Giao dịch ký quỹ: Giải pháp tạo tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam hiện nay đang trải qua giai đoạn suy giảm liên tục. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm này, trong đó nguyên nhân hay được nhắc đến là áp lực giải tỏa chứng khoán do nhà đầu tư đã cầm cố để vay tiền kinh doanh chứng khoán từ các ngân hàng thương mại (NHTM). Sự sụt giảm nghiêm trọng của thị trường cho thấy bản chất rủi ro cũng như tính chất tự phát, thiếu kiểm soát của hoạt động này trên thị trường. Thực ra, mọi vấn đề đều...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giao dịch ký quỹ: Giải pháp tạo tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán Giao dịch ký quỹ: Giải pháp tạo tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam hiện nay đang trải qua giai đoạn suy giảm liên tục. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm này, trong đó nguyên nhân hay được nhắc đến là áp lực giải tỏa chứng khoán do nhà đầu tư đã cầm cố để vay tiền kinh doanh chứng khoán từ các ngân hàng thương mại (NHTM). Sự sụt giảm nghiêm trọng của thị trường cho thấy bản chất rủi ro cũng như tính chất tự phát, thiếu kiểm soát của hoạt động này trên thị trường. Thực ra, mọi vấn đề đều có tính hai mặt. Cũng có quan điểm cho rằng chính các hoạt động vay và cho vay chứng khoán để thực hiện giao dịch ký quỹ cần phải được khuyến khích để thúc đẩy tính thanh khoản của TTCK, khuyến khích các nhà đầu tư tham gia vào thị trường. Điều quan trọng là phải kiểm soát chặt chẽ để phòng ngừa rủi ro và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Tuy nhiên, pháp luật chứng khoán của Việt Nam hiện nay chưa có hướng dẫn cụ thể về việc cho phép công ty chứng khoán (CtyCK) triển khai các dịch vụ về giao dịch ký quỹ. Mặc dù Khoản 9, Điều 71 Luật Chứng khoán đã có quy định theo hướng mở: CtyCK thực hiện việc bán hoặc cho khách hàng bán chứng khoán khi không sở hữu chứng khoán và cho khách hàng vay chứng khoán để bán theo quy định của Bộ Tài chính, tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có hướng dẫn nào của Bộ Tài chính được ban hành. Giao dịch ký quỹ là giao dịch mua hoặc bán chứng khoán trong đó người mua hoặc người bán chỉ có một phần tiền hoặc chứng khoán cần thiết, phần còn lại vay từ CtyCK hoặc các tổ chức tài chính chứng khoán khác. Điều đó có nghĩa là các tổ chức này đã cấp tín dụng cho khách hàng, giúp khách hàng thanh toán giao dịch. Có 2 loại giao dịch ký quỹ cơ bản là giao dịch vay mua chứng khoán (margin buying trading) và bán khống (short selling). Trong giao dịch vay mua chứng khoán, nhà đầu tư chỉ thanh toán một phần tiền mua, phần còn lại do CtyCK trả. Thực chất là CtyCK cho khách hàng vay và nhận chính số chứng khoán đã mua được làm tài sản thế chấp cho khoản vay. Còn bán khống là việc bán chứng khoán mà mình không sở hữu vào thời điểm giao dịch. Để thực hiện giao dịch này, nhà đầu tư phải vay chứng khoán để giao trong ngày thanh toán. Như vậy, xét ở một khía cạnh nhất định, giao dịch bán khống có thể làm tăng giá chứng khoán, bởi vì nhà đầu tư sau đó phải mua lại chứng khoán để bù vào số chứng khoán đã đi vay từ CtyCK, khiến giá chứng khoán có thể tăng lên ở mức độ nhất định. Thực tế, việc cho phép thực hiện các giao dịch ký quỹ đã phổ biến ở hầu hết các TTCK phát triển với mục đích thúc đẩy giao dịch thị trường và khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư. Để có thể thực hiện được các giao dịch ký quỹ, vấn đề cơ bản là phải thừa nhận hoạt động vay và cho vay chứng khoán. Cho vay và vay chứng khoán là hình thức bù đắp lượng thiếu hụt tại thời điểm thanh toán. Trên thế giới, hoạt động vay và cho vay chứng khoán đã phát triển hết sức mạnh mẽ trong thời gian gần đây và góp phần rất lớn vào sự phát triển chung của các TTCK các nước. Hoạt động này không chỉ dừng lại ở việc tài trợ chứng khoán và tiền để thực hiện các giao dịch ký quỹ, mà còn phục vụ cho nhiều mục đích khác như: vay chứng khoán khi có nhu cầu phải giao chứng khoán mà họ chưa mua để thực hiện hợp đồng phái sinh (ví dụ quyền mua), dùng chứng khoán làm tài sản cầm cố, hoặc làm đảm bảo cho một giao dịch vay chứng khoán khác, khắc phục sự cố mất khả năng thanh toán trong hệ thống thanh toán chứng khoán... Khuyến nghị 8 của nhóm G30 (nhóm G30 thành lập năm 1978, là một tổ chức quốc tế phi lợi nhuận, bao gồm các đại diện cao cấp từ khu vực tư nhân và nhà nước trong lĩnh vực kinh tế và tài chính. Nhóm này có mục tiêu nghiên cứu và đưa ra những đề xuất, đánh giá về các vấn đề kinh tế và tài chính) năm 1989 là: “Cho vay và vay chứng khoán cần được khuyến khích như một biện pháp thúc đẩy hoạt động thanh toán các giao dịch chứng khoán. Những quy định hiện nay trong quy chế và pháp luật thuế không cho phép thực hiện vay và cho vay chứng khoán cần được loại bỏ”. Lời kêu gọi của nhóm G30 về xóa bỏ những rào cản quản lý và thuế đối với hoạt động cho vay chứng khoán đã nhận được sự hưởng ứng tích cực trong thập kỷ 90. Trong những năm qua, Nhật Bản, Australia, Anh, Thụy Sỹ, Italy, Pháp và một số nước khác đã xóa bỏ những trở ngại pháp lý đối với hoạt động cho vay chứng khoán đối với cả các chủ thể trong nước và nước ngoài tham gia thị trường. Hiện nay đang có 2 xu hướng chính tại các TTCK trên thế giới trong việc thành lập các tổ chức thực hiện các nghiệp vụ vay và cho vay chứng khoán. Đối với một số quốc gia và vùng lãnh thổ (như: Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản...) cơ quan quản lý TTCK thiết lập hệ thống các Công ty Tài chính Chứng khoán với mục đích chuyên biệt để thực hiện các nghiệp vụ vay và cho vay chứng khoán nhằm triển khai các chính sách phát triển thị trường. Ví dụ: tại Đài Loan, ngay khi TTCK vừa ra đời, năm 1962 một số giao dịch ký quỹ đã được cho phép thực hiện một cách hạn chế. Tháng 6/1974, theo yêu cầu của công chúng đầu tư về việc mở rộng hoạt động giao dịch ký quỹ nhằm thúc đẩy sự phát triển của TTCK trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu, Ủy ban Chứng khoán và Hợp đồng tương lai Đài Loan (TSPC) đã ban hành “Hướng dẫn về hoạt động cho vay để mua chứng khoán và cho vay chứng khoán của các định chế tài chính”, đồng thời hướng dẫn Ngân hàng Truyền thông, Ngân hàng Đài Loan và Ngân hàng Đất đai tổ chức thực hiện các giao dịch ký quỹ. Tháng 8/1979, “Quy chế quản lý ngành Tài chính Chứng khoán” được ban hành, sau đó, Công ty Tài chính Chứng khoán Fuh-Hwa được thành lập và đi vào hoạt động ngày 21/4/1980 với tư cách là một tổ chức tài chính chuyên thực hiện các hoạt động giao dịch ký quỹ chứng khoán. Tháng 1/1990, Luật Chứng khoán và giao dịch chứng khoán được sửa đổi, cho phép các CtyCK thực hiện vay và cho vay chứng khoán. Kể từ năm 1994, hoạt động tài chính chứng ...