Dưỡng sinh ăn uống trong mùa hạ

Mùa hạ nên ăn những thức ăn thanh đạm, hạn chế đồ béo bổ, chiên xào, sống lạnh để giảm bớt gánh nặng cho tỳ vị; dùng nhiều đồ ăn thức uống có tác dụng thanh nhiệt giải Atisôthử, lợi niệu trừ thấp như dưa hấu, mướp đắng, dưa chuột, bí đao, đậu xanh, đậu đen, cháo ngũ đậu, cháo ý dĩ, cháo đậu xanh, cháo biển đậu, cháo lá sen, trà nhân trần, trà hoa cúc, trà nụ hoặc lá vối, trà actiso, trà khổ qua... ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dưỡng sinh ăn uống trong mùa hạ Dưỡng sinh ăn uống trong mùa hạMùa hạ nên ăn những thức ăn thanh đạm,hạn chế đồ béo bổ, chiên xào, sống lạnh đểgiảm bớt gánh nặng cho tỳ vị; dùng nhiều đồ Atisôăn thức uống có tác dụng thanh nhiệt giảithử, lợi niệu trừ thấp như dưa hấu, mướp đắng, dưachuột, bí đao, đậu xanh, đậu đen, cháo ngũ đậu, cháo ýdĩ, cháo đậu xanh, cháo biển đậu, cháo lá sen, trà nhântrần, trà hoa cúc, trà nụ hoặc lá vối, trà actiso, trà khổqua...Mùa hạ có 3 tháng, tính từ tháng 4 - 6 âm lịch, bắt đầu từngày lập hạ cho đến ngày lập thu, bao gồm 6 tiết khí: lậphạ, tiểu mãn, mang chủng, hạ chí, tiểu thử và đại thử. Đâylà mùa dương khí vượng nhất trong năm, thời tiết nóng bứcvà ẩm thấp. Quá trình trao đổi chất trong cơ thể con ngườidiễn ra mạnh mẽ, dương khí phát ra ngoài, âm khí tiềmphục ở trong. Các lỗ chân lông giãn rộng, mồ hôi tiết ranhiều để điều hòa thân nhiệt nhưng cũng vì thế mà tà khí dễxâm nhập vào trong. Hệ thống mao mạch ngoại vi cũnggiãn ra, khí huyết lưu thông nhanh và mạnh hơn. Côngnăng của tỳ vị có xu hướng suy giảm vì nóng bức uốngnhiều làm cho dịch vị bị pha loãng, quá trình tiêu hóa vàhấp thu thức ăn dễ bị rối loạn.Bởi vậy, cổ nhân khuyên rằng: mùa hạ nên ăn những thứcăn thanh đạm, hạn chế đồ béo bổ, chiên xào, sống lạnh đểgiảm bớt gánh nặng cho tỳ vị. Sách Dưỡng sinh thư đã viết:“Hạ chí hậu thu phân tiền, kỵ thực phì nhi bính, hoắc du tôchi thuộc, thử đẳng vật dữ tửu tương qua quả thực vi tươngphỏng, hạ nguyệt đa tật dĩ thử” (mùa hạ nên kiêng ăn đồbéo ngậy, bơ sữa và rượu, những thứ này dễ gây nhiều bệnhtật).Tiết trời nóng ẩm cũng là điều kiện thuận lợi cho các visinh vật phát triển mạnh (Đông y gọi là tà khí) làm chothực phẩm dễ ôi thiu, biến chất, trong khi đó vì uống nhiềunước dịch dạ dày bị pha loãng nên khả năng sát khuẩn giảmthấp càng làm cho nguy cơ ngộ độc thức ăn tăng cao. Bởivậy, vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm trở nên hết sức cấpbách. Để dự phòng “bệnh tòng nhập khẩu” cần chú ý giữgìn vệ sinh ăn uống, không dùng thực phẩm ôi thiu, khônguống nước lã, nước nhiễm bẩn, rau quả tươi phải được rửathật sạch...Đông y cho rằng: Thử (nắng nóng) là chủ khí mùa hạ, làdương tà, tính thăng tán dễ làm hao tổn khí và tân dịch.Thử tà xâm nhập vào cơ thể gây ra nhiều mồ hôi làm tổnthương tân dịch, nếu không kịp thời bù đắp thậm chí có thểlàm hao tổn nguyên khí, biểu hiện ra bên ngoài bằng cáctriệu chứng như mệt lả, khó thở, ngại nói, có khi đột nhiênngã lăn bất tỉnh (say nắng, say nóng). Hơn nữa, thử thườngkiêm với thấp (độ ẩm), thấp là âm tà dễ làm tổn thươngdương khí. Đặc điểm của thấp tà là nặng trệ, kết dính, dễgây thương tổn tỳ dương. Biểu hiện trên lâm sàng bằng cáctriệu chứng như chân tay tê mỏi, mình mẩy nặng nề, đầunặng như đeo đá, không muốn ăn, hay đầy bụng, dễ đi lỏng,thậm chí có thể phù nhẹ hai chân...Bởi vậy, trong mùa hạ, Đông y khuyên nên chú trọng dùngnhiều đồ ăn thức uống có tác dụng thanh nhiệt giải thử, lợiniệu trừ thấp như dưa hấu, mướp đắng, dưa chuột, bí đao,đậu xanh, đậu đen, cháo ngũ đậu, cháo ý dĩ, cháo đậu xanh,cháo biển đậu, cháo lá sen, trà nhân trần, trà hoa cúc, trà nụhoặc lá vối, trà actiso, trà khổ qua... Những ngày quá nóng bức có thể dùng một chút nước lạnh hoặc nước đá để giúp cơ thể giải nhiệt nhưng không được dùng nhiều để tránh làm thương tổn tỳ vị, tạo điều kiện cho thấp tà gây bệnh bên trong.Khi mồ hôi ra nhiều phải chú ý bổ sung đủ lượng nước đãmất bằng đường ăn uống. Cổ nhân có câu: “Hãn vi tâmdịch” (mồ hôi là dịch của tâm), bởi thế khi mất mồ hôi âmdịch trong cơ thể nói chung và âm dịch trong tạng tâm nóiriêng (gọi là tâm âm) cần chú ý trọng dụng những đồ ănthức uống có công dụng thanh nhiệt dưỡng âm như thạchđen, chè đậu đen, trà mạch môn, nước ép quả lê, nước épngó sen, nước mơ, nước mận, nước dâu, trà bát bảo...Ngoài việc thanh nhiệt giải thử và dưỡng âm, ăn uống trongmùa hạ còn phải hết sức chú ý tránh làm thương tổn tỳ vị.Theo Đông y, các thực phẩm có công dụng phương hươngtỉnh tỳ, kiện tỳ hóa thấp, giải thử đều trực tiếp hoặc giántiếp giữ gìn và nâng cao năng lực hoạt động của tỳ vị, vínhư các loại cháo chế từ đậu xanh, đậu côve, bạch biển đậu,ý dĩ, hạt sen, củ mài...; các loại trà hoắc hương, trà nụ vối,trà hương nhu, trà lá sen... Nên chú ý dùng thêm các đồ ănthức uống có vị chua ngọt, cay thơm để nhằm mục đíchkhai vị, kích thích cảm giác thèm ăn như các loại canh chuachế từ quả sấu, me, khế, quả dọc, tai chua, quả chay, chuame đất hoa vàng... và các loại nước cam, nước chanh, nướcmơ, nước sấu...Tuy nhiên, cần chú ý không nên dùng quá nhiều đường tinhluyện khi pha chế các loại nước giải khát. Để bảo vệnguyên khí, cổ nhân khuyên “bảy mươi hai ngày mùa hạnên bớt vị đắng, tăng vị cay để dưỡng phế khí (Thiên kimyếu phương)”. Bởi vì căn cứ vào quy luật ngũ hành, tâmthuộc hỏa, phế thuộc kim, hoả khắc kim, tâm hỏa quá thịnhsẽ khắc phạt phế kim, vị đắng vào t ...