Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế

Nông sản là một trong những ngành xuất khẩu mũi nhọn của Việt Nam, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước. Bài viết này tập trung phân tích năng lực cạnh tranh của nông sản Việt theo bốn góc độ điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức. Từ đó đề xuất một số giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế International science conference “International trade - Policies and practices in Vietnam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÀNH NÔNG SẢN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ Solution to improve competitiveness for the Vietnamese agriculture in the context of International integration ThS. Đỗ Thị Huyền Trang1, ThS. Phạm Thị Thu Hòa2 1, 2) Khoa Kinh tế và quản trị kinh doanh, Trường Đại học Hải Phòng Email: 1)trangdth88@dhhp.edu.vn, 2)hoantt88@dhhp.edu.vn TÓM TẮT Nông sản là một trong những ngành xuất khẩu mũi nhọn của Việt Nam, đóng góp tích cực vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nƣớc. Tuy nhiên, trong những năm gần đây thị trƣờng xuất khẩu đang gặp rất nhiều khó khăn, đồng thời phải đối diện với sự cạnh tranh khốc liệt đến từ các quốc gia khác. Vậy làm thế nào để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông sản Việt Nam, tận dụng đƣợc các cơ hội vƣợt qua đƣợc các khó khăn thách thức là vấn đề đang đặt ra cần giải quyết. Từ khóa: Năng lực cạnh tranh, nông sản Việt Nam, hội nhập quốc tế, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức ABSTRACT Agriculture is one of the main exporting sectors in Vietnam, making a positive contribution to the overall national export turnover. However, 358 Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 in recent years the exportation market encountered many difficulties and simultaneously faces fierce competition from other countries. How to improve competitiveness for the Vietnamese agriculture sector, tak- ing advantage of opportunities to overcome difficulties and challenges? These are the outstanding issues that need to be addressed immediately. Keywords: competitiveness, Vietnamese agricultural products, Interna- tional integration, strengths, weaknesses, opportunities, threats 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Mặc dù, Việt Nam đƣợc coi là một quốc gia có tỷ trọng xuất khẩu nông sản cao trên thế giới. Tuy nhiên, phần lớn những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam nhƣ gạo, cao su, hồ tiêu…có giá trị thấp, đa phần mới chỉ ở dạng thô, năng lực cạnh tranh còn yếu so với các nƣớc trong cùng khu vực nhƣ Thái Lan. Quá trình hội nhập quốc tế mở ra rất nhiều cơ hội cho ngành nông sản Việt Nam nhƣng đi kèm đó cũng không ít những thử thách đòi hòi ngành nông sản Việt Nam phải biết tận dụng các điểm mạnh, vƣợt qua những khó khăn, và nắm bắt cơ hội để vƣơn tầm ra thế giới. Bài viết này tập trung phân tích năng lực cạnh tranh của nông sản Việt theo bốn góc độ điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức. Từ đó đề xuất một số giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành. 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DO- ANH NGHIỆP Khái niệm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đến nay vẫn chƣa đƣợc hiểu một cách thống nhất. Dƣới đây là một số cách tiếp cận cụ thể về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đáng chú ý. Thứ nhất, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng duy trì và mở rộng thị phần, thu lợi nhuận của doanh nghiệp. Đây là cách quan niệm khá phổ biến hiện nay, theo đó năng lực cạnh tranh là khả 359 International science conference “International trade - Policies and practices in Vietnam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 năng tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ so với đối thủ và khả năng ―thu lợi‖ của các doanh nghiệp. [7,20] Thứ hai, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng chống chịu trƣớc sự tấn công của doanh nghiệp khác. Chẳng hạn, Hội đồng Chính sách năng lực của Mỹ đƣa ra định nghĩa: năng lực cạnh tranh là năng lực kinh tế về hàng hóa và dịch vụ trên thị trƣờng thế giới. Ủy ban Quốc gia về Hợp tác Kinh tế Quốc tế (CIEM) cho rằng: năng lực cạnh tranh là năng lực của một doanh nghiệp ―không bị doanh nghiệp khác đánh bại về năng lực kinh tế‖. Quan niệm về năng lực cạnh tranh nhƣ vậy mang tính chất định tính, khó có thể định lƣợng. [7,20] Thứ ba, năng lực cạnh tranh đồng nghĩa với năng suất lao động. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là sức sản xuất ra thu nhập tƣơng đối cao trên cơ sở sử dụng các yếu tố sản xuất có hiệu quả làm cho các doanh nghiệp phát triển bền vững trong điều kiện cạnh tranh quốc tế. Theo M. Porter (1990), năng suất lao động là thƣớc đo duy nhất về năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, các quan niệm này chƣa gắn với việc thực hiện các mục tiêu và nhiệm vụ của doanh nghiệp. [7,20] Ngoài ra, không ít ý kiến đồng nhất năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp với năng lực kinh doanh. Nhƣ vậy, cho đến nay quan niệm về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vẫn chƣa đƣợc hiểu thống nhất. Để có thể đƣa ra quan niệm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp phù hợp, cần lƣu ý thêm một số vấn đề sau đây. Một là, quan niệm năng lực cạnh tranh cần phù hợp với điều kiện, bối cảnh và trình độ phát triển trong từng thời kỳ. Chẳng hạn, trong 360 Hội thảo Khoa học quốc gia “Thương mại quốc tế - Chính sách và thực tiễn tại Việt Nam”, ISBN: 978 - 604 - 67 - 1403 - 3 nền kinh tế thị trƣờng tự do trƣớc đây, cạnh tranh chủ yếu trong lĩnh vực bán hàng và năng lực cạnh tranh đồng nghĩa với việc bán đƣợc nhiều hàng hóa hơn đối thủ cạnh tranh; trong điều kiện thị trƣờng cạnh tranh hoàn hảo, cạnh tranh trên cơ sở tối đa hóa số lƣợng hàng hóa nên năng lực cạnh tranh thể hiện ở thị phần; còn trong điều kiện kinh tế tri thức hiện nay, cạnh tranh đồng nghĩa với mở rộng ―không gian sinh tồn‖, doanh nghiệp phải cạnh tranh không gian, cạnh tranh thị trƣờng, cạnh tranh tƣ bản và do vậy quan niệm về năng lực cạnh tranh cũng phải phù hợp với điều kiện mới. [7,21] Hai là, năng lực cạnh tranh cần thể hiện khả năng tranh đua, tranh giành về các doanh nghi ...