Độc học môi trường part 1

Ở Hoa Kỳ, giới hạn tối đa cho phép cho mọi loại bụi amiăng trong 8 giờ lấy mẫu là 5 sợi/ml, loại sợi dài trên 5 micromet và kể từ tháng 6–1976, số sợi rút xuống là 2 sợi/ml (Utidjian, 1973). • Ở Việt Nam, giới hạn tối đa cho phép đối với amiăng và hỗn hợp trên 10% amiăng là 2 mg/m3. 10.5.4. Giải pháp thay thế cho amiăng
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Độc học môi trường part 1 ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN _____ _____ _ LÊ HUY BÁ (Chủ biên) ĐỘ C H Ọ C MÔI TRƯỜNG TẬP 2 (Phần chuyên đề) Coäng taùc vieân:THAÙI VAÊN NAM, NGUYEÃN NGOÏC QUYØNH, TOÂ VAÊN TRÖÔNG, LÖU QUOÁC DUÕNG,ÑOÃ THÒ KIM CHI, PHAN THÒ MYÕ HAÏNH, NGUYEÃN THÒ HOÀNG THUÏY, NGUYEÃNTHÒ PHÖÔNG UYEÂN, CUNG THEÁ TAØI, LEÂ UYEÂN MINH, PHAÏM VIEÄT ANH, ÑAËNGTHÒ KIM THOA, ÑAØO THÒ TRAÂM ANH, LEÂ THÒ AÙI NÖÔNG, NGUYEÃN HOAØNG LANTHANH, NGUYEÃN TRAÀN THIEÂN AÂN, TRAÀN NGOÏC LEÄ, NGUYEÃN NHAÄT TRÖÔØNG,LEÂ ÑAØO AN XUAÂN, TRAÀN THÒ NGOÏC OANH. NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – 2006 0 CHÖÔNG TOÅNG QUAÙT VEÀ ÑOÄC HOÏC MOÂI TRÖÔØNG (Ecotoxicology – An overview)0.1. ÑÒNH NGHÓA Trong quyeån Ñoäc hoïc moâi tröôøng (NXB ÑHQGTPHCM 2000,taùi baûn 2002) chuùng toâi ñaõ neâu moät soá ñònh nghóa vaø khaùi nieäm veàñoäc hoïc moâi tröôøng. ÔÛ ñaây chuùng toâi chæ xin nhaéc laïi moät vaøi nguyeânlyù cô baûn cho baïn ñoïc tieän theo doõi. Ñoäc hoïc moâi tröôøng (Environmental Toxicology) (ÑHMT) haycoøn goïi laø Ñoäc hoïc sinh thaùi (Ecotoxicology). ÑHMT laø ngaønh hoïc côbaûn cuûa moâi tröôøng hoïc, chuyeân nghieân cöùu veà chaát vaø löôïng cuûa caùchieäu öùng xaáu do caùc taùc nhaân lyù hoïc, hoùa hoïc, sinh hoïc gaây ra cho caùtheå, quaàn theå hay quaàn xaõ sinh vaät vaø heä sinh thaùi. ÑHMT goàm hai phaàn: 1– khoa hoïc lyù thuyeát cô baûn veà caùc chaátñoäc vaø 2– khoa hoïc öùng duïng.0.2. CHAÁT ÑOÄC 0.2.1. Ñònh nghóa Chaát ñoäc laø baát kyø chaát naøo coù theå gaây ra caùc hieäu öùng xaáu,thaäm chí gaây töû vong cho ngöôøi, sinh vaät vaø heä sinh thaùi (HST). 0.2.2. Phaân loaïi a– Phaân theo ñaëc tính sinh hoïc: Chaát ñoäc coù theå laø ñoäc chaátvaø coù theå laø ñoäc toá. 5 Ñoäc chaát (toxicant) ñeå chæ vai troø taùc nhaân hoùa hoïc gaây ñoäc cuûa noù. Ñoäc toá (toxin) ñeå chæ vai troø vaø baûn chaát sinh hoïc cuûa chaát ñoäc ñoù b– Phaân theo baûn chaát – Ñoäc baûn chaát (Natural Toxicity): Coù nhöõng chaát ñoäc vôùi moätlieàu löôïng raát nhoû cuõng gaây ñoäc. – Ñoäc lieàu löôïng (Dose Toxicity): Coù nhöõng chaát ôû moät lieàu löôïngnhoû khoâng gaây ñoäc thaäm chí coøn laø dinh döôõng. Nhöng khi vöôït quaùmoät lieàu löôïng nhaát ñònh ñoái vôùi moät sinh vaät trong moät thôøi kyø nhaátñònh seõ gaây hieäu öùng ñoäc. Suy cho cuøng, taát caùc caùc chaát ñeàu laø nhöõng chaát ñoäc tieàm taøng. c– Phaân loaïi theo tieàm naêng hoaït tính – Loaïi caùc taùc nhaân gaây ñoäc tieàm taøng (Potential Toxicity): goàmtaùc nhaân hoùa hoïc (töï nhieân, nhaân taïo, höõu cô, voâ cô), taùc nhaân vaät lyù(taùc nhaân ñaëc thuø, böùc xaï, vi soùng), taùc nhaân sinh hoïc (caùc ñoäc toá cuûanaám, vi khuaån, thöïc vaät, ñoäng vaät) coù khaû naêng gaây ngoä ñoäc cho sinhvaät nhöng hieän taïi chöa theå hieän. Noù chæ bieåu hieän ñoäc tính khi coùñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp. – Loaïi caùc taùc nhaân gaây ñoäc hoaït tính (Actual Toxicity): cuõnggoàm taát caû nhöõng taùc nhaân gaây ñoäc nhö treân nhöng ñang ôû daïng hoaïtñoäng theå hieän ñoäc tính, hieän taïi gaây haïi sinh vaät. d– Phaân laaïi theo daïng, theå toàn taïi: Caùc daïng theå hieän cuûa taùc nhaân ñoäc coù theå laø khoâng khí, nöôùc, thöïcphaåm, döôïc phaåm, myõ phaåm vaø saûn phaåm tieâu thuï, qua tieáp xuùc ôû da. e– Phaân loaïi theo tính naêng: – Daïng caáp tính: Nguy caáp, coù theå gaây cheát tuùc thôøi, ngaén haïn,thöôøng ñoái vôùi lieàu cao hoaëc noàng ñoä cao vaø soá ít ngöôøi bò aûnh höôûngnhö khi laøm ñoå hoùa chaát, thoaùt chaát thaûi ñoäc haïi ra khoâng khí. – Daïng maõn tính: AÂm æ toàn taïi trong cô theå sinh vaät vaø quaàntheå, daøi haïn, thöôøng ñoái vôùi lieàu löôïng vaø noàng ñoâï thaáp, xaûy ra cho soángöôøi ñoâng hôn, hoaëc raát laâu (thöôøng ñoái vôùi lieàu löôïng vaø noàng ñoäraát nhoû, nhieàu ngöôøi maéc phaûi nhö tröôøng hôïp nhieãm ñoäc thöïc phaåm,oâ nhieãm kim loaïi naëng hoaëc oâ nhieãm nöôùc).6 Coøn coù theå phaân theo nhieàu caùch khaùc nhau nöõa, tuøy theo muïcñích nghieân cöùu... Söï nhieãm ñoäc coù theå xaûy ra trong nhaø, nôi laøm vieächoaëc baát kyø nôi naøo.0.3. LIEÀU LÖÔÏNG ÑOÄC CHAÁT, ÑOÄC TOÁ Laø moät ñôn vò cuûa söï xuaát hieän caùc taùc nhaân hoùa hoïc, lyù hoïc haysinh hoïc. Lieàu löôïng coù theå bieåu thò qua ñôn vò khoái löôïng hoaëc theåtích treân ñôn vò troïng löôïng cô theå (mg, g, ml/ kg troïng löôïng cô theå)hoaëc theo ñôn vò khoái löôïng hay theå tích treân ñôn vò beà maët cô theå(mg, g, mg/ m2 dieän tích beà maët cô theå).0.4. NOÀNG ÑOÂÏ ÑOÄC CHAÁT, ÑOÄC TOÁ Laø bieåu hieän tyû leä löôïng ñoäc chaát ñoäc toá trong moâi tröôøng bònhieãm ñoäc, coù ñôn vò troïng löôïng treân moät ñôn vò dung tích. Ví duï,vôùi noàng ñoä khoâng khí bò nhieãm ñoäc coù theå ñöôïc theå hieän qua ñôn vòkhoái löôïng hay theå tích treân phaàn trieäu theå tích khoâng khí (ppm) haymg, g/ m3 khoâng khí. Noàng ñoâï trong nöôùc coù theå dieãn taû qua ñôn vòkhoái löôïng/ lít nöôùc (mg/l hay ppm, g/l, hay 1 phaàn tyû ppb).0.5 QUAÙ TRÌNH VAÄN CHUYEÅN CUÛA ÑOÄC CHAÁT, ÑOÄC TOÁ Ñöôøng ñi cuûa ñoäc chaát xaûy ra ôû beân ngoaøi vaø beân trong cô theå.Chuyeån ñoäng beân ngoaøi cô theå lieân quan ñeán caùc yeáu toá moâi tröôøng,nhö ñieàu kieän khí haäu, ñaëc tính hoùa lyù cuûa hoùa chaát, tính tan neáu hoùachaát ñöôïc phaùt ...