Gặp gỡ nhà khám phá ra hạt quark: Murray Gell-Mann

Đôi nét về các sách phổ biến kiến thức vật lí và khoa học trong thập niên 1980 Cuối thập niên 1980, vật lí học đã đạt tới cao điểm lịch sử của nó giống như hồi cuối thế kỉ 19.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Gặp gỡ nhà khám phá ra hạt quark: Murray Gell-Mann Gặp gỡ nhà khám phá rahạt quark: Murray Gell-Mann Đôi nét về các sách phổ biến kiến thức vật lí và khoa học trong thậpniên 1980 Cuối thập niên 1980, vật lí học đã đạt tới cao điểm lịch sử của nó giống nhưhồi cuối thế kỉ 19. Cơ học lượng tử, thuyết tương đối và các lí thuyết tương tác hạtnhân đã thay thế cho cơ học Newton, hệ phương trình Maxwell và thuyết nguyêntử là nền tảng cơ sở của vật lí học, nhưng các lí thuyết siêu dây và lạm phát vũ trụđề xuất những ý tưởng cơ bản khác cho đến bấy giờ chưa phát hiện ra. Liệu các líthuyết mới có hoàn thành tấm thảm thêu vật lí, hay chúng sẽ làm cho nó tháo rờira từng sợi chỉ một, giống hệt như sự phóng xạ và lượng tử Planck đã làm trongnhững thập niên đầu của thế kỉ 20? Những câu hỏi kiểu như thế đã lèo lái nghiêncứu của Stephen Hawking tại Cambridge. Hawking còn bị mê hoặc bởi câu hỏi nêura bởi những người có học nhưng không phải là nhà vật lí, và ông cất công đi trả lờinhững câu hỏi đó. Kết quả là quyển sách năm 1988 mang tựa đề Lược sử thời gian:Từ Big Bang tới các lỗ đen. Khi độc giả xem qua các trang sách trên, họ bắt gặp nhiều ý tưởng thách thứcquan điểm trực giác của họ về không gian, thời gian, và vật chất. Đối với nhiềungười, quyển sách mang lại một chuyến du ngoạn trí tuệ thú vị, nhưng rốt cuộc họgặp khó khăn ở việc giải thích cái họ vừa học được. Tuy nhiên, phong cách hànhvăn cuốn hút của Hawking khiến độc giả đi giới thiệu quyển sách ấy với bạn bè củamình. Quyển sách trên lập tức trở thành sách bán chạy nhất, mặc dù đa số mọingười mua nó chưa bao giờ đọc trọn vẹn hoặc xem qua hết các điểm trình bàytrọng yếu nhất của nó. Đối với họ, thế là đủ để chia sẻ với sự nhiệt tình củaHawking dành cho những câu hỏi và tranh luận của ông về thời gian, không gian,vật chất và năng lượng. Độc giả còn thấy quyển sách ấy nổi tiếng vì sự nỗ lực khiHawking viết nó. Hawking bị liệt cả tay chân nên ông phải nói chuyện với sự hỗ trợcủa một máy vi tính và một máy phân tích giọng nói, ông điều khiển chúng với sựhỗ trợ của một dụng cụ phản ứng với những cử động nhẹ của bàn tay ông. Một conngười tật nguyền mà vẫn làm công tác khoa học và viết một cuốn sách như vậy chođông đảo công chúng thật sự là đáng kính nể. Mặc dù Lược sử thời gian thu hút sự chú ý của công chúng, nhưng Hawkingkhông phải là nhà khoa học nổi tiếng nhất của thập niên 1980. Vinh quang đóthuộc về Carl Sagan, một tác giả của nhiều quyển sách khoa học thường thức và cácbài báo đăng trên các tạp chí nói về khoa học, trong đó có quyển sách năm 1979của ông, Trí tuệ Broca, nói về sự sống ngoài hành tinh và sự sống nhân tạo, tácphẩm giành giải thưởng Politzer, một trong những giải thưởng danh giá nhất tronggiới nghệ thuật và văn chương. Sagan còn là một nhân vật truyền hình với sự xuấthiện khá thường xuyên với tư cách khách mời trong chương trình Tonight Showwith Johnny Carson của hãng NBC và là người chỉ đạo loạt phim truyền hình Vũ trụ,tác phẩm mang lại tập sách bán chạy nhất có cùng tiêu đề. Carl Sagan nổi tiếng với các sách phổ biến khoa học và loạt phim truyền hình Vũ trụ. (Ảnh: Đại học Cornell, AIP Emilio Segrè Visual Archives) Niềm đam mê khoa học lớn nhất của Sagan là dành cho tìm kiếm sự sốngtrên những thế giới khác, cái ông thường liên hệ với các vấn đề môi trườngtrên trái đất. Luận án tiến sĩ của ông vào cuối thập niên 1950 bao gồm một phântích khí quyển của Kim tinh, nơi ông cho rằng giàu carbon dioxide đến mức nó gâyra một hiệu ứng nhà kính không kiểm soát nổi, hiện tượng trong đó bầu khí quyểncủa một hành tinh tác dụng như thể một nhà kính thủy tinh. Bầu khí quyển ấytrong suốt với năng lượng mặt trời ở dạng ánh sáng khả kiến, chúng truyền qua vàlàm nóng bề mặt của hành tinh, nhưng nó giữ lại ánh sáng hồng ngoại phát ra bởibề mặt nóng của hành tinh. Trên Kim tinh, Sagan kết luận, hiện tượng đó dẫn tớinhiệt độ bề mặt đủ nóng để làm tan chảy nhôm. Liệu một số phận tương tự có xảyđến với trái đất không? Từ lâu trước khi sự ấm lên toàn cầu trở thành một đề tàichính trị nóng bỏng trên thế giới, Sagan là một trong những nhà khoa học đầu tiêngióng lên tiếng chuông cảnh báo về tốc độ đang tăng dần của sự đốt nhiên liệu hóathạch. Sự đốt nhiên liệu đó đã tạo ra sự gia tăng có thể đo được lượng carbondioxide khí quyển trên Trái đất. Sự gia tăng trong tương lai làm tăng thêm rủi rocủa sự ấm lên toàn cầu và phá vỡ khí hậu của Trái đất. Cuối thập niên 1980, một sốnhà khoa học đã thấy những dấu hiệu rắc rối rằng những biến đổi ấy đã bắt đầu,mặc dù các quan sát đó cũng có thể giải thích là sự biến thiên thông thường thôi.Cho dù một xu hướng như thế đã bắt đầu, nhưng hãy còn quá sớm để nói các hoạtđộng của con người, như sự đốt dầu mỏ và than đá, có là nguyên nhân cho nhữngbiến đổi đó hay không. Trong khi đó, Sagan và các đồng sự của ông nhìn thấy một nguy cơ còn lớnhơn nữa cho sự sống trên Trái đất, một hiện ...