Đừng thoát ly hoàn cảnh lịch sử khi tiếp cận tư tưởng và nhân cách Giáo sư Trần Đức Thảo

Bài viết trình bày: Phép biện chứng duy vật chỉ rõ, không thể thoát ly hoàn cảnh lịch sử khi xem xét các hiên tượng sự vật, nhất là về con người. Muốn có cái nhìn chung khi tiếp cận về những giá trị khoa học và nhân cách của Giáo sư Trần Đức Thảo (1917-1993). Tìm hiểu và góp phần làm sáng tỏ phần nào vai trò và vị trí của Giáo sư Trần Đức Thảo trong những thành tựu của đất nước nói chung với nền khoa học nước nhà nói riêng,... Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đừng thoát ly hoàn cảnh lịch sử khi tiếp cận tư tưởng và nhân cách Giáo sư Trần Đức Thảo DiÔn ®µn c¸c vÊn ®Ò KHXH&NV Đừng thoát ly hoàn cảnh lịch sử khi tiếp cận tư tưởng và nhân cách Giáo sư Trần Đức Thảo NguyÔn TiÕn Dòng(*) Tãm t¾t: PhÐp biÖn chøng duy vËt chØ râ, kh«ng thÓ tho¸t ly hoµn c¶nh lÞch sö khi xem xÐt c¸c sù vËt hiÖn t−îng, nhÊt lµ vÒ con ng−êi. §ã còng t©m nguyÖn cña ng−êi viÕt bµi nµy, muèn cã mét c¸i nh×n chung khi tiÕp cËn vÒ nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc vµ nh©n c¸ch cña Gi¸o s− TrÇn §øc Th¶o (1917-1993). Bµi viÕt lµ kÕt qu¶ nh©n thêi ®iÓm t¸c gi¶ ph¶n biÖn t¸c phÈm “TriÕt gia TrÇn §øc Th¶o: Di c¶o, håi øc, kû niÖm” do NguyÔn Trung Kiªn s−u tÇm vµ biªn so¹n. Néi dung bµi viÕt t×m hiÓu vµ gãp phÇn lµm s¸ng tá phÇn nµo vai trß vµ vÞ trÝ cña Gi¸o s− TrÇn §øc Th¶o trong nh÷ng thµnh tùu cña ®Êt n−íc nãi chung, víi nÒn khoa häc n−íc nhµ nãi riªng th«ng qua c¸c ®¸nh gi¸ vµ nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c nhµ l·nh ®¹o cña ViÖt Nam. Tõ khãa: TriÕt häc, TrÇn §øc Th¶o, HiÖn t−îng häc, Chñ nghÜa duy vËt, Gi¶i th−ëng Hå ChÝ Minh 1.( *)Vµo thêi ®iÓm ®Çu nh÷ng n¨m 1994, khi t×m tµi liÖu vÒ chñ nghÜa hiÖn sinh (lµ ®Ò tµi nghiªn cøu sinh), t«i thÊy r»ng, vµo thêi ®iÓm nµy tµi liÖu nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa hiÖn sinh nãi riªng vµ triÕt häc ph−¬ng T©y nãi chung rÊt khan hiÕm, ngo¹i trõ mét sè tµi liÖu ®· ®−îc xuÊt b¶n tr−íc n¨m 1975 ë miÒn Nam ViÖt Nam. MÆc dï lóc bÊy giê, NghÞ quyÕt 01 vÒ C«ng t¸c lý luËn trong giai ®o¹n hiÖn nay ®−îc Bé ChÝnh TrÞ ban hµnh ngµy 28/3/1992, ®· ®i vµo cuéc sèng h¬n 2 n¨m vµ ®· th¸o gì cho giíi khoa häc, nhÊt lµ khoa häc x· héi, khái PGS.TS. TriÕt häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häc, §¹i häc HuÕ. (*) ®Þnh kiÕn khi nh×n vÒ v¨n hãa vµ con ng−êi ph−¬ng T©y hiÖn ®¹i(*). Khi nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa hiÖn sinh th× kh«ng thÓ kh«ng biÕt vÒ HiÖn t−îng häc (phenomenology) cña E. Husserl v× kh«ng cã hiÖn t−îng häc th× nh÷ng t− t−ëng hiÖn sinh trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i m·i m·i chØ lµ nh÷ng m¶nh vì vÒ nh©n sinh. HiÖn t−îng häc ®· cho chñ nghÜa hiÖn sinh mét nÒn t¶ng lý luËn, c¬ së khoa häc ®Ó nh÷ng mÈu hiÖn Gi¸o s− Bïi §¨ng Duy - ng−êi h−íng dÉn khoa häc trong qu¸ tr×nh t«i lµm luËn ¸n, yªu cÇu t«i nªn c©n nh¾c khi lùa chän h−íng nghiªn cøu cña luËn ¸n, bëi theo «ng, nghiªn cøu vÒ ph−¬ng T©y kh«ng thuËn lîi v× mét bé phËn c¸c nhµ khoa häc vÉn cho r»ng nghiªn cøu vÒ ph−¬ng T©y lµ xa xØ phÈm, kh«ng g¾n víi thùc tÕ. (*) 30 sinh ®−îc x©u chuçi thµnh h×nh hµi víi chiÒu cao ngÊt ng−ëng cña c¸i t«i chñ thÓ. HiÖn t−îng häc lÊy m« t¶ lµm lý do tån t¹i, c¸i nh×n cña chñ thÓ lµ sù ban trao ý nghÜa cho hiÖn h÷u. HiÖn t−îng vµ b¶n chÊt lµ nhÊt nguyªn nªn kh«ng thÓ chia t¸ch. Quan niÖm ®ã kh¸ míi mÎ víi chóng t«i. §Ó hiÓu HiÖn t−îng häc, giíi nghiªn cøu khoa häc t×m ®Õn c¸c Ên phÈm ®−îc c¸c häc gi¶ ë miÒn Nam ViÖt Nam ph¸t hµnh tr−íc n¨m 1975, trong ®ã ®¸ng chó ý vµ tr©n träng lµ 2 tµi liÖu cña häc gi¶ TrÇn Th¸i §Ønh: HiÖn t−îng häc lµ g×? vµ TriÕt häc hiÖn sinh. TrÇn Th¸i §Ønh lµ linh môc, TiÕn sü TriÕt häc cña ViÖn §¹i häc C«ng gi¸o Paris (Institut Catholique de Paris) n¨m 1960. Tuy vËy, víi môc ®Ých: “T«i ®· cè g¾ng viÕt sao võa dÔ hiÓu, võa kh«ng ®¬n gi¶n hãa nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p” (TrÇn Th¸i §Ønh, 2005, tr.8) nªn trong chõng mùc nµo ®ã c¸c tµi liÖu cña «ng kh«ng tr¸nh khái ý nghÜa phæ cËp. Theo ®¸nh gi¸ cña Gi¸o s− Bïi §¨ng Duy, vÒ mãn hiÖn t−îng häc vµ hiÖn sinh ë ViÖt Nam th× “kh«ng ai qua ®−îc TrÇn §øc Th¶o ®©u, tÇm cì thÕ giíi ®Êy”. ChÝnh nhËn xÐt nµy ®· ch©m ngßi cho nh÷ng nç lùc cña t«i trong viÖc t×m hiÓu vÒ nh÷ng cèng hiÕn khoa häc mµ Gi¸o s− TrÇn §øc Th¶o ®· ®Ó l¹i cho ®êi, ®−îc t¹o ra trong mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy gian khã. §ã lµ thêi kú lÞch sö mµ c¶ d©n téc −u tiªn tÊt c¶ ®Ó thùc hiÖn cho ®−îc kh¸t väng thèng nhÊt ®Êt n−íc, ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi. §ã lµ thêi kú mµ “DÉu mét c©y ch«ng trõ giÆc Mü. H¬n ngh×n trang giÊy luËn v¨n ch−¬ng”(*) ®−îc ghi nhËn nh− lµ h¬i thë tù nhiªn cña cuéc sèng. Tè H÷u, TiÔn ®−a (Bµi th¬ viÕt tÆng §¹i t−íng NguyÔn ChÝ Thanh th¸ng 9/1964 tr−íc lóc §¹i Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2015 Lµ triÕt gia cã tªn trong tõ ®iÓn triÕt häc ch©u ¢u, triÕt gia TrÇn §øc Th¶o ®· tõ ®Ønh cao cña chñ nghÜa duy t©m chuyÓn sang ®Ønh cao cña chñ nghÜa duy vËt, ng−êi mµ vµo nh÷ng n¨m 19491950 lµm tèn bao giÊy mùc cña b¸o giíi ch©u ¢u bëi cuéc tranh luËn næi tiÕng vÒ häc thuËt gi÷a «ng vµ Jean-Paul Sartre (1905-1980), triÕt gia ®¹i thô cña chñ nghÜa hiÖn sinh. “«ng lµ hiÖn t−îng tiªu biÓu cña ng−êi trÝ thøc ViÖt Nam thÕ kû XX, ng−êi võa lµ s¶n phÈm, võa lµ n¹n nh©n cña thêi ®¹i; ®ång thêi còng lµ ng−êi gãp phÇn t¹o ra thêi ®¹i. ¤ng kh«ng thÓ thµnh thiªn tµi mµ chØ lµ mét ‘thÇn ®ång triÕt häc’, v× ®· chÊp nhËn lµm mét trÝ thøc hiÕn th©n cho c¸ch m¹ng” (Lêi cña GS. Ph¹m Thµnh H−ng - ng−êi tæ chøc biªn so¹n t¸c phÈm “TriÕt gia l÷ hµnh TrÇn §øc Th¶o”). Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c nghiªn cøu vÒ triÕt häc cña Gi¸o s− TrÇn §øc Th¶o khã thÈm thÊu vµo thùc tiÔn lµ v× «ng viÕt b»ng Ph¸p ng÷ vµ chñ yÕu lµ ®−îc giíi thiÖu ë n−íc n ...