Giáo trình đại cương về Ung thư - Chương 6

Chương VITHĂM KHÁM KHỐI UMục tiêu học tập 1. Mô tả được các nguyên tắc thăm khám khối u 2. Phân biệt được u lành tính và ác tính và đề xuất được các xét nghiệm căn bản để chẩn đoán khối u.I. ĐẠI CƢƠNGkhối u dù là lành tính hay ác tính cũng cần phải được phát hiện sớm, phải được thăm khám tỷ mỷ để có được một chẩn đoán đúng, chính xác và có một phương pháp điều trị tốt nhất đối với các khối u. Để có những chẩn đoán sơ bộ trước khi gửi đến...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình đại cương về Ung thư - Chương 6 1Chương VI THĂM KHÁM KHỐI UMục tiêu học tập1. Mô tả được các nguyên tắc thăm khám khối u2. Phân biệt được u lành tính và ác tính và đề xuất được các xét nghiệm căn bản để chẩn đoánkhối u.I. ĐẠI CƢƠNG khối u dù là lành tính hay ác tính cũng cần phải được phát hiện sớm, phải được thămkhám tỷ mỷ để có được một chẩn đoán đúng, chính xác và có một phương pháp điều trị tốt nhấtđối với các khối u. Để có những chẩn đoán sơ bộ trước khi gửi đến các cơ sở chuyên khoa thì bấtcứ thầy thuốc nào cũng có thể làm được. Một khối u có thể phát hiện một cách tình cờ bởi bệnhnhân hoặc được phát hiện qua những đợt khám sức khỏe hoặc tổ chức khám sức khỏe hàng loạttại cộng đồng.1. Định nghĩa Hiện nay có rất nhiều định nghĩa về khối u. Chúng ta tham khảo các định nghĩa mà đượcnhiều người chấp nhận nhất.1.1. Định nghĩa của Abedanet Khối u là một tổ chức tân sinh, kết quả của sự tăng sinh khuyếchđại từ những tế bào của một tổ chức trong cơ thể, có chiều hướng tồn tại và lớn lên một cáchkhông giới hạn.1.2. Định nghĩa của Willis Theo Willis khối u là một tổ chức không bình thường phát triển vôhạn độ và vẩn tồn tại mặc dầu đã lấy đi những yếu tố kích thích. 22. Một số đặc điểm chungTừ những định nghĩa trên ta rút ra một số đặc điểm chung, có tính chất đặc trưng sau : U là một tổ chức tân sinh (Neoplasme) nhưng có cấu trúc mang đặc điểm của tổ chức đãsinh ra nó. Ví dụ : + U vú là lành tính (u xơ tuyến vú) hoặc là một ung thư, nhưng bản chất của nó lànhững tế bào mang đặc điểm của tổ chức tuyến vú, hoặc tổ chức của đường dẫn sữa. Cần phân biệt u với một tổ chức nhiễm trùng, mà về lâm sàng cũng sờ được một khối u,nhưng thực chất nó chỉ là một tổ chức giả u bởi vì : + Nó chỉ làm thay đổi một cấu trúc đã có từ trước, nó không phải là một tổ chứctân sinh. + Nó có đặc điểm của một tổ chức nhiễm trùng và tồn tại gắn liền với quá trìnhnhiễm trùng. Tất cả mọi cơ quan trong cơ thể đều có thể phát sinh u. Có những u không có thể phát hiện được qua thăm khám lâm sàng nhất là những u cònnhỏ hoặc nằm sâu trong cơ thể. Một cơ quan trong cơ thể có thể có u lành và u ác, có khi bao gồm cả u lành và u ác cùngtồn tại trong cùng một thời điểm. Ví dụ : + Trên một tuyến vú của một bệnh nhân có thể tồn tại một u xơ bên cạnh một ungthư vú. 3II. KHÁM U Việc thăm khám để phát hiện và đánh giá một khối u đòi hỏi phải tỷ mỷ, phải toàn diện,có khi được tiến hành nhiều lần và phải kết hợp giữa lâm sàng và cận lâm sàng1. Khám lâm sàng1.1 Yêu cầu Việc thăm khám phải được tiến hành ở phòng khám, hoặc ở buồng bệnh với những điềukiện cần thiết theo những chuyên khoa. Bệnh nhân có thể được khám ở tư thế nằm, ngồi hoặc những tư thế đặc biệt tùy thuộc vàovị trí của u. Ví dụ : + Bệnh nhân có thể ngồi lúc khám bướu cổ, khám u. + Bệnh nhân nằm để khám những u ở bụng. + Bệnh nhân nằm ở tư thế sản khoa trong những thăm khám khối u vùng hậu môntrực tràng hoặc những u thuộc sản phụ khoa... Phải bộc lộ rõ vùng định khám, Ví dụ : + Khám về bướu cổ : phải bộc lộ rõ vùng cổ, phần trên của ngực. + Khám vú : phải bộc lộ rõ vùng ngực, cổ và nách. Phải khám nhẹ nhàng, theo một trình tự nhất định và phải luôn luôn đối chiếu, so sánh vớibên lành. 41.2. Khám cụ thể1.2.1. Nhìn Để xác định vị trí của u, đặc biệt với những khối u nằm ở nông, bằng mắt thường có thểsơ bộ đánh giá được. Xác định những thay đổi ở da và tổ chức ngay trên u hoặc xung quanh u : có loét da, chảymáu, phù nề, phì đại các mạch máu xung quanh u hay không. Sơ bộ xác định được ranh giới, kích thước của u.1.2.2. Sờ Với các khối u Xác định được kích thước, có thể kết hợp với dụng cụ, thước đo để đánh giá chính xáckích thước của khối u. Với những u ác tính, việc đánh giá chính xác kích thước của khối u là mộtyêu cầu cần thiết để có được một phác đồ điều trị thích hợp. Xác định mật độ : mềm, chắc, cứng ... Đánh giá ranh giới : Giới hạn rõ thường gặp trong các u lành. Sờ còn để đánh giá mức độ di động của u, những u không xâm lấn vào các tổ chức kế cậnxung quanh thì thường di động. Với các hệ thống hạch liên quan : phải sờ kỹ để phát hiện có hoặc không có hạch, sốlượng, mật độ của hạch, độ di động và kích thước. Ví dụ : + Với các bướu giáp : phải xác định các hạch vùng máng cảnh, các hạch gai vùngsau cơ ức đòn chủm, các hạch cạnh khí quản và vùng thượng đòn. + Với các u vùng vú : phải đánh giá các hạch vùng hỏm nách, hạch vú ngoài, hạchgiữa các cơ ngực (hạch Rotter interpectoral), hạch thượng đòn. 5 + Với các u vùng sinh dục ngoài, vùng trực tràng, tầng sinh môn : Phải kiểm trakỹ hệ thống hạch vùng bẹn và hạch chậu hai bên. + Với các ung thư tiêu hóa, phải phát hiện các hạch Troiser ở vùng thượng đònbên trái.1.2.3. Gõ Chủ yếu để đánh giá các u sâu ở vùng bụng, ngực, những thay đổi về kích thước của u,những cơ quan trong đó có u phát triển : u dạ dày, u gan, những u trong ổ phúc mạc và khoangsau phúc mạc, những u phổi, những xuất tiết ở trong bụng hoặc kho ...