Giáo trình bệnh cây đại cương - Gs.Ts.Vũ Triệu Mân phần 9

Tùy thuộc vào cách phân loại các loại cây trồng theo mục đích mà người ta phân thành một số lĩnh vực nhỏ trong bệnh học thực vật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bệnh cây đại cương - Gs.Ts.Vũ Triệu Mân phần 9 B¶n th©n tuyÕn trïng c¶m nhiÔm, sau khi x©m nhËp v o rÔ còng b¾t ®Çu mét c¸chnhanh chãng qu¸ tr×nh thay ®æi vÒ h×nh th¸i: c¬ thÓ chóng ph×nh ra v c¸c néi quan còngdÇn ®−îc ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tuyÕn trïng trong rÔ tõ IJ2 tr¶i qua 3 lÇn létx¸c v ®¹t ®Õn tr−ëng th nh. LÇn lét x¸c cuèi cïng l sù biÕn th¸i thËt sù ®èi víi con ®ùc,tõ d¹ng cuén gÊp khóc trong IJ4 chóng ®−îc në ra v cã d¹ng h×nh giun, trong khi ®ã conc¸i cã d¹ng h×nh trßn nh− qu¶ lª hay qu¶ chanh. TuyÕn trïng Meloidogyne spp. sinh s¶nb»ng 2 c¸ch: mét v i lo i sinh s¶n h÷u tÝnh-giao phèi b¾t buéc (amphimixis) v phÇn línc¸c lo i sinh s¶n l−ìng tÝnh (parthenogenessis) kh«ng cÇn con ®ùc. §èi víi c¸c lo i h÷utÝnh th× con ®ùc cÆp ®«i ngay víi con c¸i sau lÇn lét x¸c cuèi cïng. TuyÕn trïng sÇn rÔ cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng trong ®ã c©ychñ, nhiÖt ®é v c¸c yÕu tè sinh th¸i ®Êt nh− ®é Èm, cÊu tróc ®Êt, ®é tho¸ng khÝ, ®ékiÒm,v.v... Cã thÓ ph©n biÖt 2 nhãm sinh th¸i liªn quan ®Õn nhiÖt ®é l nhãm −a nãng (c¸clo i ®iÓn h×nh nh− M. incognita, M. javanica, M. exigua) v nhãm −a l¹nh (c¸c lo i ®iÓnh×nh nh− M. hapla, M. chitwooodi v cã thÓ c¶ M. naasi) liªn quan ®Õn pha chuyÓn hãalipit cña tuyÕn trïng x¶y ra ë 100C. T¸c h¹i do tuyÕn trïng g©y ra ®èi víi c©y trång th−êngcã liªn quan ®Õn lo¹i ®Êt kiÒm, l m«i tr−êng t¹o ra c¸c sèc bÊt lîi (stress) cho thùc vËt. C¸c lo i quan träng M. incognita. L lo i phæ biÕn nhÊt, ký sinh g©y h¹i trªn nhiÒu c©y trång kh¸cnhau v ph©n bè trªn mét vïng ®Þa lý réng tõ 40 vÜ ®é b¾c ®Õn 33 vÜ ®é nam trªn ph¹m vito n thÕ giíi. §©y còng l lo i ký sinh g©y h¹i phæ biÕn nhÊt trªn c©y trång ViÖt Nam,trong ®ã chóng ký sinh g©y h¹i phæ biÕn nhÊt ë: hå tiªu, c phª, c chua, bÝ ®á, ®u ®ñ, c¸cc©y hä c , hä ®Ëu, chuèi, v.v... M. javanica. L lo i phæ biÕn thø 2 sau lo i trªn v cã d¶i ph©n bè t−¬ng tù. §©y llo i cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng qua mïa kh« h¹n trong thêi gian 3 - 6 th¸ng. ë ViÖt Nam, lo in y ký sinh t−¬ng ®èi phæ biÕn sau lo i M. incognita, g©y h¹i chÝnh cho c¸c c©y l¹c, chuèi. M. arenaria. L lo i phæ biÕn thø 3 sau, ph©n bè kh¾p thÕ giíi gÇn gièng nh− c¸clo i M. incognita v M. javanica. §©y còng l lo i ký sinh g©y h¹i t−¬ng ®èi phæ biÕn ëViÖt Nam trªn c¸c c©y ®Ëu, l¹c. M. graminicola. Ký sinh g©y h¹i chÝnh cho lóa c¹n ë vïng nhiÖt ®íi v cËn nhiÖt ®íi(§«ng Nam ¸, Nam Phi, Mü). ë ta lo i n y ký sinh t−¬ng ®èi phæ biÕn trªn lóa c¹n (giai®o¹n lóa non, khi ch−a ngËp n−íc) ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long.2. TuyÕn trïng b o nang Globodera spp. v Heterodera spp TuyÕn trïng b o nang (cyst nematodes) còng ®−îc coi l mét trong nh÷ng nhãm kýsinh quan träng trong n«ng nghiÖp, ph©n bè réng kh¾p thÕ giíi, ®Æc biÖt ë vïng «n ®íi.HiÖn nay thÕ giíi ® ph¸t hiÖn kho¶ng 60 lo i, trong ®ã cã mét sè lo i ph©n bè réng nh−Heterodera avenae, H. crucierae, H. glycine v H. trifolii. §Æc biÖt 2 lo i tuyÕn trïng b onang khoai t©y l Globodera rostochiensis v G. papilla ph©n bè réng v g©y h¹i kh¾p thÕTrư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây ñ i cương --------------------------------------------------- 137giíi. Mét sè lo i chØ ph©n bè giíi h¹n ë vïng khÝ hËu nãng nh− H. sacchari trªn c©y mÝav lóa v H. oryzae trªn lóa v chuèi. C¸c lo i kh¸c th−êng cã diÖn ph©n bè hÑp. Cho ®Õn nay ch−a ph¸t hiÖn thÊy lo¹i tuyÕn trïng n y ë c©y trång ViÖt Nam nãichung v khoai t©y nãi riªng, trõ mét sè ph¸t hiÖn vÒ sù cã mÆt cña nhãm tuyÕn trïng n yë c©y rõng ViÖt Nam. MÆc dï vËy, theo chóng t«i, cÇn ®Ò phßng kh¶ n¨ng lan cña chóngtõ ngo i v o n−íc ta. §Æc tr−ng sinh häc ë hÇu hÕt c¸c lo i tuyÕn trïng Heterodera Êu trïng në ra tõ trøng v tÊn c«ng c©ychñ bëi sù kÝch thÝch b»ng c¸c chÊt tiÕt ra cña rÔ thùc vËt chñ. Tuy nhiªn, mét sè yÕu tèkh¸c nh− ®é Èm cña ®Êt, ®é tho¸ng khÝ, nhiÖt ®é v tËp tÝnh nghØ còng cã vai trß quanträng ®Õn mïa në cña Êu trïng tuæi 2. Khi Êu trïng tuæi 2 (IJ2) në ra tõ trøng, chóng dichuyÓn vÒ phÝa rÔ vËt chñ v t×m ra ®iÓm thÝch hîp th−êng ®Ønh rÔ hoÆc chåi bªn n¬i sinhra rÔ con ®Ó x©m nhËp v o trong rÔ. Sau khi x©m nhËp tuyÕn trïng di chuyÓn theo v¸chgi÷a c¸c tÕ b o vá rÔ vÒ phÝa m¹ch dÉn, gÇn víi phÇn gç s¬ cÊp. T¹i ®©y tuyÕn trïng dïngkim hót ch©m chäc c¸c tÕ b o bao quanh cho ®Õn khi ®iÓm dinh d−ìng ®−îc lùa chän vtiÕt men tiªu hãa cña tuyÕn thùc qu¶n l−ng v o tÕ b o t¹o th nh c¸c tÕ b o sinh d−ìng. Sau khi dinh d−ìng tuyÕn trïng ph×nh ra rÊt nhanh v lÇn lét x¸c cuèi cïng còng®−îc kÕt thóc, h×nh th nh con c¸i d¹ng bÐo phÞ h×nh cÇu v con ®ùc h×nh giun. Con c¸ichøa ®Çy trøng v trë th nh mét bäc trøng gäi l nang (cyst) khi chÕt. Sau ®ã vïng hËum«n bÞ chäc thñng khi IJ2 në ra tõ trøng. Thêi gian ®Ó ho n th nh mét vßng ®êi nh− vËykho¶ng 30 ng y, phô thuéc v o ®iÒu kiÖn m«i tr−êng. HÇu hÕt c¸c lo i tuyÕn trïng b onang sinh s¶n h÷u tÝnh b»ng kiÓu giao phèi b¾t buét. Ngo¹i lÖ lo i H. trifolii kh«ng cã con®ùc v sinh s¶n kiÓ ...