Độc thoại 'Sống hay không sống...' và linh cảm bi kịch của Hamlet

Bài viết tập trung bàn sâu đến đoạn độc thoại "Sống hay không sống..." trong vở kịch Hamlet ở phương diện linh cảm của Hamlet về vấn đề "sống", "không sống" ảnh hưởng đến tính bi kịch của nhân vật, làm cho Hamlet trở thành nhân vật bi kịch đặc biệt, tiêu biểu nhất trong chuỗi các nhân vật bi kịch khác của Shakespeare.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Độc thoại “Sống hay không sống...” và linh cảm bi kịch của Hamlet JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2012, Vol. 57, No. 6, pp. 96-104 ĐỘC THOẠI “SỐNG HAY KHÔNG SỐNG. . . ” VÀ LINH CẢM BI KỊCH CỦA HAMLET Nguyễn Thị Hạnh Trường Đại học Hồng Đức E-mail: hanh_thanh@yahoo.com Tóm tắt. Lâu nay, nhân vật Hamlet khi xem xét thường chỉ được bàn nhiều đến hành động của nhân vật mà ít được chú ý tới linh cảm, vốn là một biểu hiện quan trọng trong tâm trạng của Hamlet làm nên kiểu nhân vật bi kịch đặc trưng. Bài viết tập trung bàn sâu đến đoạn độc thoại Sống hay không sống... trong vở kịch Hamlet ở phương diện linh cảm của Hamlet về vấn đề sống, không sống ảnh hưởng đến tính bi kịch của nhân vật, làm cho Hamlet trở thành nhân vật bi kịch đặc biệt, tiêu biểu nhất trong chuỗi các nhân vật bi kịch khác của Shakespeare. Từ khóa: Hamlet, Shakespeare, độc thoại, nhân vật bi kịch, linh cảm.1. Mở đầu Thế giới của vô thức, của tiềm thức, cho đến ngày nay vẫn mãi bí ẩn và khó lígiải đối với loài người. Khi tìm hiểu nhân vật bi kịch Hamlet trong vở kịch cùng tên củaShakespeare, chúng tôi phát hiện ra một điều lí thú: trong con người “ưa suy tư” ấy tồn tạirất nhiều những linh cảm về điềm gở, về kết cục xấu xảy ra sau này. Đặc biệt, những dựcảm chết chóc như là một ám ảnh thường trực trong vô thức của chàng. Trong đó, Sốnghay không sống... (Hồi III; cảnh 1), đoạn độc thoại nổi tiếng, kết tinh những giá trị nghệthuật tinh tuý của thiên tài Shakespeare, kịch gia số một thế giới, chứng tỏ đỉnh cao củatính bi kịch ở nhân vật bi kịch Hamlet khi chàng linh cảm. Từ vô thức, Hamlet đã “nhìnthấy” trước “cái đẹp”, “cái hùng” mà cá nhân chàng theo đuổi cuối cùng sẽ thất bại. Haynói cách khác, nhân vật đã sớm ý thức được sự thất bại cũng như cái chết của mình nhưngvẫn không tránh khỏi những điều đó.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Linh cảm bi kịch có tính xung đột cao Trong nghệ thuật xây dựng kịch bản, việc tổ chức các lời độc thoại chiếm vị tríquan trọng khi tái hiện chân dung và bản chất con người bên trong của nhân vật. Bởithông thường, nhân vật dễ giãi bày nhiều trạng thái cảm xúc nhất khi độc thoại. Tuynhiên, không phải lúc nào độc thoại cũng biểu hiện xung đột. Xung đột kịch là dấu hiệucủa hành động và của những lực lượng đối địch nhau của tấn kịch [2]. Độc thoại Sống96 Độc thoại “Sống hay không sống. . . ” và linh cảm bi kịch của Hamlethay không sống ... của Hamlet có kịch tính cao bởi xung đột giữa hai thái độ mà Hamletbuộc phải lựa chọn. Không giống các nhân vật bi kịch khác, mặc dù nhận thức được mức độ linh cảmkhông phải chỉ xuất phát từ hoàn cảnh cá nhân mà còn mang tầm vóc thời đại và xã hội,thế nhưng Hamlet vẫn không sao thoát khỏi bi kịch của sự sớm ý thức tất cả những đổ vỡấy. Và cách thức tồn tại những dự cảm trong Hamlet cũng rất khác. Nó luôn là nỗi ám ảnhvới tần độ cao, mức độ sâu, với tính phức tạp đa chiều, vô cùng... Tất cả hội tụ nên mộtnét đặc biệt cho nhân vật bi kịch Hamlet. Hầu hết các nhà nghiên cứu đều nhận thấy, Hamlet là một tính cách đa diện, phứctạp. Lê Huy Bắc gọi là nhân vật có tính lưỡng diện. W.Hazlitt lại gọi là đa tính cách,không đơn giản, xuôi chiều [4;92]. Và tính cách ấy nhất quán cả ở cách nghĩ suy, trăn trởvà linh cảm bi kịch mang tính xung đột. Linh cảm của Hamlet không chỉ gợi lên nhữngcảm nhận về cái chết, mà hết sức đặc biệt, chàng còn linh cảm được cả những mâu thuẫn,phức tạp xoay quanh nó với những đắn đo, băn khoăn tràn ngập. Khi Hamlet nêu ra vấnđề: Sống hay không sống ..., chàng không đưa ra một kết luận khẳng định bằng mộtphát ngôn mang tính chắc chắn như một số lần khác mà chàng dàn trải vấn đề ấy ra bằngsự đắn đo và nỗi băn khoăn lớn.Đó chính là xung đột ngay trong linh cảm của chàng. Cả đoạn độc thoại dài 35 dòng thơ này có thể chia làm sáu nội dung chứa sự bănkhoăn, đắn đo của người nói: Băn khoăn Cấp độ Nội dung Khái 1. Sống/ hay không sống quát Triển 2. Chịu đựng tất cả .../ hay là cầm vũ khí. . . khai Triển Chết là ngủ .../ngủ có thể chỉ là mơ. . . /chính điều đó gây ra bao tai hoạ 3. khai cho cuộc sống này Chịu đựng những roi vọt và khinh khi của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo Triển ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, 4. khai sự trì chậm của công lý, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài .../chỉ cần với một mũi dùi là có thể đưa mình đến chỗ yên nghỉ. Cam chịu, than vãn ... dưới gánh nặng cuộc đời / sợ một cái gì mênh ...