Giáo điều giam hãm kiến thức

Châu Âu kitô giáo không đi theo công trình của Ptolêmê. Thay vào đó, những lãnh tụ Kitô giáo bảo thủ đã dựng một rào cản trước sự tiến bộ trong kiến thức về trái đất. Các nhà địa lý Kitô giáo thời Trung Cổ dồn sức lực của mình vào việc thêu dệt một hình ảnh sắc gọn, thần học, về những điều đã biết hay nghĩ là đã biết. Địa lý không có chỗ trong danh sách “bảy môn khoa học nhân văn” thời Trung Cổ. Nó không vào được trong bốn môn của toán học số...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo điều giam hãm kiến thức Giáo điều giam hãm kiến thức Châu Âu kitô giáo không đi theo công trình của Ptolêmê. Thay vàođó, những lãnh tụ Kitô giáo bảo thủ đã dựng một rào cản trước sự tiến bộtrong kiến thức về trái đất. Các nhà địa lý Kitô giáo thời Trung Cổ dồn sứclực của mình vào việc thêu dệt một hình ảnh sắc gọn, thần học, về nhữngđiều đã biết hay nghĩ là đã biết. Địa lý không có chỗ trong danh sách “bảy môn khoa học nhân văn”thời Trung Cổ. Nó không vào được trong bốn môn của toán học số học, âmnhạc, hình học và thiên văn, cũng không hợp với môn nào trong ba môn củakhoa lý luận và ngôn ngữ văn phạm, biện chứng và tu từ. Không có vị trí củamột khoa học độc lập, địa lý là một cô nhi trong thế giới tri thức. Nó trởthành một tạp loại kiến thức và giả kiến thức, những giáo điều Kinh Thánh,những câu chuyện tầm phào, những suy luận của triết gia và những tưởngtượng thần thoại. Thuật lại những điều đã xảy ra thì dễ hơn cắt nghĩa thỏa đáng nó xảyra thế nào và tại sao. Sau khi Ptolêmê chết, Kitô giáo chinh phục Đế QuốcRôma và hầu hết châu Âu. Tiếp theo là hiện tượng toàn châu Âu lãng quênkiến thức, gây ảnh hưởng cho châu lục này từ năm 300 đến năm 1300. Trongnhững thế kỷ này, các tín điều Kitô giáo đã đè bẹp hình ảnh hữu ích của thếgiới mà những nhà địa lý xưa đã vẽ ra một cách hết sức chậm chạp, vất vả vàtỉ mỉ. Chúng ta không còn tìm thấy những đường vẽ tỉ mỉ các bờ biển, sôngngòi, núi non mà Ptolêmê đã vẽ ra trên những sơ đồ dựa trên những dữ liệuthiên văn khá nhất thời đó. Chúng ta không thiếu những bằng chứng về những gì các nhà địa lýKitô giáo đã suy nghĩ thời đó. Có trên sáu trăm mappae mundi, bản đồ thếgiới, còn sót lại từ thời Trung Cổ. Chúng có đủ kích cỡ - có tấm chỉ bằng 5cm đường chéo, như trong bộ bách khoa của isdore ở Seville thế kỷ 7, cótấm lớn đường kính đến 150 cm như bản đồ ở Nhà Thờ Lớn Hereford năm1275. Điều đáng nói là khi những bản đồ như thế được vẽ do trí tưởngtượng, có rất ít những thay đổi trong các bản đồ của trái đất. Hình dạng chung của những bản đồ này khiến chúng được gọi là “bảnđồ bánh xe” hay “bản đồ T-0”. Toàn thể mặt đất ở được có hình một chiếcđĩa tròn chữ 0, được chia ra bởi một dòng nước hình chữ T. Phương Đôngđặt ở phía trên cùng, hồi đó có nghĩa là “hướng” của bản đồ. Trên chữ “T” làlục địa châu Á, phía dưới bên trái chữ T là lục địa châu Âu và bên phải làchâu Phi. Thanh chữ T phân cách châu Âu với châu Phi là biển Địa TrungHải; thanh ngang phân cách châu Âu và châu Phi với châu Á là sông Danubevà sông Nil, được coi là chảy theo một đường duy nhất. Bao quanh tất cả là“Biển Đại Dương”. Những bản đồ này được coi là bản đồ thế giới. Chúng được vẽ vớimục đích diễn tả những tín điều của Kitô giáo theo kinh thánh. Jerusalemđược vẽ ở trung tâm của bản đồ. “Đức Chúa đã phán như vậy. Đây làGiêrusalem. Ta đã đặt nó ở giữa các dân và các nước sông chung quanh nó”Edêkiel 5.5. Những lời này của ngôn sứ Edêkiel loại bỏ mọi nhu cầu vụn vặtvề vĩ tuyến và kinh tuyến. Bản dịch phổ thông của Kinh Thánh bằng tiếngLatinh còn dùng chữ umbilicus terrae, rốn của trái đất. Các nhà địa lý Kitôgiáo trung cổ kiên quyết đặt Thành Thánh Giêrusalem vào đúng chỗ này. Đặt nơi thánh thiêng nhất vào chỗ trung tâm không phải là chuyệnmới. Như chúng ta đã thấy, người Ấn giáo cũng đặt núi Meru của họ vào“trung tâm của trái đất”. Niềm tin vào một núi thánh, với những cách diễn tảkhác nhau ở Ai Cập, Babylon và những nơi khác, chỉ đơn giản là cách nóirằng chỗ ưu điểm nhất trên mặt đất chính là cái rốn của vũ trụ. Các thànhphố của phương Đông thường coi mình là trung tâm. Babylon = cửa của cácthần là nơi các thần đi xuống trái đất. Trong truyền thống Hồi Giáo, Ka’bahlà điểm cao nhất thế giới và sao bắc đẩu cho thấy Mecca là đối tâm của bầutrời. Kinh thành cho một vua Trung hoa tốt là chỗ mà mặt trời không dọibóng giữa trưa vào ngày hạ chí. Vì thế không lạ gì các nhà địa lý Kitô giáocũng đặt Thành Thánh của họ vào trung tâm, biến nó thành nơi hành hươngvà thành mục tiêu của các cuộc thập tự chinh. Điều đáng ngạc nhiên chính là xảy ra Bước Thụt Hậu lớn. Ai ai cũngmuốn tin rằng mình ở trung tâm. Nhưng sau những tiến bộ tích luỹ được từxa xưa, giờ đây phải có cố gắng để quên đi khối lượng những kiến thức đãtích luỹ ấy và rút lui vào một thế giới của đức tin và biểu tượng. Chúng ta đãthấy các hoàng đế Trung Hoa đã sáng chế ra Đồng Hồ Thiên Văn của TôTống như thế nào trước cả những đồng hồ ở phương Tây, để họ lại tịch thukiến thức và kỹ thuật. Bước Thụt Hậu Lớn mà chúng ta sắp mô tả trong lãnhvực địa lý là một hành vi thụt lùi đáng nói hơn nhiều. Vì sự tiến bộ về kiếnthức địa lý đã lan rộng ở phương Tây, đạt tới những giao điểm văn hoá củamột lục địa đa dạng. Các tín điều Kitô giáo và các hiểu biết Kinh Thánh đã áp đặt nhữngđiều tưởng tượng thần học trên bản đồ thế giới. Bản đồ trở t ...