Đổi mới phương pháp dạy học Địa lý ở trường trung học phổ thông

Bài viết tìm hiểu và nghiên cứu cách thiết kế bài học làm nổi bật mối liên hệ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học và sản phẩm của bài học. Từ đó đổi mới phương pháp dạy học Địa lý ở trường trung học phổ thông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đổi mới phương pháp dạy học Địa lý ở trường trung học phổ thôngKhoa ðịa lý - 50 năm xây dựng và phát triển ðỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ðỊA LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN THỊ THU ANH Trường THPT Nguyễn Tất Thành, Trường ðHSP Hà NộiI. MỞ ðẦU Trường THPT Nguyễn Tất Thành là thành viên của trường ðHSP Hà Nội,trường có hai cấp học THCS và THPT. Là giáo viên (GV) của trường, tôi cùng cácñồng nghiệp vừa phải hoàn thành nhiệm vụ giáo dục phổ thông theo chương trìnhcủa Bộ GD&ðT vừa phải tổ chức nhiều giờ dạy mẫu cho sinh viên trường ðHSP nóichung và sinh viên khoa ðịa lý nói riêng thực hành sư phạm. Vì thế chúng tôi luônsuy nghĩ làm thế nào ñể dạy - học ñạt hiệu quả cao nhất.II. Ý KIẾN TRAO ðỔI Trên thực tế, ñiều mà chúng tôi quan tâm nhất là ñổi mới cách thiết kế bài họclàm nổi bật mối liên hệ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hìnhthức tổ chức dạy học và sản phẩm của bài học. 1. Giờ học ñược tổ chức dưới nhiều hình thức (cả dạy học trong lớp và dạyhọc ngoài lớp). Giờ học về cộng ñồng các dân tộc Việt Nam tại Bảo tàng Dân tộchọc, các tiết học về môi trường, ... ñược học ngoài lớp có hiệu quả cao hơn rất nhiềuso với tổ chức trong lớp học. Ở mỗi tiết học, GV luôn suy nghĩ thiết kế các hoạt ñộng học tập sao cho họcsinh (HS) có thể tích cực, tự giác, chủ ñộng và tự lực khám phá kiến thức. Theo tiếntrình của bài học chúng tôi thường chia ra hoạt ñộng dạy - học theo trình tự sau: + Hoạt ñộng khởi ñộng: Ngay từ những phút ñầu tiên của giờ học chúng tôiluôn cố gắng tạo hứng thú cho HS nhằm ñịnh hướng nhận thức. Ví dụ dạy bài “Khíquyển” (ðịa lý lớp 10 ban KHXH & NV), GV thu hút sự chú ý của HS bằng hìnhảnh cầu vồng. GV ñưa bảng ghi thời gian vào học mùa ñông và mùa hạ ở trườngNguyễn Tất Thành làm cho HS bị cuốn hút vào bài “Hệ quả sự chuyển ñộng xungquanh Mặt Trời của Trái ðất” (SGK ðịa lý lớp 10 chuẩn)... + Hoạt ñộng nhằm ñạt mục tiêu của bài học: Căn cứ vào nội dung bài giảng,trình ñộ của HS ñể GV tổ chức các hoạt ñộng học tập phù hợp. Trong mỗi hoạt ñộngHS ñược ñộc lập suy nghĩ nhiều hơn, ñược hợp tác, trao ñổi nhiều hơn ñể tự lựcgiành kiến thức. + Hoạt ñộng kết thúc: Xác ñịnh các hình thức kiểm tra, ñánh giá mức ñộ nắmvững và vận dụng kiến thức của HS. GV ñặt ra các câu hỏi, bài tập nhỏ ñòi hỏi HSquay ngược trở lại với kiến thức vừa học trong bài. Ở hoạt ñộng này chúng tôi312Nghiên cứu khoa học và ñổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy ñịa lýthường dùng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan vừa tiết kiệm thời gian, vừa dễdàng hệ thống hóa kiến thức của bài học. 2. Tăng cường dạy học hợp tác và tương tác (làm việc theo nhóm, thảo luận,dự án, ñóng vai...). Các em HS lớp 10 ñã rất thích thú khi ñược làm diễn viên trongtiểu phẩm “Môi trường và sự phát triển bền vững”. Qua vai diễn của mình các em ñãtự khám phá và lĩnh hội kiến thức của bài học một cách tự nhiên và sinh ñộng. Học sinh lớp 10 ban cơ bản ñã rấtvui khi ñược là những hướng dẫn viên dulịch giới thiệu về khí hậu của Hà Nội(Việt Nam), U-pha (Liên bang Nga), Va-len-xi-a (Ai-len), Pa-lec-mô (I-ta-li-a) khihọc bài “Thực hành ñọc bản ñồ sự phânhóa các ñới và các kiểu khí hậu trên Tráiðất. Phân tích biểu ñồ một số kiểu khíhậu”. HS lớp 11 lại hào hứng báo cáotrước lớp về tự nhiên, kinh tế - xã hội củacác nước trên thế giới thông qua nhữngVideo Clip, những bức ảnh ñẹp, nhữngcâu chuyện lý thú ñã tự sưu tầm ñược quasách báo, Internet... Do ñó, các giờ học Hình 1. Thảo luận nhóm trong giờ ðịa lý lớp 12trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn. GV ñã ñánhthức khả năng tiềm ẩn trong mỗi HS. Trong các giờ học ðịa lý, GV luôn ñộng viên, khích lệ HS thảo luận sôi nổi ñểcùng nhau trả lời tốt các câu hỏi, các bài tập ñược giao. ðây là một trong nhữngphương pháp dạy học giúp các em có cơ hội ñược thể hiện mình trước tập thể, ñượcrèn luyện khả năng diễn ñạt sao cho lưu loát, hình thành khả năng trình bày vấn ñềmột cách logic và chặt chẽ. Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, giảng giải,... vẫnñược sử dụng một cách hợp lý theo hướng tích cực hóa các hoạt ñộng học tập củaHS. Môn ðịa lý ở trường trung học phổ thông vừa phải hình thành cho HS kiến thứccơ bản, vừa phải rèn luyện các kỹ năng cần thiết ñể giúp các em tự tìm tòi, phát hiệnkiến thức. Thông qua việc rèn luyện các kỹ năng như: kỹ năng làm việc với bản ñồ,kỹ năng ñọc, phân tích bảng số liệu, biểu ñồ... GV có thể phát huy ñược tính tíchcực, sáng tạo của HS. 3. ðổi mới phương pháp dạy học phải gắn chặt chẽ với ñổi mới phương tiệndạy học. Các phương tiện dạy học không chỉ sử dụng ñể minh hoạ kiến thức mà chủyếu sử dụng ñể HS khai thác kiến thức và rèn luyện kỹ năng. Bên cạnh các phươngtiện dạy học truyền thống như: bản ñồ, lược ñồ, quả ñịa cầu, bảng biểu, ...