Đồng bằng sông Cửu Long, tài nguyên đất, nước và vấn đề khai thác - GS. Nguyễn Gia Huy

Nhằm giúp các bạn có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Đồng bằng sông Cửu Long, tài nguyên đất, nước và vấn đề khai thác" dưới đây. Nội dung bài viết trình bày về tài nguyên đất, tài nguyên nước, quá trình khai thác, những suy nghĩ về khai thác đồng bằng sông Cửu Long.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đồng bằng sông Cửu Long, tài nguyên đất, nước và vấn đề khai thác - GS. Nguyễn Gia Huy §åNG B»NG S«NG CöU LONG TµI NGUYªN §ÊT – N­íC Vµ VÊN §Ò KHAI TH¸C GS. NGUYÔN SINH HUY - C¬ Së II §¹i häc Thuû lîi Tãm t¾t : §BSCL lµ phÇn cuèi cña mét con s«ng lín trªn tr¸i ®Êt, ®­îc thõa h­ëng nh÷ng tµi nguyªn lín lao: 50 tû m3 n­íc, 200 triÖu tÊn phï sa hµng n¨m. §Êt ®ai giµu cã, ®a d¹ng: ®Êt ngät, ®Êt mÆn, ®Êt phÌn … §Þa h×nh thÊp tròng. Mïa lò n­íc ch¶y trµn trªn ®ång ruéng g©y ngËp lôt. Mïa c¹n møc n­íc thÊp, chÞu ¶nh h­ëng lín do viÖc lÊy n­íc tõ th­îng l­u. §BSCL cã 700km bê biÓn. ChÞu ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña thñy triÒu biÓn §«ng (g©y ngËp triÒu, ngËp mÆn …). Trong qu¸ tr×nh khai th¸c ®ång b»ng chÞu søc Ðp tõ c¶ 2 phÝa th­îng vµ h¹ l­u. Trªn ®ång b»ng §Êt – N­íc – §Þa h×nh thèng nhÊt víi nhau thµnh mét thÓ trong khai th¸c cÇn n¾m c¸c quy luËt tù nhiªn.Tµi nguyªn §Êt N­íc to lín cña ®ång b»ng Èn n¸u sau nh÷ng h¹n chÕ: H¹n – Lôt – PhÌn – MÆn – cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng, kh¾c phôc h¹n chÕ vµ khai th¸c. I. Tµi Nguyªn N­íc: 1.1 §ång b»ng s«ng Cöu Long (§BSCL) lµ phÇn cuèi cña mét con s«ng lín, cã diÖn tÝch 795.000km2. Tæng l­îng dßng ch¶y n¨m b×nh qu©n gÇn 500 tû m3 n­íc, víi trªn 200 triÖu tÊn phï sa hµng n¨m. Trong mïa n­íc lín tr­íc khi ®æ vµo ®ång b»ng, n­íc s«ng ®­îc ®iÒu tiÕt l¹i trong mét hå chøa tù nhiªn (BiÓn Hå) cã dung tÝch trªn 75 tû m3 vµ cÊp l¹i cho ®ång b»ng trong mïa kiÖt – l­u l­îng kiÖt t¨ng lªn. Trong ph¹m vi ®ång b»ng, n­íc ®­îc thñy triÒu ®iÒu tiÕt l¹i theo thêi gian vµ kh«ng gian trong c¸c l¨ng trô triÒu, d©ng cao thÕ n­íc, lµm t¨ng gi¸ trÞ sö dông nguån n­íc. ChÝnh l­îng n­íc lín lao ®ã, víi l­îng phï sa mµ n­íc mang theo, qua hµng ngµn n¨m ®· miÖt mµi båi ®¾p cho §BSCL kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia, nguån n­íc s«ng Mªk«ng ®ñ ®Ó t­íi cho trªn 6 triÖu ha (2 vô) vïng ch©u thæ vµ ®¶m b¶o cho h¹ du mét m«i tr­êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 1.2 N­íc ®Õn ®ång b»ng chñ yÕu qua 2 cöa T©n Ch©u, Ch©u §èc . Trong mïa lò mét l­îng n­íc ch¶y trµn qua biªn giíi. L­îng n­íc qua cöa T©n Ch©u chiÕm kho¶ng 82% tæng l­îng n­íc ®Õn. Sau Vµm Nao n­íc ®­îc ph©n phèi l¹i 51% cho s«ng TiÒn, 49% cho s«ng HËu. Sù biÕn ®éng dßng ch¶y trong nhiÒu n¨m kh«ng lín, do t¸c ®éng ®iÒu tiÕt cña BiÓn Hå. T¹i T©n Ch©u hÖ sè biÕn ®éng Cv = 0,11 Trong n¨m dßng ch¶y ph©n phèi rÊt kh«ng ®Òu: 82% l­îng n­íc tËp trung trong 6 th¸ng mïa lò (tõ th¸ng VII ®Õn th¸ng XII). Vµo th¸ng IV th¸ng Ýt n­íc nhÊt l­u l­îng vµo ®ång b»ng kho¶ng h¬n 1800m3/s, trong lóc l­u l­îng cÇn ®Ó chèng x©m nhËp mÆn s©u vµo néi ®ång kho¶ng 1600m3/s. Khi n­íc nguån bÐ nhÊt còng lµ lóc møc n­íc triÒu thÊp nhÊt khã lÊy n­íc. N­íc ®Õn trong mïa c¹n phô thuéc m¹nh mÏ vµo sù khai th¸c phÝa th­îng l­u. 1.3 Lò lôt trªn ®ång b»ng, theo c¸ch nãi cña chuyªn gia lµ “lò lôt ®Þa h×nh”. Trong mïa lò c¸c dßng s«ng t¶i kh«ng hÕt n­íc, t¹i Kongpongcham, khi møc n­íc trªn 8m n­íc v­ît bê c¶ 2 phÝa vµ ch¶y trµn trªn c¸c bån tròng kÐo dµi tõ trªn xuèng d­íi. §Æc tÝnh cña dßng ch¶y trµn trªn nh÷ng ®Þa h×nh b»ng ph¼ng lµ “tr÷” nhanh h¬n “ch¶y” g©y ngËp lôt, cã n¬i s©u ®Õn 3 – 4m, thêi gian ngËp lôt kÐo dµi cã n¬i trªn 4-5 th¸ng. Lò trµn lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ngËp lôt trªn vïng §ång Th¸p M­êi vµ Tø gi¸c Long Xuyªn. DiÖn tÝch vïng ngËp hµng n¨m ®Õn 1,9 triÖu ha. Dßng ch¶y trµn mang Ýt phï sa, chÊt l­îng n­íc kÐm, lµ nguyªn nh©n h×nh thµnh nh÷ng vïng ®Êt “®ãi phï sa”. 1  1.4 L­îng m­a trªn ®ång b»ng kh¸ lín. Trung b×nh kho¶ng 1800mm. Nh÷ng vïng m­a lín n»m phÝa T©y, víi l­îng m­a tõ 1800 – 2400mm. Vïng phÝa §«ng tõ 1600 – 1800mm. Vïng trung t©m däc theo s«ng HËu m­a Ýt nhÊt 1200 – 1600mm. Mïa m­a b¾t ®Çu tõ th¸ng V, kÕt thóc vµo th¸ng XI, sím h¬n mïa n­íc 1 - 2 th¸ng. Sím nhÊt ë phÝa T©y, muén dÇn sang phÝa §«ng vµ kÕt thóc theo tr×nh tù ng­îc l¹i. 90% l­îng m­a tËp trung trong c¸c th¸ng mïa m­a. Th¸ng I, II, III hÇu nh­ kh«ng m­a, lµ nh÷ng th¸ng kh« h¹n nhÊt trong n¨m. L­îng m­a Ýt biÕn ®éng trong nhiÒu n¨m, song thêi kú b¾t ®Çu vµ kÕt thóc m­a trong c¸c n¨m l¹i rÊt kh¸c nhau. Trong mïa m­a, l­îng m­a ph©n phèi kh¸ ®Òu trong c¸c th¸ng, song th­êng gÆp nh÷ng thêi kú kh«ng m­a kÐo dµi tõ 7 ®Õn 12 ngµy (h¹n Bµ Ch»ng). Nh­ thÕ, l­îng m­a ë ®ång b»ng tuy phong phó song viÖc khai th¸c n­íc m­a phôc vô canh t¸c n«ng nghiÖp còng cã nhiÒu h¹n chÕ. ¶nh h­ëng cña m­a ®èi víi ngËp lôt kh«ng lín, chØ g©y ¶nh h­ëng côc bé. 1.5 §BSCL cã 700km bê biÓn, trong ®ã 400km thuéc biÓn §«ng vµ 300km thuéc biÓn T©y. Bê biÓn, còng nh­ h×nh d¸ng c¬ b¶n cña ®ång b»ng ®­îc ®Þnh h×nh tõ nh÷ng ®øt g·y kiÕn t¹o, song sãng giã vµ thñy triÒu lµ 2 yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh bê biÓn hiÖn ®¹i. Bê biÓn T©y æn ®Þnh, cã xu thÕ båi tô, trong lóc bê biÓn §«ng ®ang vµo thêi kú xãi lë m¹nh. Thñy triÒu biÓn §«ng thuéc lo¹i b¸n nhËt triÒu ...