Giáo trình-Bản đồ học-chương 4

CHƯƠNG 4: PHÂN LOẠI CÁC BẢN ĐỒ VÀ TẬP BẢN ĐỒ 4.1. Các nguyên tắc phân loại bản đồ Ở mục 1.3 chương I đã đề cập một cách tổng quát về phân loại bản đồ. Trong chương này chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu kỹ về vấn đề này mà một số cách phân loại truyền thống sau là quan trọng nhất: - Phân loại theo các đối tượng thể hiện. - Phân loại theo nội dung. - Phân loại theo hình thức thể hiện và lưu trữ bản đồ 4.1.1. Phân loại theo các đối tượng thể...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình-Bản đồ học-chương 4 CHƯƠNG 4: PHÂN LOẠI CÁC BẢN ĐỒ VÀ TẬP BẢN ĐỒ 4.1. Các nguyên tắc phân loại bản đồ Ở mục 1.3 chương I đã đề cập một cách tổng quát về phân loại bản đồ. Trong chương này chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu kỹ về vấn đề này mà một số cách phân loại truyền thống sau là quan trọng nhất: - Phân loại theo các đối tượng thể hiện. - Phân loại theo nội dung. - Phân loại theo hình thức thể hiện và lưu trữ bản đồ 4.1.1. Phân loại theo các đối tượng thể hiện Bản đồ được phân chia làm 2 nhóm: - Các bản đồ địa lý biểu thị bề mặt trái đất và các hiện tượng tự nhiên, kinh tế xã hội xảy ra trên bề mặt trái đất. - Các bản đồ thiên văn bao gồm các bản đồ bầu trời sao, bản đồ bề mặt các thiên thể, hành tinh, vệ tinh trong hệ mặt trời (bản đồ mặt trăng). 4.1.2. Phân loại theo nội dung Bản đồ được phân ra: - Các bản đồ địa lý chung là các bản đồ địa lý biểu thị toàn bộ các yếu tố cơ bản của lãnh thổ (Thuỷ văn, dáng đất, điểm dân cư, đường xá giao thông, lớp phủ thực vật, thổ nhưỡng, đường ranh giới, một số các đối tượng kinh tế công nông nghiệp, văn hoá xã hội). Mức độ tỉ mỉ của sự biểu thị nội dung thì phụ thuộc vào t ỷ lệ và mục đích bản đồ. Các bản đồ địa hình nằm trong nhóm bản đồ địa lý chung (tỷ lệ lớn). - Các bản đồ chuyên đề là các bản đồ mà nội dung chính của nó được quy định bởi đề tài cụ thể cần phản ánh. Trên các bản đồ địa lý chung không có sự phân biệt các yếu tố nội dung chính và phụ, nhưng trên bản đồ chuyên đề thì có sự phân biệt đó. Các yếu tố nội dung chính được biểu thị chi tiết tỉ mỉ hơn, các yếu tố nội dung phụ thứ yếu sẽ được biểu thị sơ lược. Nội dung trên bản đồ chuyên đề có thể là những yếu tố của nội dung bản đồ địa lý chung nhưng cũng có thể là các nội dung chuyên đề về tự nhiên hay kinh tế xã hội mà trên bản đồ địa lý chung không thể hiện (địa chất, mật độ dân số, sản lượng cây trồng, tổng thu nhập kinh tế quốc dân,...) 4.1.3. Phân loại theo hình thức thể hiện và lưu trữ bản đồ Hiện nay bản đồ trên thế giới và ở nước ta đang được thể hiện dưới 2 hình thức: a. Theo cổ truyền: Đó là các bản đồ được vẽ và in trên giấy, vải, vật liệu ảnh (phim, microfilm, giấy ảnh). Các bản đồ này thường được sản xuất theo công nghệ truyền thống. b. Theo công nghệ hiện đại: Đó là các bản đồ số. Các bản đồ này có thể được ghi trong máy tính điện tử, ghi lên các băng, đĩa từ hay hiển thị lên màn hình của máy tính, hoặc in vẽ ra trên các vật liệu: giấy, điamats, vật liệu ảnh,... bằng các máy in vẽ chuyên dụng (Ploter). Trong mỗi cách phân loại vừa kể trên, tuỳ thuộc vào nhóm các bản đồ cụ thể người ta còn có cách phân loại chi tiết. - Theo tỷ lệ bản đồ: Các bản đồ địa lý chia thành tỷ lệ lớn, trung bình và nhỏ. Thực ra thì ranh giới này không rõ ràng và cố định (tùy thuộc với mỗi quốc gia, mỗi loại bản đồ). Thí dụ với bản đồ địa lý chung: + Các bản đồ địa lý chung tỷ lệ nhỏ (< 1:1.000.000) gọi là bản đồ địa lý chung khái quát. + Các bản đồ địa lý chung tỷ lệ trung bình (1:200.000 - 1:1.000.0000 được gọi là các bản đồ địa hình khái quát. + Các bản đồ địa lý chung tỷ lệ lớn (1:100.000) được gọi là các bản đồ địa hình. - Theo mục đích sử dụng: Cho đến nay các bản đồ chưa được phân loại theo cách này một cách chặt chẽ bởi vì các bản đồ thường được sử dụng rộng rãi với nhiều mục đích khác nhau. Tuy nhiên ta có thể chia bản đồ thành 2 nhóm chính: + Bản đồ phổ thông: Được sử dụng cho nhiều đối tượng với các mục đích khác nhau. + Bản đồ chuyên môn: Dùng cho một số đối tượng nhất định về một số lĩnh vực chuyên môn nào đó. Nó thuộc loại bản đồ tra cứu hoặc bản đồ giáo khoa. - Theo lãnh thổ: Các bản đồ được phân ra thành bản đồ thế giới, bản đồ quốc gia, bản đồ tỉnh và bản đồ huyện xã. 4.2. Phân loại bản đồ theo tỷ lệ và lãnh thổ 4.2.1. Phân loại bản đồ theo tỷ lệ Là việc xác định ảnh hưởng của tỷ lệ đến nội dung và đặc điểm sử dụng bản đồ. Việc phân loại theo tỷ lệ bản đồ tuỳ thuộc vào diện tích lãnh thổ và quy định của mỗi quốc gia mà người ta chia ra thành các nhóm chính: - Bản đồ tỷ lệ lớn. - Bản đồ tỷ lệ trung bình. - Bản đồ tỷ lệ nhỏ (bản đồ khái quát). Những bản đồ được chia nhóm theo tỷ lệ chúng có những đặc điểm riêng: - Những bản đồ tờ rời ở tỷ lệ nhỏ thường thể hiện diện tích lớn (quốc gia, vùng rộng lớn); ở tỷ lệ trung bình cho các nước nhỏ; còn tỷ lệ lớn dùng cho các vùng, tỉnh, huyện,... có diện tích nhỏ. - Các bản đồ tỷ lệ trung bình hoặc lớn thường được xây dựng trên các phép chiếu ít thay đổi để thuận tiện cho các công việc đo đạc và sử dụng bản đồ. Trê n các bản đồ tỷ lệ lớn hầu như không sử dụng ký hiệu phi tỷ lệ với các đối tượng diện tích. - Trên các bản đồ khái quát, tỷ lệ nhỏ, tuỳ thuộc vào mục đích sử dụ ...