GÌ LÀ ĐƯƠNG ĐẠI ?

Có hai sự kiện rất mới, và rất đáng nói, trong đời sống mỹ thuật gần đây để chúng ta có lý do bàn về nghệ thuật đương đại. Một là cuộc trao đổi trong chương trình văn hóa, sự kiện, dư luận về nghệ thuật đương đại của nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Quân, hoạ sĩ Trần Lương và hoạ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng (tối 25-4-2010 trên VTV3 đài truyền hình Việt Nam); hai là lễ ra mắt cuốn sách "12 nghệ sĩ mỹ thuật đương đại" ngày 28-4, tại trung tâm nghệ thuật Việt (42 Yết...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
GÌ LÀ ĐƯƠNG ĐẠI ? GÌ LÀ ĐƯƠNG ĐẠI ?Có hai sự kiện rất mới, và rất đáng nói, trong đời sống mỹ thuật gần đây đểchúng ta có lý do bàn về nghệ thuật đương đại. Một là cuộc trao đổi trongchương trình văn hóa, sự kiện, dư luận về nghệ thuật đương đại của nhà phêbình mỹ thuật Nguyễn Quân, hoạ sĩ Trần Lương và hoạ sĩ Nguyễn MạnhHùng (tối 25-4-2010 trên VTV3 đài truyền hình Việt Nam); hai là lễ ra mắtcuốn sách 12 nghệ sĩ mỹ thuật đương đại ngày 28-4, tại trung tâm nghệthuật Việt (42 Yết Kiêu, Hà Nội).Kiếm tìm chỗ đứngHai sự kiện này (chứ không phải những cuộc trình diễn gần đây của cácnghệ sĩ mà người ta coi sự nhảy múa, hú hét, nhào lộn, quấn vải, mặc bỉm..của họ là bế tắc hơn là nghệ thuật) có thể xem như một sự xới lại nhữngtranh luận về nghệ thuật đương đại có nguy cơ chìm lắng sau cuộc tổng diễntập tháng 3 năm 2007, với một Festival Mỹ thuật đương đại lần thứ nhất khásôi nổi, 58 tác giả tham gia, tại Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội và một Hộithảo về Mỹ thuật đương đại tại Viện Mỹ thuật mùa hè năm ấy, mà TrầnLương, “thủ lĩnh” hay là curator đúng nghĩa nhất của những hoạt động mỹthuật ngoài giá vẽ, đã buồn bã nhận định “Mới chạy mà bình đã hết xăng....Việc xới lại này không chắc sẽ đem lại một kết luận đúng đắn nào trongcuộc tranh cãi gì là đương đại trong nghệ thuật. Nhưng ít ra, nó khiến ngườita phải từ bỏ thái độ thờ ơ. Bằng chứng là lập tức sau buổi phát sóng củatruyền hình, họa sĩ Vi Kiến Thành, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Namđã gửi ngay ý kiến của mình đến báo Thời Nay, mà chúng tôi sẽ giới thiệu ởđây, “Nghệ thuật đương đại hay nghệ thuật trách móc” . Dù là phê phán,cũng có thể thấy trong sự vận động của mình, nghệ thuật đương đại đangbuộc người ta phải lên tiếng và đang nhận được sự phê bình đúng nghĩa ...Có một đều cần phải nói suốt gần 20 năm, nghệ thuật đương đại chưa cókhán giả của mình. Mặc dù số lượng tác giả thì đã đông lên trông thấy. 12nghệ sĩ được “tuyển chọn” trong cuốn sách song ngữ Anh - Việt: “12 nghệ sĩmỹ thuật đương đại Việt Nam” (trẻ nhất là Lý Trần Quỳnh Giang, sinh năm1978, cao tuổi nhất là họa sĩ quá cố Vũ Dân Tân, sinh năm 1946), mà ĐàoMai Trang chủ biên là một sự khẳng định đội ngũ. Dù, như Đào Mai Trangphát biểu, chỉ là tập hợp những hành trình nghệ thuật “không chứa đựng mộttham vọng lớn nào khác ngoài việc giới thiệu thêm với bạn đọc một phầnhoạt động đời sống nghệ thuật đương đại Việt Nam”, thì những người đượcgiới thiệu đều là những nghệ sĩ có những thành công được rộng rãi côngchúng và giới mỹ thuật cả nước biết đến. Họ ít nhiều có những ảnh hưởngtới cộng đồng đồng nghiệp và hiệu ứng thẩm mỹ xã hội tùy mức độ, phạm vikhác nhau.Lâu nay hiếm có những thông tin chính thống bao gồm lý thuyết, sự phảnánh sự hình thành - vận động - tiến triển của nghệ thuật này trong nước,trong khu vực trên thế giới. Chưa nói đến một hệ thống báo chí phê bìnhđúng nghĩa, một hệ thống kiến thức trong trường học, và hơn hết là một hệthống bảo tàng – gallery - curator - công chúng. Về mặt nào đó, cuộc tranhluận và cuốn sách, cùng với sự kiện các nghệ sĩ Lê Anh Hoài, Lê Mạnh,Nguyễn Hồng Phương tháng 3 vừa rồi mang cuộc biểu diễn Thời đại côngnghệ của mình vào nhà triển lãm chính thức 16 Ngô Quyền của Hội Mỹthuật Việt Nam, cần được coi là một bước thành công của nghệ thuật đươngđại trong việc tìm kiếm chỗ đứng của mình.Kiếm tìm bản thểSự trách móc mà họa sĩ Vi Kiến Thành nói đến là một sự thật. Các nghệ sĩđương đại hễ có dịp là bày tỏ sự thiếu không gian để sáng tạo, thiếu sự quantâm của các nhà quản lý, các giới chức văn hóa, thiếu sự hiểu biết và đồngcảm của khán giả thiếu sự phê bình đúng đắn của báo chí..., trong khi họ tinrằng việc sáng tạo của họ là những cuộc chơi... cho riêng mình.Dường như có một sự nhầm lẫn nào đó về khái niệm với các nghệ sĩ đươngđại Việt Nam. Đương đại (contemporary) là những gì xảy ra trong mộtkhoảng thời gian gần nhất. Đưa ra một định nghĩa về nó, như một trào lưuhay một trường phái, với những suy nghĩ cách tân về góc nhìn nghệ thuật. ..và khẳng định nghệ thuật đương đại là nghệ thuật của cái Tôi, của sự kiếmtìm bản thể... thì có khác gì định nghĩa nghệ thuật của mọi thời kỳ.Và cuộc đồng thời kiếm tìm công chúng trong sáng tạo của mình sẽ ra sao,nếu có đến quá nửa các nghệ sĩ coi mình là đương đại copy nhau các hìnhthức tự trói, quấn vải hay mặc bỉm. . . Loay hoay đi tìm ý nghĩa nào đó chobiểu diễn của mình chưa xong, làm sao bắt được công chúng hình dung sựviệc giống như mình khi kinh nghiệm sống hoàn toàn khác biệt?Đành nói lại một câu rất cũ rằng chúng ta đang sống vào một thời kỳ mànghệ thuật đương đại hay còn gọi là nghệ thuật hậu mô-đéc, đang phát triểnrộng khắp toàn cầu. Đối với công chúng Việt Nam, các hình thức cấp tiếncủa nghệ thuật đương đại không còn xa lạ, nhưng chưa gần. Bởi gì là đươngđại một cuốn sách hay một cuộc tranh luận trên truyền hình chưa thể trả lờimột lúc. Chỉ biết đến hôm nay, chỗ đứng cho nghệ thuật đương đại đã khálên rất nhiều.Hà Phạm ...