DƯƠNG HƯỚNG MINH TỪ HIỆN THỰC TRONG CUỘC ĐỜI ĐẾN HIỆN THỰC TRONG NGHỆ THUẬT

Năm 1996, họa sĩ Dương Hướng Minh mở triển lãm cá nhân mang tiêu đề: “Cội nguồn, Đất nước, Tình ca” nhân kỷ niệm 60 năm tuổi nghề của ông. Trong 60 tranh trưng bày, phải kể đến bốn tranh sơn mài cỡ lớn: Thanh bình, Huyền thoại về cội nguồn Âu Lạc, Tuổi trẻ nữ sinh, Tuổi trẻ sinh viên - mà theo ông - có tính chất chuyển hướng đề tài và ngôn ngữ biểu hiện, và đều đã được hoàn thành ngay trước ngày khai mạc triển lãm. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
DƯƠNG HƯỚNG MINH TỪ HIỆN THỰC TRONG CUỘC ĐỜI ĐẾN HIỆN THỰC TRONG NGHỆ THUẬT DƯƠNG HƯỚNG MINH TỪ HIỆN THỰC TRONG CUỘC ĐỜI ĐẾN HIỆN THỰC TRONG NGHỆ THUẬT DƯƠNG HƯỚNG MINH-Tuổi trẻ sinh viên-sơn mài, 1996 Năm 1996, họa sĩ Dương Hướng Minh mở triển lãm cá nhân mang tiêu đề: “Cội nguồn, Đất nước, Tình ca” nhân kỷ niệm 60 năm tuổi nghề của ông. Trong 60 tranh trưng bày, phải kể đến bốn tranh sơn mài cỡ lớn: Thanh bình, Huyền thoại về cội nguồn Âu Lạc, Tuổi trẻ nữ sinh, Tuổi trẻ sinh viên - mà theo ông - có tính chất chuyển hướng đề tài và ngôn ngữ biểu hiện, và đều đã được hoàn thành ngay trước ngày khai mạc triển lãm. Năm 2000, trong bản tự kiểm điểm tư cách đảng viên của mình sau 15 năm kể từ thời kỳ đổi mới, họa sĩ Dương Hướng Minh viết: “Bước vào môi trường sinh hoạt của thời kỳ kinh tế thị trường phát triển, bản thân vẫn giữ được nếp sống giản dị, thanh bạch, vẫn quan tâm rèn luyện thân thể, đảm bảo cuộc sống khỏe mạnh, minh mẫn, không còn một bệnh mãn tính nào dù đã là một nghệ sĩ, cựu chiến binh trên 80 tuổi đời”. Về nghệ thuật, với ông, vẫn là tiếp tục không ngừng “... lo tìm kiếm và làm thế nào phát hiện được cái mới trong ngôn ngữ sáng tạo..., góp phần làm phong phú tính chất tiên tiến của hội họa đương đại đậm đà bản sắc dân tộc”. Cũng vào năm 2000, ông đã vinh dự được đón nhận huy hiệu 50 năm tuổi Đảng. Thực ra, tên gọi Dương Hướng Minh chỉ xuất hiện từ ngày 23/8/1945, ngày lịch sử Nam Bộ giành chính quyền từ đô thành Sài Gòn - Chợ Lớn, đồng thời đã cầm vũ khí chống thực dân Pháp mưu đồ xâm lược nước ta một lần nữa. Họa sĩ Dương Hướng Minh có tên thật là Nguyễn Văn Tiếp, sinh ngày 6/2/1919, trong một gia đình dòng nho học yêu nước tại xã Xuân Dục, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, vốn là cái nôi của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy. Ông ngoại ông, khóa sinh Bùi Văn Mạch, đã từng là cánh tay tâm phúc của lãnh tụ nghĩa quân Nguyễn Thiện Thuật, sau bị quân thù đầu độc chết. Thất bại của cuộc khởi nghĩa khiến một số tướng lĩnh nghĩa quân bị địch xử tử tại trường bay Bạch Mai, cùng với sự tàn sát dã man dân lành; ba thôn xã Xuân Dục ngày ấy cũng bị địch triệt hạ không còn cây cối nào sống sót. Năm 1936, Dương Hướng Minh (Nguyễn Văn Tiếp) vào học lớp dự bị Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Năm1938, thi đỗ vào khóa 12, khoa hội họa. Sau khi tốt nghiệp, ông hoạt động nghệ thuật tự do, có một cuộc triển lãm cá nhân tại Nhà hát lớn Hải Phòng, tháng 12/1944, nhờ sự ủng hộ và giúp đỡ của một số anh em trong Tổng hội Sinh viên. 1945 - 1954, ông trực tiếp tham gia chiến đấu trong lực lượng biệt động nội thành, rồi chuyển sang quân đội tại đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn. Tháng 12/1954, sau khi hoàn thành nhiệm vụ chủ công bảo vệ khu tập kết Đồng Tháp Mười, ông đã cùng đơn vị tinh nhuệ đặc biệt trực thuộc Bộ tư lệnh Quân khu miền Đông chuyển quân tập kết ra Bắc trên chuyến tàu cuối cùng của Ba Lan. 1955, ông được Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân điều từ đơn vị đặc công về Hà Nội, tham gia tổ chức xây dựng triển lãm quân đội ở phố Bích Câu. 1956-1959, lần lượt công tác tại báo “Quân đội Nhân dân”, Phòng Văn nghệ Quân đội và Bảo tàng Quân đội. Hội viên sáng lập Hội Mỹ thuật Việt Nam. 1960-1982, ông chuyển ngành sang Bộ Văn hóa: giảng viên Trường Mỹ thuật Công nghiệp Việt Nam, cán bộ nghiên cứu Viện Mỹ thuật và cuối cùng làm ủy viên ban biên tập tạp chí “Văn hóa Nghệ thuật”. Bởi vậy, ông cũng là tác giả của một số bài tham luận hội nghị và một tập bản thảo dưới dạng nhật ký tư liệu khoa học tương đối hoàn chỉnh về mỹ thuật ứng dụng và nhất là về tạo dáng công nghiệp; bên cạnh đó là mảng hoạt động báo chí của ông, chủ yếu đăng trên tạp chí “Cộng sản” và báo “Nhân dân”. Một thời kỳ dài, Dương Hướng Minh đã được xem như một trong những “người lính gác về tư tưởng” của Đảng trong lĩnh vực mỹ thuật. Là một họa sĩ kỳ cựu từng có một thời kỳ “huyền thoại - trữ tình”, những tác phẩm như Vườn mộng, Trăng - Gió - Bướm - Hoa, với “một vẻ ngớ ngẩn hay và một cách đặt màu lạ” (Nguyễn Đỗ Cung, “Ngày nay”, 23/12/1939) - trên thực tế, ngay từ những năm 1943-1944, Dương Hướng Minh (lúc ấy còn gọi là Nguyễn Văn Tiếp) - “...do phát hiện thấy vạn vật chuyển động trong không gian ba chiều tạo nên đường chân trời cong - ông viết - nên đã vẽ hàng loạt ký họa để thể nghiệm và sáng tác các tác phẩm đầu tay theo bút pháp nghệ thuật động với nội dung hiện thực phê phán”, qua một số tranh sơn dầu: Đẩy đổ cửa Ga Hàng Cỏ mà đi (khổ lớn 130x160cm), Công nhân đi tầm trong sương mù, Xếp hàng chờ gạo và chết đói (vẽ trực tiếp tại Hải Phòng),v.v. Về bức tranh Đẩy đổ cửa Ga Hàng Cỏ mà đi, chính họa sĩ có lời chú giải như sau: “Đây là bức tranh hiện thực phê phán được thể hiện theo bút pháp nghệ thuật động. Bức tranh này bắt nguồn từ hiện thực nóng bỏng diễn ra ngày ấy tại Ga Hàng Cỏ... Từ Hải Phòng lên Hà Nội, tôi liền đến khu học xá thăm một số bạn sinh viên, đúng vào thời điểm có nhiều sinh viên rủ nhau ra nhà ga để chứng kiến cảnh nhân dân ta đã mấy ngày liền đấu tranh đòi bọn quân phiệt Nhật mở cửa ga để họ đi tàu sau mấy ngày chờ đợi, nhất là do chúng chiếm lĩnh tàu để chuyển quân và lương thực nên chúng rất ngoan cố. Chúng còn dùng lính sen đầm của Pháp hỗ trợ, ngăn cản hàng ngàn dân luôn sẵn sàng phá đổ cửa ra sân ga. Tìm được mấy bạn chí cốt, lại đã mang theo mình phương tiện ghi chép, tôi theo ngay anh em ra ga để cảm nhận hiện thực ngang trái đang diễn biến căng thẳng. Khi vừa đến nơi, đúng lúc nhân dân đẩy đổ cửa ga chính, mở ra một vòm trời bừng sáng, đầy ắp nắng quái chiều hôm. Lớp lớp nhân dân ùn ùn ào ra cửa hất tên sen đầm Pháp ngã bổ ngửa xuống sân và giẫm đạp vô tội vạ lên người tên hiến binh Nhật đã ngã sấp, không cựa được. Hàng bao nhiêu nón của bà con giơ cao để dễ bề lao ra sân tiếp nhận nguồn nắng quái cũng tạo nên tính chất kỳ vĩ của hiện trường mà nhân dân như vùng lên làm chủ trong việc giành lấy tàu mà đi, được anh em lái tàu ủng hộ”. Điều đáng tiếc là những bức tranh hiện thực ở thời kỳ “tiền chiến” của họa sĩ Dương Hướng Minh, cùng với cả một kho tranh ...