Dùng quá liều, phối hợp các thuốc ức chế thần kinh: Tai biến khó lường

Dùng quá liều, phối hợp các thuốc ức chế thần kinh: Tai biến khó lườngTrong thuốc chữa bệnh tâm thần - thần kinh có các loại thuốc ức chế thần kinh như thuốc an thần, gây ngủ, thuốc chống động kinh, thuốc chữa tâm thần phân liệt. Tự ý tăng liều, phối hợp nhiều thuốc cùng lúc... chính là nguyên nhân dẫn đến các tai biến nguy hiểm. Tai biến do tăng liều - Các thuốc ức chế thần kinh gây hạ huyết áp thế đứng (HHATĐ) với mức khác nhau. Chẳng hạn thuốc tâm thần phân liệt (TTPL) như...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dùng quá liều, phối hợp các thuốc ức chế thần kinh: Tai biến khó lường Dùng quá liều, phối hợp các thuốc ức chế thần kinh: Tai biến khó lườngTrong thuốc chữa bệnh tâm thần - thần kinh có các loại thuốc ức chế thần kinh nhưthuốc an thần, gây ngủ, thuốc chống động kinh, thuốc chữa tâm thần phân liệt. Tựý tăng liều, phối hợp nhiều thuốc cùng lúc... chính là nguyên nhân dẫn đến các tai biến nguy hiểm. Tai biến do tăng liều - Các thuốc ức chế thần kinh gây hạ huyết áp thế đứng (HHATĐ) với mức khác nhau. Chẳng hạn thuốc tâm thần phân liệt (TTPL) như clopromazin, levomepromazin) gây HHATĐ) rất mạnh ( nhất là lúc dùng liều cao) làm cho người bệnh mỏi mệt; khi dùng cần phải nằmn ghỉ, 3- 4 giờ sau mới có thể đứng lên được.- Một số thuốc TTPL nhóm cũ (chlopromazin, levomepromazin, sulpirid, haloperidol,terflurin) hay nhóm m ới (olazapin, quetiapin, resperdidon) có thể gây hội chứng ngoạitháp (EPS= Extrapyramidal symtomps). Biểu hiện: rối loạn vân động và phối hợp vậnđộng, m ất thăng bằng, đi lại khó khăn, dễ té ngã, va chạm vào các phương tiện giaothông khác, b ị tại nạn; cử động chậm, sờ vào vật gì cũng lóng ngóng; nói không lưu loát,không thành câu, rời rạc từng tiếng một. EPS lệ thuộc vào lo ại thuốc, liều dùng. Vớichlopromazin, levomepromazin liều gây ra EPS và liều có hiệu lực chữa bệnh gần bằngnhau, nên EPS xảy ra ngay trong quá trình đ iều trị. Với olanzapin, risperidon, quetiatin,liều gây ra EPS cao hơn liều điều trị nên EPS ít xuất hiện trong quá trình đ iều trị. Thuốcgây EPS thì sau đó thư ờng gây rối loạn vận động muộn (RLVĐM). Biểu hiện: cử độngb ất thường thường xuyên ngoài ý muốn ở mặt, lưỡi, tứ chi và không ch ịu biến mất khin gừng thuốc.Sau khi dò liều, thầy thuốc chỉ cho dùng liều vừa đủ, vừa có hiệu lực chữa bệnh vừagiảm thiểu hay tránh EPS, RLVĐM, HHATĐ. Nếu tự ý tăng liều, sẽ bị HHATĐ nặng,đưa đến trụy mạch, EPS sẽ dễ xảy ra hoặc nặng hơn, d ễ xuất hiện RLVĐM kèm theo.- Hiệu lực chữa bệnh của các thuốc an thần, gây ngủ động kinh, TTPL là do ức chế thầnkinh trung ương (theo cơ chế khác nhau). Khi dùng lâu dài, cơ thể quen với trạng thái ứcchế. Nếu ngừng đột ngột sẽ phát sinh phản ứng nghịch thường làm bệnh nặng thêm (vídụ bứt rứt, khó ngủ h ơn, động kinh nặng hơn, rối loạn tâm thần nhiều h ơn). Một trong sốn ày có tính gây nghiện (như benzodiazepin) sẽ gây hội chứng cai (vật vã, khó chịu, huyếtáp tụt, tiết nhiều mồ hôi, nước bọt). Thầy thuốc thư ờng cho dùng liều vừa đủ, trong mộtth ời gian vừa đủ, cho giảm liều dần trư ớc khi ngừng hẳn thuốc th ì sẽ tránh đư ợc các phảnứng ngh ịch thường, tránh được hội chứng cai. Nếu tự ý tăng liều và/ho ặc kéo dài thờigian dùng thì khi ngừng đột ngột, phản ứng nghịch thường, hội chứng cai dễ xảy ra vàn ặng h ơn.Tai biến do phối hợp thuốc- Các thuốc an thần, gây ngủ, động kinh, TTPL đều có tính làm dịu, khi tính này tăng quámức thì gây hội chứng an thần kinh ác tính (NMS= (Neuroleptic Malignant Syndrome).NMS bao gồm các triệu chứng rối loạn thần kinh tự động (sốt cao, đổ mồ hôi, mạchnhanh, huyết áp tăng); các triệu chứng về vận động, hành vi (cứng cơ, loạn trương lực cơ,m ất vận động, không nói, mù m ờ về ý thức, kích động); các triệu chứng cận lâm sàng(tăng bạch cầu, creatinin phosphokinase, enzym gan, myoglobin huyết tương, cóm yoglobin trong nước tiểu) đôi khi có kết hợp suy thận. Nếu NMS nặng, đặc biệt khi cócác rối loạn về thần kinh tự động nặng, rất dễ dẫn đến tử vong... Một số thuốc tự bảnthân gây nên NMS ngay trong quá trình điều trị như clozapin. Một số thuốc ở liều điềutrị ít khi gây NMS nhưng khi dùng liều cao hay phối hợp thêm với các thuốc trong cùngtrong nhóm chữa bệnh hoặc với các thuốc an thần gây ngủ khác thì sẽ gây n ên NMS (nhưo lanzapin, quetiapin sulpirid, haloperidol, terflurin). Để ngăn ngừa NMS chỉ dùng liềuvừa đủ; tránh sự phối hợp, chỉ phối hợp khi thực sự cần thiết (ví dụ phối hợp khi chữađộng kinh tâm thần phân liệt nặng), khi phối hợp thường điều chỉnh lại liều mỗi thứ; phảidò liều khi dùng, khởi đầu liều thấp, rồi tăng tới tới liều vừa đủ đạt hiệu lực; riêng với cácthuốc dễ gây ra NMS như clozapin có chế độ dùng rất nghiêm ngặt (dò liều như trênnhưng mỗi lần tăng trọng hạn mức nhất định khi cần d ùng liều cao hơn liều thôngthường (600mg/ngày) thì ph ải rất d è d ặt (mỗi lần tăng ít hơn, theo dõi lâm sàng, cận lâmsàng chặt chẽ). Khi phát hiện bất kỳ triệu chứng có nguy cơ d ẫn đến NMS (như sốt cao)thì ph ải ngừng thuốc. Nếu xảy ra NMS phải cấp cứu ngay (cho thuốc giảm sốt, kiểm trathường xuyên dấu hiệu sinh tồn, cân bằng nước - điện giải, chức năng t ...