Giáo trình đại cương về Điệu trị Ung thư - Chương 10

Chương XĐIỀU TRỊ TIA XẠ BỆNH UNG THƯMục tiêu học tập 1. Nắm được nguyên lý và các nguyên tắc điều trị tia xạ. 2. Hiểu rõ chỉ định điều trị tia xạ trong ung thư. 3. Nắm được các tai biến trong xạ trị và biện pháp xử trí.I. ĐẠI CƢƠNGĐiều trị tia xạ được áp dụng để điều trị ung thư hơn 100 năm qua với mốc đầu tiên được đánh dấu là Roentgen khám phá ra tia X năm 1895, sau đó người ta bắt đầu áp dụng tia X để điều trị ung thư. Từ đó,điều...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình đại cương về Điệu trị Ung thư - Chương 10 1Chương X ĐIỀU TRỊ TIA XẠ BỆNH UNG THƯMục tiêu học tập1. Nắm được nguyên lý và các nguyên tắc điều trị tia xạ.2. Hiểu rõ chỉ định điều trị tia xạ trong ung thư.3. Nắm được các tai biến trong xạ trị và biện pháp xử trí.I. ĐẠI CƢƠNG Điều trị tia xạ được áp dụng để điều trị ung thư hơn 100 năm qua với mốc đầu tiên đượcđánh dấu là Roentgen khám phá ra tia X năm 1895, sau đó người ta bắt đầu áp dụng tia X để điềutrị ung thư. Từ đó,điều trị ung thư bằng tia phóng xạ đã phát triển thành một chuyên khoa sâutrong Y học. Gia đình Curie phát hiện ra chất phóng xạ Radium năm 1898 và sau đó AlexanderGraham Bell gợi ý sử dụng nó trong điều trị tia xạ áp sát bằng cách cắm trực tiếp vào khối u áctính dưới dạng các cây kim. Sau đó nguồn phóng xạ bằng cobalt và caesium được đưa vào sửdụng. Cuối năm 1940 tia xạ bằng máy gia tốc (linear accelerators) ra đời và phát triển. Thời gian đầu áp dụng điều trị tia xạ, người ta thiếu các phương pháp để tính toán giớihạn liều lượng một cách chính xác. Quy định đơn vị chuẩn của phóng xạ đầu tiên là liều gây ra đỏda. Một trong những yếu tố làm hạn chế điều trị trong thời gian này là do mức chịu đựng của dakém, do đó người ta không dám nâng liều lên cao. 2 Những trở ngại ban đầu đó đã được Courtard giải quyết năm 1934 bằng cách áp dụng tiaxạ phân liều nghĩa là chia tổng liều thành những liều nhỏ hơn làm nền tảng trong lĩnh vực xạ trịcho đến nay. Với sự khám phá ra máy chụp cắt lớp vi tính của Godfrey Hounsfield, phương pháp lập kếhoạch điều trị mới theo không gian 3 chiều đã được thực hiện và đã chuyển hẳn phương pháp lậpkế hoạch điều trị từ 2 chiều sang 3 chiều. Bác sĩ xạ trị và k ỹ sư vật lý phóng xạ không còn bị hạnchế về liều lượng bởi vì lập kế hoạch điều trị dựa trên chụp cắt lớp vi tính cho phép bác sĩ đo trựctiếp liều tia xạ ở các vị trí giải phẫu dựa trên hình ảnh của các mặt cắt ngang. Trong vài thập niên trở lại đây, kỳ vọng của những kỹ thuật hình ảnh mới như cộng hưởngtừ trong những năm 1970 và PET (positron emission tomography) trong những năm 1980 cũngnhư sự phát triển những máy xạ trị có năng lượng cao, các quang tử và âm điện tử có năng lượngcao cùng với kỹ thuật số hóa đã chuyển điều trị tia xạ từ không gian 3 chiều thành IMRT(Intensity Modulated Radiation Therapy) thành 4 chiều trong một tương lai gần. Những tiến bộtrong xạ trị đã đem lại kết quả điều trị tốt hơn và ít biến chứng hơn. Hiện nay 70% bệnh nhân ungthư được điều trị tia xạ như một phần trong liệu trình điều trị ung thư.II. CÁC LOẠI BỨC XẠ ION HÓA Trong những năm đầu của thế kỹ 20 người ta đã phát hiện ra rằng một vài chất có trong tựnhiên bị biến đổi tự phát về cấu trúc của chúng để làm cho chúng trở nên bền hơn. Các chất nhưthế được gọi là các chất phóng xạ và sự phân rã phóng xạ được định nghĩa là sự biến đổi xảy ratrong các nhân của nguyên tử làm cho chúng bền hơn. Các quá trình phân rã phóng xạ dẫn đến sự phát xạ của các hạt tích điện và các tia. Hầuhết sự phát xạ là phát ra các hạt alpha, hạt beta và tia gamma. Các phát xạ khác có thể phát rapositron, tiaX, và rất hiếm trường hợp phát ra nơtron. 3 Các hạt và các tia được phát ra từ sự phân rã phóng xạ có đủ năng lượng để bứt các điệntử từ nguyên tử môi trường vật chất mà chúng đi qua. Các hạt, các tia này được xếp loại là bức xạion hóa. Như vạy bức xạ ion hóa được định nghĩa là một hạt hoặc một tia bất kỳ có đủ nănglượng để bứt các điện tử khỏi các nguyên tử, phân tử. Các bức xạ ion hóa bất kỳ từ nguồn nào khitác động đến cơ thể con người gây ra các hiệu ứng sinh học bức xạ làm tổ n thương các tế bào củacơ thể người.1. Các đại lượng và đơn vị đo Năng lượng của bức xạ ion hóa được đo bằng đơn vị electronvolts(eV), là đơn vị rất nhỏcủa năng lượng. Một electronvolt là năng lượng thu được bởi một điện tử khi gia tốc qua hiệuđiện thế một volt và một cách toán học bằng 1,6x10-19 joules. Trong thực tế, đơn vị của nănglượng bức xạ ion hóa thường được biểu diễn dưới dạng bội số của electronvolt nhưkiloelectronvolt (keV hoặc 103 eV) hoặc megaelectronvolt (MeV hoặc 106 eV).2. Các loại bức xạ ion hóa Các phát xạ phổ biến nhất sinh ra từ phân rã phóng xạ là các hạt alpha, các hạt beta và cáctia gamma. Các phát xạ khác có thể bao gồm các hạt positron, tia X và rất hiếm là các hạtneutron. + Hạt Alpha: Hạt alpha bao gồm 2 proton và 2 neutron liên kết chặt chẽ với nhau.Nó có thể được coi là hạt nhân của nguyên tử Heli có số khối nguyên tử là 4u và điện tích là +2e.Hạt alpha được ...