Đời sống văn hóa sông nước và tính cách của người bình dân miền Tây Nam Bộ

Đặc điểm văn hóa gắn liền với môi trường và chủ thể văn hóa. Khi đặt chân đến vùng đất Cửu Long để khai hóa, khẩn hoang mở làng, dựng chợ, người dân tứ xứ đã tiếp cận với không gian độc đáo: Chèo ghe sợ sấu cắn chân/ Xuống sông sợ đỉa lên rừng sợ ma. Một hệ thống sông rạch chằng chịt nên việc đi lại, sinh hoạt, ăn uống,… đều gắn với chặt với nước! Dần dần những nét văn hóa hình thành và tạo thành bản sắc vùng miền. Trong bài tham luận này, chúng tôi sơ bộ tìm hiểu Tính cách của người bình dân miền sông nước Tây Nam Bộ qua các hoạt động trên môi trường này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đời sống văn hóa sông nước và tính cách của người bình dân miền Tây Nam Bộ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG KỶ YẾU HỘI THẢO TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH ĐỜI SỐNG VĂN HÓA SÔNG NƯỚC VÀ TÍNH CÁCH CỦA NGƯỜI BÌNH DÂN MIỀN TÂY NAM BỘ Th.S Trần Minh Thương  TÓM TẮT Đặc điểm văn hóa gắn liền với môi trường và chủ thể văn hóa. Khi đặt chân đến vùng đất Cửu Long để khai hóa, khẩn hoang mở làng, dựng chợ, người dân tứ xứ đã tiếp cận với không gian độc đáo: Chèo ghe sợ sấu cắn chân/ Xuống sông sợ đỉa lên rừng sợ ma. Một hệ thống sông rạch chằng chịt nên việc đi lại, sinh hoạt, ăn uống,… đều gắn với chặt với nước! Dần dần những nét văn hóa hình thành và tạo thành bản sắc vùng miền. Trong bài tham luận này, chúng tôi sơ bộ tìm hiểu Tính cách của người bình dân miền sông nước Tây Nam Bộ qua các hoạt động trên môi trường này. Từ khóa: Miền Tây Nam Bộ, sông nước, văn hóa, tính cách, người bình dân. 1. Sông rạch tự nhiên ở miền Tây Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long nằm ở phía cực nam của dải đất hình chữ S, còn được gọi là miền Tây Nam Bộ hoặc nói theo ngôn ngữ dân gian của người dân miệt này một cách ngắn gọn là Miền Tây. Về đơn vị hành chính, vùng này có một thành phố trực thuộc trung ương là thành phố Cần Thơ và 12 tỉnh: Long An; Tiền Giang; Bến Tre; Vĩnh Long; Trà Vinh; Hậu Giang; Sóc Trăng; Đồng Tháp; An Giang; Kiên Giang; Bạc Liêu và Cà Mau. Đây là vùng đất được mệnh danh là kênh rạch chằng chịt như ô bàn cờ. Hai hệ thống sông lớn tạo nên châu thổ rộng lớn là hạ lưu sông Mê Kông và sông Vàm Cỏ. Từ thượng nguồn Tân Châu (An Giang) sông Mê Kông khi vào miền đất này, nó được gọi sông Cửu Long, chia đôi dòng nước thành sông Tiền và sông Hậu. Từ đó, dòng sông mẹ sản sinh vô số sông rạch tỏa khắp đồng bằng, cùng kênh đào nối những tuyến đường thủy nhộn nhịp. Dân gian miệt này hay hát rằng: Sông Cửu Long chín cửa hai dòng, Người thương anh vô số nhưng chỉ một lòng với em.  Trường THPT Mai Thanh Thế, thị xã Ngã Năm, Sóc Trăng. 317  Về phía tây, đồng bằng sông Cửu Long được giới hạn bởi sông Châu Đốc và kênh Vĩnh Tế, một dòng kênh đào từ thời Nguyễn chảy dọc theo biên giới Việt Nam - Campuchia, nhận nước sông Hậu Giang qua sông Châu Đốc tại thành phố Châu Đốc đổ nước ra vịnh Thái Lan, giới hạn một vùng đất thấp ngập nước theo mùa gọi là tứ giác Long Xuyên. Ở khu vực giữa hai dòng sông Hậu và sông Tiền, Đồng bằng sông Cửu Long được giới hạn đầu nguồn bởi các dòng kênh nối ngang tại hai huyện, thị đầu nguồn Tân Châu và An Phú của tỉnh An Giang trong đó có kênh Vĩnh An,... Nối liền giữa hai nhánh Tiền giang và Hậu giang là sông Vàm Nao. Cụ Vương Hồng Sển mô tả như sau: Vàm Nao, tên chữ Hồi Oa. Sông này nối liền sông Tiền qua sông Hậu, và đứng làm ranh giới giữa Long Xuyên và Châu Đốc, chảy dọc theo làng Hòa Hảo... Vì nước chảy như cắt, sóng to, xoáy tròn khu ốc, nên gọi là Hồi Oa, nôm gọi là Vàm Nao, do tiếng Cơ Me (Khmer) là pãm pênk nàv. Cũng theo học giả này, thì Vàm do chữ Pàm hay Péam của Khmer biến ra. Péam là cửa biển, cửa sông. Nao, với nghĩa nao núng, nao lòng, vì nước chảy như cắt, sóng to, xoáy tròn khu ốc (nên gọi là Hồi Oa), rất dễ đắm thuyền . Về phía đông bắc và đông, đồng bằng sông Cửu Long được giới hạn bằng hàng loạt các dòng sông kênh rạch liên thông với nhau, chảy dọc theo biên giới Việt Nam – Campuchia, (giới hạn vùng đất trũng khác ngập nước theo mùa là vùng Đồng Tháp Mười), và đều là phân lưu của sông Mê Kông: hoặc trực tiếp của dòng chính sông Tiền Giang, hay nhận nước gián tiếp qua một phân lưu chính của Mê Kông là Preak Banam đổ ra biển Đông. Bên cạnh hệ thống sông Mê Kông, ở vùng đất này còn có hệ thống sông Vàm Cỏ. Hai dòng Vàm Cỏ Tây và Vàm Cỏ Đông nước có màu xanh khi thủy triều lên và vàng đục khi thủy triều xuống. Đây là nét đặc trưng riêng của sông Vàm Cỏ, khác với các sông khác ở Đồng bằng sông Cửu Long. Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây hợp lưu lại tại tại ngã ba Bần Quỳ rồi tạo thành ranh giới tự nhiên và ranh giới hành chính giữa hai tỉnh Long An (huyện Cần Đước ở tả ngạn) và Tiền Giang (thị xã Gò Công và huyện Gò Công Đông ở hữu ngạn) trước khi đổ ra cửa Soài Rạp. Theo thống kê chưa đầy đủ, miền Tây Nam Bộ có khoảng 54.000 km chiều dài sông rạch. Ngoài hệ thống sông rạch tự nhiên mà người địa phương gọi là sông rạch Trời sanh, còn vô số những con kênh đào ngang, xẻ dọc chằng chịt, mà nếu được nhìn trên đồ hình có cảm tưởng là cái mạng nhện chồng lên một bàn cờ, với hàng trăm cù lao, cùng hàng chục cửa sông đưa nước ra biển tạo thuận lợi cho cuộc sống của người dân nơi đây. 2. Đời sống và tính cách của người bình dân m ...