Giáo trình bảo vệ môi trường - Phần 1 Bảo vệ khí quyển - Chương 3

Sự ô nhiễm khí quyển toàn cầu3.1. Mở đầu Gia nhập từ những nguồn khác nhau, các chất làm ô nhiễm đ-ợc mang đi trong khí quyển bởi những dòng không khí có trật tự (trung bình trong những khoảng thời gian nhỏ hoặc lớn) và lan truyền d-ới ảnh h-ởng của xáo trộn rối. Hệ thống các dòng không khí trong khí quyển khá phức tạp. Thông th-ờng, ng-ời ta phân biệt chuyển động qui mô vừa, synop và toàn cầu với các kích th-ớc ph-ơng ngang tuần tự không v-ợt quá 100-200, 1000-2000 km và vài nghìn km....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bảo vệ môi trường - Phần 1 Bảo vệ khí quyển - Chương 3 Ch−¬ng 3 Quan tr¾c vÒ giã vμ c¸c ®¹i l−îng khÝ t−îng kh¸c ë nhiÒu vïng cña Tr¸i §Êt hoμn toμn ch−a ®ñ. NÕu theo dâi sù lan sù « nhiÔm khÝ quyÓn toμn cÇu truyÒn cña s«n khÝ, chóng ta cã thÓ −íc l−îng ®−îc tèc ®é cña c¸c dßng kh«ng khÝ. Víi vai trß ®ã, c¸c t¹p chÊt ®−îc sö dông nh− lμ nh÷ng vËt ®¸nh dÊu (trasser) c¸c dßng khÝ quyÓn toμn3.1. Më ®Çu cÇu vμ sù trao ®æi rèi. Gia nhËp tõ nh÷ng nguån kh¸c nhau, c¸c chÊt lμm « nhiÔm®−îc mang ®i trong khÝ quyÓn bëi nh÷ng dßng kh«ng khÝ cã trËt 3.2. C¸c t¹p chÊt phãng x¹tù (trung b×nh trong nh÷ng kho¶ng thêi gian nhá hoÆc lín) vμlan truyÒn d−íi ¶nh h−ëng cña x¸o trén rèi. Nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y ng−êi ta nhËn ®−îc d÷ liÖu ®Çy HÖ thèng c¸c dßng kh«ng khÝ trong khÝ quyÓn kh¸ phøc ®ñ h¬n c¶ vÒ sù lan truyÒn c¸c t¹p chÊt phãng x¹, bëi v× chÝnht¹p. Th«ng th−êng, ng−êi ta ph©n biÖt chuyÓn ®éng qui m« võa, nh÷ng t¹p chÊt ®ã lμ nguy hiÓm nhÊt, vμ ®Æc biÖt cμng nguysynop vμ toμn cÇu víi c¸c kÝch th−íc ph−¬ng ngang tuÇn tù hiÓm khi “kØ nguyªn nguyªn tö” b¾t ®Çu diÔn ra (tõ nh÷ng n¨mkh«ng v−ît qu¸ 100−200, 1000−2000 km vμ vμi ngh×n km. bèn m−¬i). §é phãng x¹ cña khÝ quyÓn ®· t¨ng lªn m¹nh trongKh«ng khÝ khÝ quyÓn di chuyÓn kh«ng chØ theo ph−¬ng ngang, nh÷ng n¨m 50 vμ ®Çu nh÷ng n¨m 60 do c¸c vô thö vò khÝ h¹tmμ c¶ ph−¬ng th¼ng ®øng. D−íi t¸c ®éng cña trao ®æi rèi vμ nh©n lan trμn. MÆc dï n¨m 1963 ®· cÊm thö vò khÝ trong khÝnh÷ng chuyÓn ®éng th¼ng ®øng, sÏ diÔn ra sù vËn chuyÓn t¹p quyÓn vμ trong vò trô, mét sè n−íc (Trung Quèc, Ph¸p) kh«ngchÊt tõ c¸c líp khÝ quyÓn nμy tíi c¸c líp kh¸c (ch¼ng h¹n, tõ líp tham gia HiÖp −íc vμ tiÕp tôc thö vò khÝ h¹t nh©n. HËu qu¶ lμ®èi l−u sang líp b×nh l−u). Thêi gian l−u l¹i trung b×nh cña t¹p vÊn ®Ò « nhiÔm phãng x¹ khÝ quyÓn vÉn gi÷ nguyªn tÝnh thêi sùchÊt kh«ng r¬i l¾ng (nhÑ) b»ng kho¶ng 2 n¨m trong líp b×nh cho ®Õn tËn ngμy nay.l−u, 1−4 th¸ng trong líp ®èi l−u th−îng vμ 6−10 ngμy trong líp C¸c t¹p chÊt phãng x¹ nhËp vμo khÝ quyÓn tõ bèn nguån vμ®èi l−u h¹. Víi kho¶ng thêi gian tån t¹i nh− vËy, c¸c t¹p chÊt tuÇn tù ®−îc chia thμnh bèn nhãm. Nhãm thø nhÊt gåm c¸ckÞp lan truyÒn ®i xa nhiÒu ngh×n kil«met khái n¬i chóng gia ®ång vÞ cña mét sè nguyªn tè phãng x¹ cã trong vá Tr¸i §Êt vμnhËp vμo khÝ quyÓn. Víi tèc ®é trung b×nh (kho¶ng 30−35 m/s) c¸c s¶n phÈm ph©n hñy nh÷ng chÊt ®ã: ra®«n (222Rn), 210Pbcña c¸c dßng h−íng t©y vÉn quan tr¾c thÊy trong líp ®èi l−u (RaD), 210Bi (RaE), 210Pb (RaF)... Nhãm thø hai gåm c¸c ®ång vÞth−îng vμ líp b×nh l−u h¹ ë c¸c vÜ ®é trung b×nh, s«n khÝ kÞp lan nguån gèc vò trô t¹o thμnh trong khi t−¬ng t¸c c¸c nguyªn tövßng quanh ®Þa cÇu trong vßng 10−12 ngμy. Tèc ®é chuyÓn ®éng kh«ng khÝ víi bøc x¹ vò trô: 22Na, 7Be, 32P, 33P, 14C, 3H... C¸ccña kh«ng khÝ trong ph−¬ng kinh tuyÕn nhá h¬n nhiÒu so víi ®ång vÞ nguån gèc nh©n t¹o − s¶n phÈm c¸c vô næ h¹t nh©n (14C,tèc ®é vÜ h−íng. Do ®ã, s«n khÝ lan truyÒn tõ ®íi vÜ ®é nμy tíi H, 131I, 90Sr, 137Cs, 144Ce, 95Zr...) − tuÇn tù lμm thμnh c¸c nhãm 3®íi vÜ ®é kh¸c, hoÆc tõ b¸n cÇu b¾c tíi b¸n cÇu nam, chËm h¬n thø ba vμ thø bèn.nhiÒu so víi lan truyÒn trªn ph−¬ng vÜ tuyÕn. 57 58 PhÇn lín c¸c ®ång vÞ phãng x¹ trong khÝ quyÓn liªn kÕt víinh÷ng h¹t s«n khÝ. Sù r¬i l¾ng nh÷ng h¹t nμy trong tr−êngträng lùc vμ sù röa tr«i bëi gi¸ng thñy mét mÆt sÏ lμm phøc t¹phãa viÖc sö dông nh÷ng quan tr¾c lan truyÒn ®ång vÞ víi t−c¸ch lμ nh÷ng vËt ®¸nh dÊu c¸c dßng kh«ng khÝ, nh−ng mÆtkh¸c − cho phÐp ta lîi dông nh÷ng quan tr¾c nμy ®Ó nghiªn cøuc¸c qu¸ tr×nh h×nh thμn ...