Giáo trình -Chọn giống cây trồng - chương 11

Chương 11: Tạo giống laiÝ nghĩa của giống laiPhương pháp lai trình bày ở phần trước (đối với cây tự thụ phấn) sử dụng sự tái tổ hợp các tính trạng hay các gen ở các bố mẹ khác nhau. Khác với phương pháp trên, giống lai sử dụng hiệu ứng lai quan trọng của con lai thế hệ F1
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình -Chọn giống cây trồng - chương 11 117 CHƯƠNG XI T O GI NG LAIM c tiêu h c t p c a chương1. Hi u ñư c ñ c ñi m c a phương pháp t o và s d ng gi ng lai trong s n xu t2. N m ñư c cơ s di truy n c a ưu th lai và khai thác ưu th lai3. Th o lu n ñư c s khác nhau v phưương pháp gi a cây giao ph n và cây t th ph n.4. Gi i thích ñư c nguyên lý s d ng b t d c ñ c, tính t b t h p trong s n xu t h t lai1. Ý nghĩa c a gi ng laiPhương pháp lai trình bày ph n trư c (ñ i v i cây t th ph n) s d ng s tái t h p cáctính tr ng hay các gen các b m khác nhau. Khác v i phương pháp trên, gi ng lai s d nghi u ng lai quan tr ng c a con lai th h F1 : ñó là ưu th lai. Ưu th lai là s hơn h n c acon lai so v i b m . Nguyên nhân c a ưu th lai n m trong tác ñ ng tương h di truy n ñad ng mà ch n l c ñơn thu n và lai gi ng không th t n d ng ho c t n d ng không tri t ñ . T o gi ng lai ñư c ng d ng ñ u tiên ð c vào năm 1894 cây c nh Begoni, nhưngñư c công nh n và áp d ng th c t t năm 1920 Hoa Kỳ trong lĩnh v c t o gi ng và s nxu t h t gi ng ngô lai. T o gi ng lai và phương pháp lai có nh ng ñi m chung và nh ng khác nhau cơ b n.ði m chung là c hai phương pháp ñ u t h p hai hay nhi u b m . Tuy nhiên, phương pháplai nh m t o ra v t li u ban ñ u có bi n ñ ng di truy n l n cho quá trình ch n l c, trong khi ñós t hpb m phương pháp t o gi ng lai s n xu t h t gi ng tr c ti p s d ng cho s nxu t. Như v y s t h p b m phương pháp lai n m khâu ñ u tiên còn t o gi ng lai n m khâu cu i cùng c a quá trình t o gi ng. B n ch t c a phương pháp t o gi ng lai là lai hai hay nhi u b m v i nhau t o ra thh F1 có hi u ng ưu th lai cao ñ gieo tr ng trong s n xu t. Vì sau ñ i F1 quá trình phân lydi n ra làm gi m d n năng su t, nên ph i thư ng xuyên s n xu t ñ i F1. Thành công c a phương pháp t o gi ng lai ph thu c trư c h t vào vi c tìm ki m ñư cc p b m có ưu th lai cao và kh năng t h p t t. Vì kh năng t h p ph i di truy n m tcách n ñ nh, nên b m ph i ñ ng h p t . Vì cây giao ph n tr ng thái d h p t nên b mñ ng h p t (dòng t ph i) ch có th t o ra b ng con ñư ng t th (t ph i). ð có hi u qu kinh t , h t lai ph i ñư c s n xu t m t kh i lư ng l n mà không ph ilai b ng phương pháp th công. Hơn n a 100 % h t F1 ph i là h t lai và tránh hi n tư ng tth ph n. ði u này có th tho mãn ñư c n u s d ng b t d c ñ c làm m . Gi ng lai có ý nghĩa to l n d i v i vi c nâng cao năng su t cây tr ng cung c p ti mnăng to l n ñ i v i cu c Cách m ng xanh l n th 2. ði n hình nh t là thành công t o gi ngngô Hoa Kỳ và lúa lai Trung Qu c. So v i gi ng th ph n t do t t nh t, gi ng lai tăngnăng su t x p x 30%. Ngày nay gi ng lai là công ngh quan tr ng ñ i v i nhi u lo i câylương th c và th c ph m trên toàn th gi i. Ngoài ngô và lúa, gi ng lai c a nhi u cây tr ngkhác, hư ng dương, bông, cà chua, dưa chu t, dưa h u, hành tây, các loài rau th p t , v.v..chi m t tr ng l n trên th trư ng th gi i .Gi ng lai và công ngh gi ng lai có ba ưu ñi m quan tr ng sau: 1) Ti m năng năng su t cao: năng su t c a gi ng lai cây giao ph n thư ng có năng su t cao hơn nhi u so v i các gi ng t do t t nh t; gi ng lai cây t th ph n có năng su t cao hơn các gi ng thư ng t t nh t 25-30%. Ngoài ra, nh ng tính tr ng m i mongTrư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Ch n gi ng cây tr ng………….…..……………………103 118 mu n có th d dàng ñưa vào gi ng lai, ch ng h n tính kháng b nh, ch t lư ng s n ph m. 2) Gi ng lai có ñ ñ ng ñ u cao: gi ng lai ñ ng nh t nhi u tính tr ng; ñ ng ñ u v th i gian chín và kích thư c thu n l i cho thu ho ch cơ gi i; ñ ng ñêu v kích thư c qu và màu s c r t c n thi t cho công nghi p ch bi n và ngư i tiêu dùng. 3) B n thân gi ng lai có cơ ch b o h di truy n. H t gi ng c a gi ng th ph n t do cho năng su t tương ñương như b m , nhưng năng su t gieo tr ng b ng h t thu t cây lai F1 th p hơn nhi u so v i năng su t c a F1. S suy gi m năng su t c a ñ i th 2 (F2) c a gi ng lai lo i tr kh năng gi gi ng c a ngư i s n xu t và s n xu t gi ng ch ñư c th c hi n khi có y quy n c a nhà ch n gi ng hay cơ quan ch n gi ng. G. H. Shull (1909) – T ph i và lai ngô 1. Th h con cái c a cây ngô t th luôn kém hơn so v i cây ngô giao ph n t cùng m t qu n th 2. Suy thoái c n huy t cao nh t th h t ph i ñ u tiên và gi m d n các th h t ph i ti p theo 3. Lai gi a các dòng t ph i có h hàng xa nhau t o ta con lai có s c s ng cao hơn gi a các dòng có quan h h hàng g n nhau 4. Năng su t c a F2 th p hơn năng su t c a F12. ðo ưu th laiƯu t ...