Đọc hiểu bài thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Tham khảo tài liệu đọc hiểu bài thơ "nhàn" của nguyễn bỉnh khiêm, tài liệu phổ thông phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đọc hiểu bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm Đọc hiểu bài thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm1. Tác giảNguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585) người làng Trung Am, huyệnVĩnh Lại, Hải Dương (nay thuộc Vĩnh Bảo, Hải Phòng), từng thiđỗ Trạng nguyên. Làm quan được tám năm, ông dâng sớ xintriều đình chém mười tám kẻ lộng thần nhưng không được chấpnhận. Sau đó ông xin về trí sĩ ở quê nhà, tự đặt tên hiệu là BạchVân cư sĩ, dựng am Bạch Vân, lập quán Trung Tân, mở trườngdạy học.Tác phẩm của Nguyễn Bỉnh Khiêm gồm có tập thơ chữ Hán BạchVân am thi tập, tập thơ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi, tập sấm kíTrình Quốc công sấm kí,…2. Tác phẩmBao trùm trong thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm từ khi về trí sĩ ở quê nhàlà cảm hứng thanh nhàn, tự tại, gắn bó với thiên nhiên, không tơtưởng bon chen phú quý. Cảm hứng ấy được thể hiện bằngnhững bài thơ có ngôn từ giản dị, tự nhiên mà cô đọng, giàu ý vị.Bài thơ Nhàn trích trong tập thơ Nôm Bạch Vân quốc ngữ thi làmột trường hợp tiêu biểu.Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm sống gần trọn thế kỉ XVI, giaiđoạn có nhiều biến cố phức tạp, nội chiến tranh giành quyền lựcgiữa các tập đoàn phong kiến diễn ra liên miên, nhân dân lầmthan đói khổ trong cảnh nồi da nấu thịt. Sáng tác của NguyễnBỉnh Khiêm thể hiện thái độ phê phán những thói đời bạc bẽo,ham danh lợi mà bỏ đi tình nghĩa, là một biểu hiện thanh cao củamột tấm lòng thiết tha với dân tộc.Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là bài thơ tiêu biểu cho mảng thơvề đề tài tịch cư trong văn học trung đại. Bài thơ vẽ nên mộtbức tranh sinh hoạt của người ẩn sĩ với thú vui dân dã. Khi về ởẩn, Trạng Trình đã tỏ ra rất bằng lòng với lựa chọn của mình :Cao khiết thuỳ vi thiên hạ sĩ ?An nhàn ngã thị địa trung tiên !(Ngụ hứng)Là tiên khách bởi được thoải mái cả về thân xác và tinh thần :Nội đắc tâm thân lạc,Ngoại vô hình dịch luỵ.(Bên trong được thú vui của tâm, của thân,Bên ngoài khỏi phải chạy vạy để phục dịch cho hình xác)(Cảm hứng)Thú vui nhàn dật, tránh xa khỏi vòng danh lợi là một đề tài kháquen thuộc của văn học thế kỉ XVI. Nhiều tác giả ca ngợi cuộcsống miền thôn dã với thú vui điền viên sơn thuỷ :Yêu thay miền thôn tịch ;Yêu thay miền thôn tịch !Cư xử dầu lòng ;Ngao du mặc thích.Khéo chiều người mến cảnh sơn hà ;Dễ quyến khách vui miền tuyền thạch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Cuộc sống tự nhiên, thanh tao miền tịch cư đã giúp các nhà nhotránh được những phiền phức chốn quan trường. Cuộc sốngnhàn tịch miền thôn dã được tác giả miêu tả ở hai câu đề và haicâu thực :Một mai, một cuốc, một cần câu,Thơ thẩn dầu ai vui thú nàoThu ăn măng trúc, đông ăn giá,Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.Cách dùng số từ, danh từ, từ thơ thẩn trong câu thơ thứ nhất vànhịp điệu hai câu đề gợi nên dáng vẻ ung dung trong công việclao động hàng ngày và thể hiện những nhu cầu khiêm tốn củacuộc sống ẩn dật. Cuộc sống thật gần gũi với tự nhiên, đơn giảnmà thanh sạch, vô tư, dường như không mảy may vướng bậnnhững lo toan của cuộc sống bon chen nơi đông đúc. Cuộc sốngđơn giản, với những sinh hoạt đạm bạc, mùa nào thức ấy, khôngphải lo lắng gì nhiều. Đủ cả bốn mùa, mỗi mùa một sản vật, vừathể hiện thời gian quanh năm, vừa thể hiện được mối quan hệgần gũi, hoà nhập cùng thiên nhiên. Một trong những đặc điểmnổi bật của lối sống ẩn dật là hoà nhập cùng thiên nhiên. Nhữngnhu cầu giản dị của người ẩn sĩ đều được thiên nhiên thoả mãnmột cách dễ dàng. Những sinh hoạt của người ẩn sĩ thật giản dịvà thanh cao, giống như một tiên khách chốn trần gian. Bằng lòngvới cuộc sống ẩn dật, người ẩn sĩ tự hào với sự lựa chọn củachính mình :Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,Người khôn, người đến chốn lao xao.Câu thực được tạo nên bởi một lối đối rất chỉnh giữa quan niệmdại và khôn. Một lối nói chứa hàm ý mỉa mai, thể hiện sự kiênđịnh của nhà thơ với lối sống nhàn dật. Tự nhận ta dại là mộtsự ngông ngạo của người ở ẩn, đó là cái dại của bậc đại trí trongthiên hạ. Cái dại của những người như Mạnh Hạo Nhiên, ĐàoTiềm, Nguyễn Trãi :Cầm một chương, thơ mấy quyển, đủ tháng ngày ngâm ngợi, ấythú mầu ông Mạnh Hạo Nhiên ;Lan chín khóm, cúc ba hàng, dõi hôm sớm bù trì, này của báuông Đào Bành Trạch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Họ tự hào với cuộc sống ấy bởi đó là cuộc sống thanh cao. Và họkiên định với cách lựa chọn ấy :Dù ai cười thơ thẩn ngẩn ngơ ;Thì ta cũng ngô nghê ngốc nghếch.(Nguyễn Hàng, Tịch cư ninh thể phú)Những bậc đại trí ấy tìm đến vắng vẻ, trước tiên không phải làtrốn tránh trách nhiệm với cuộc đời, mà họ đều đến nơi thôn tịchkhi họ đã không thể cứu nước cứu dân, họ chọn cuộc sống giữathiên nhiên cây cỏ khi họ phải lựa chọn giữa lối sống luồn cúi vàcuộc sống thanh sạch mà nghèo cực. Dù luôn nói đến cái thảnhthơi của một người nhàn tâm thản trí nhưng thực ra trong lòng họvẫn mang những ...