Điều trị nội khoa - THỦ THUẬT CHỌC ĐỘNG MẠCH LẤY MÁU PHÂN TÍCH KHÍ MÁU ĐỘNG MẠCH

Mục tiêu: 1. Nêu 2 nhóm chỉ định lấy máu động mạch. 2. Nêu được 5 yếu tố cần lưu ý trước khí lấy máu động mạch. 3. Mô tả được kỹ thuật lấy máu động mạch quay. 4. Nêu được giá trị bình thường của 5 yếu tố phân tích máu động mạch. 5. Nêu được 5 yếu tố sai lầm trong phân tích kết quả khí máu động mạch.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điều trị nội khoa - THỦ THUẬT CHỌC ĐỘNG MẠCH LẤY MÁU PHÂN TÍCH KHÍ MÁU ĐỘNG MẠCH THUÛ THUAÄT CHOÏC ÑOÄNG MAÏCH LAÁY MAÙU PHAÂN TÍCH KHÍ MAÙU ÑOÄNG MAÏCH Muïc tieâu: 1. Neâu 2 nhoùm chæ ñònh laáy maùu ñoäng maïch. 2. Neâu ñöôïc 5 yeáu toá caàn löu yù tröôùc khí laáy maùu ñoäng maïch. 3. Moâ taû ñöôïc kyõ thuaät laáy maùu ñoäng maïch quay. 4. Neâu ñöôïc giaù trò bình thöôøng cuûa 5 yeáu toá phaân tích maùu ñoäng maïch. 5. Neâu ñöôïc 5 yeáu toá sai laàm trong phaân tích keát quaû khí maùu ñoäng maïch. I-ÑAÏI CÖÔNG: 1-Maãu phaân tích caùc khí trong maùu ñoäng maïch cung caùp caùc giaù trò cuûa: pH  PaCO2  PaO2  SaO2  HCO3  2-Laø xeùt nghieäm an toaøn vaø nhanh choùng cung caáp nhöõng thoâng tin chính xaùcveàchöùc naêng cuûa hoâ haáp vaø thaän. II-CHÆ ÑÒNH: Laáy maùu phaân tích caùc khí trong maùu ñöôïc chæ ñònh trong tröôøng hôïp: 1. Chaån ñoaùn caùc roái loaïn hoâ haáp hay chuyeån hoaù. 2. Ñaùnh giaù baûn chaát, möùc ñoä traàm troïng vaø theo doõi ñaùp öùng vôùi ñieàu trò caùc roáiloaïn hoâ haáp vaø chuyeån hoaù. 223 III-THUÛ THUAÄT LAÁY MAÙU ÑOÄNG MAÏCH QUAY: 1-Veà nguyeân taéc, maãu maùu ñoäng maïch gioáng nhau ôû taát caû caùc ñoâng maïch. Do ñoùlaáy maùu ôû baát kyø ñoäng maïch naøo cuõng ñöôïc. Tuy vaäy, treân laâm saøng, caùc ñoäng maïchthöôøng ñöôïc duøng ñeå laáy maùu xeùt nghieäm laø ñoäng maïch quay, ñoäng maïch caùnh tay vaøñoäng maïch ñuøi. 2-So saùnh caùc ñoâng maïch: Ñaëc ñieåm ÑM quay ÑM caùnh tay ÑM ñuøi Kích thöôùc Nhoû Trung bình Lôùn Sôø (+) (+) (+) Töông quan TM xa gaàn gaàn&TK (+) ít ít Tuaàn hoaøn phuï 3-Caùc vaán ñeà caàn löu yù tröôùc khi laáy maùu ñoäng maïch:  Chaån ñoaùn laâm saøng vaø tình traïng hieän taïi cuûa beänh nhaân: tri giaùc, daáu hieäusinh toàn, thôû oxy, thôû maùy…  Roái loaïn chaûy maùu: caùc beänh nhaân coù beänh lyù nhö: Hemophilia hoaëc duøngthuoác khaùng ñoâng, thuoác tieâu sôïi huyeát, hoaëc roái loaïn tieåu caàu caàn chuù yù nguy cô xuaáthuyeát sau thuû thuaät. Beänh nhaân duøng caùc thuoác khaùng ñoâng nhö Heparin, Warfarin,Dipyridamol, Aspirin coù theå laáy maùu ôû thôøi ñieåm 30 phuùt tröôùc lieàu khaùng ñoâng keátieáp. Caùc thuoác tieâu sôïi huyeát maëc duø cô cheá chính laø ly giaûi cuïc maùu ñoâng nhöngcuõng coù theå gaây chaûy maùu traàm troïng.  Phoøng choáng laây nhieãm: caùc beänh laây qua ñöôøng maùu coù theå laây cho ngöôøi laømthuû thuaät nhö AIDS, vieâm gan sieâu vi, giang mai… do ñoù, taát caû caùc maãu maùu caàn ñöôïcxöû lyù nhö coù khaû naêng laây nhieãm. Ngöôøi laøm thuû thuaät caàn toân troïng caùc nguyeân taécphoøng beänh, caàn mang gaêng, ñeo mask, maét kieáng baûo veä vaø röûa tay sau khi laøm thuûthuaät.  Tình traïng oån ñònh cuûa beänh nhaân: khi beänh nhaân thôû oxy hay thoâng khí cô hoïccaàn coù thôøi gian ñeå hieäu quaû ñieàu trò phaûn aùnh treân keát quaû khí maùu. Keát quaû khí maùuthöôøng laø tieâu chuaån chính ñeå quyeát ñònh ñieàu trò, nhaát laø khi caàn thay d0oåi ñieàu tròhay ngöng ñieàu trò. Vôùi ñieàu trò, keát quaû cuûa khí maùu thay ñoåi theo thôøi gianñeå ñaït tròsoá caân baèng môùi. Thôøi gian naøy ñoái vôùi caùc beänh nhaân khoâng coù beänh hoâ haáp ñaùng keålaø 3 phuùt, toát nhaát laø 10 phuùt, coøn caùc beänh nhaân beänh phoåi taéc ngheõn maõn tính caàn20-30 phuùt.224  Beänh nhaân lo laéng hay ñau coù theå laøm thay ñoåi ñaùng keå keát quaû khí maùu. Vìvaäy, caàn giaûi thích cho beänh nhaân vaø maãu maùu laáy caøng nhanh caøng toát. 4-Thuû thuaät laáy maùu ñoäng maïch quay: Beänh nhaân ôû tö theá thoaûi maùi, naèm hay ngoài.   Tay ñaët treân maët phaúng, coå tay duoãi moät goùc khoaûng 30o baèng caùch ñaët moätkhaên cuoän troøn beân döôùi coå tay beänh nhaân. Ngöôøi laøm thuû thuaät röûa tay, mang gaêng.   Sôø ñoäng maïch quay baèng hai ngoùn tay 2 vaø 3. khoâng ñöôïc choïc neáu khoâng xaùcñònh ñöôïc maïch. Saùt khuaån vò trí caàn choïc. Traùng kim vaø syringe vôùi dung dòch serum heparin (1000ñv/ ml).   Tay caàm syringe gioáng nhö caàm buùt chì, nghieâng moät goùc 30-45o ñoái dieän vôùihöôùng cuûa doøng maùu chaûy, maët vaùt cuûa kim höôùng leân treân.  Ñaâm kim nheï nhaøng qua da ñoàng thôøi quan saùt ñoác kim. Neáu choïc ñuùng ñoängmaïch seõ thaáy 3 ñaëc ñieåm: maùu töï traøo leân ñoác kim- dao ñoäng theo nhòp maïch –khuynh höôùng töï ñoå ñaày oáng tieâm.  Neáu choïc khoâng ñuùng muoán ñoåi höôùng kim phaûi ruùt nheï nhaøng ñeán gaàn maët damôùi ñöôïc ñoåi höôùng kim ñeå traùnh raùch caùc moâ beân döôùi.  Sau khi laáy khoaûng 3-4ml maùu thì ruùt kim vaø eùp vò trí choïc kim vôùi gaïc voâkhuaån ít nhaát 5 phuùt. Thôøi gian naøy taêng leân neáu choïc ñoäng maïch ñuøi. Neáu beänh nhaâncoù roái loaïn chaûy maùu caàn eùp laâu hôn 20-30 phuùt. Sau khi boû eùp caàn quan saùt laïi vò tríchoïc sau 2-5 phuùt xem coù bieán chöùng xuaát huyeát? Coù theå duøng baêng eùp trong moät thôøigian ngaén nhöng bieän phaùp naøy khoâng theå thay theá bieän phaùp eùp. Maët khaùc, treân beänhnhaân coù beänh lyù sô vöõa ñoäng maïch, bieän phaùp naøy coù theå laøm giaûm tuaàn hoaøn taïi choãvaø taïo ñieàu kieän taïo laäp cuïc maùu ñoâng.  Caàn nhanh choùng loaïi boû caùc boït khí ra ngoaøi. Coù theå goõ nheï leân thaønh syringeñeå ñaåy caùc boït khí leân. Neân xoay troøn syringe giöõa hai baøn tay vaø ñaûo ngöôïc syringevaøi laàn, moãi laàn caùch nhau 5 giaây ñeå ñaûm baûo maùu ñöôïc troän ñeàu vôùi thuoác kha ...