộc hàng những nghệ sĩ Tối giản quan trọng nhất. Tấtcả họ, tính đến năm 1966, đều đã tiết chế ngôn ngữ hình thức của mìnhthành những mẫu (dạng) hình học tinh giản, khiến cho chất liệu và quytrình [tạo dựng tác phẩm] bộc lộ tình trạng của nền sản xuất côngnghiệp. Họ muốn lựa chọn các vật liệu công nghiệp thật giản dị tới mứctránh biểu cảm [lộ liễu], ví dụ như gạch, gỗ dán, nhôm, thép, kínhgương, plexiglas, đèn chiếu sáng và sắt mạ kẽm.Tác phẩm của Sol LeWittThời hoàng kim của nghệ thuật Tối giản cho dù khá ngắn song đã kịptạo dựng tiền đề vô cùng quan trọng cho những nghệ sĩ [muốn] theođuổi xu hướng này. Nhiều dòng nghệ thuật đương đại vẫn đang dùngcác vật liệu phổ biến cùng những quy trình [chế tác] công nghiệp, tạonên những tác phẩm Tối giản mang hương vị lịch sử và nội dung tâm lýxã hội riêng. Ngày nay, vẫn có những nghệ sĩ chuộng lối tiếp cận tốigiản, làm bằng tay với phong thái nhẹ nhàng; họ “quán triệt” và “hàmơn” hình thái nghệ thuật giản lược đó – một trào lưu cho tới giờ vẫnthật ấn tượng khi luôn hiện diện trong vẻ “bất trị” và “lạnh lùng” củanó.Blue, Donald JuddCác phê bình gia hay áp dụng thuật ngữ “Tối giản” để hàm ý về “mộthình thức mô tả tốc ký” gắn với các tác phẩm thường có bố cục đốixứng, kiệm màu, đơn giản hóa cao độ và tự tiết chế, không thái quá, sửdụng các vật liệu bằng nhựa hay hợp kim, gây cảm giác mạnh chongười xem. Tuy nhiên, mỗi nghệ sĩ đều có sự tinh tế riêng và nhữngkhác biệt thú vị trong cách tiếp cận về hình thức, nội dung và việc xử lýchủ đề tác phẩm. Judd, LeWitt, Andre và Morris ưa sử dụng các hìnhkhối và hình chữ nhật, trong khi Tony Smith và Ronald Bladen thíchcác hình thù chéo góc hoặc những kiểu dạng lồng vào nhau. Bladen,cũng giống như Truitt, muốn tự tay sơn lấy những mẫu ...