Giáo trình Giảng văn học Việt Nam trong chương trình THCS: Phần 2

Tiếp nối phần 1 của cuốn giáo trình Giảng văn học Việt Nam trong chương trình THCS, ở phần 2 sẽ trình bày nội dung về Văn học trung đại và văn học hiện đại. Tài liệu nhằm phục vụ là giáo viên và học sinh ở cấp THCS. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Giảng văn học Việt Nam trong chương trình THCS: Phần 2PhÇn II:V¡N HäC TRUNG §¹IHÞCH T¦íNG SÜ V¡N(TrÇn Quèc TuÊn)Tr−íc hÕt cÇn ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña t¸c phÈm ®Ó thÊy râ tÇm vãc HÞch t−íng sÜv¨n. TÇm vãc bμi hÞch cña TrÇn Quèc TuÊn ®−îc ®o b»ng gi¸ trÞ lÞch sö vμ gi¸ trÞ v¨nhäc. Nã ®øng ë ®Ønh cao cña v¨n ch−¬ng yªu n−íc, cña v¨n ch−¬ng chÝnh luËn ViÖtNam. ThiÕu nã, khã h×nh dung ®−îc g−¬ng mÆt v¨n häc thêi ®¹i §«ng A (1) .Trong hoμn c¶nh ®¹o qu©n M«ng−Nguyªn ®ang ngÊp nghÐ ë biªn thuú chuÈn bÞx©m l−îc §¹i ViÖt lÇn thø hai (1285), TrÇn Quèc TuÊn cÇm g−¬m hay cÇm bót th×còng ®Òu nh»m môc ®Ých lμ chiÕn ®Êu vμ chiÕn th¾ng kÎ thï x©m l−îc. Con ng−êitõng cÇm g−¬m kh¼ng kh¸i nãi víi vua TrÇn : NÕu bÖ h¹ muèn hμng, tr−íc hÕt h·ychÐm ®Çu t«i ®i ®· th× khi cÇm bót còng sÏ cïng mét dòng khÝ Êy. ChÝnh v× vËy t−t−ëng chñ ®¹o cña bμi hÞch lμ nªu cao tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng kÎ thï x©ml−îc. TÊt c¶ c¸c phÇn, tÊt c¶ nghÖ thuËt v¨n ch−¬ng cña bμi hÞch ®Òu nh»m ®¹t tíi t−t−ëng chñ ®¹o nμy. Cã thÓ thÊy ph−¬ng ph¸p thuyÕt phôc xuyªn suèt bμi hÞch lμkhÝch lÖ nhiÒu mÆt nh−ng tËp trung vμo mét h−íng, v¹ch râ c¸i sai cÇn phª ph¸n vμchØ râ c¸i ®óng cÇn lμm, kÕt hîp gi÷a t×nh c¶m vμ nguyªn t¾c.Më ®Çu bμi hÞch, ®Ó khÝch lÖ lßng hy sinh dòng c¶m, ý chÝ c«ng danh, t¸c gi¶ nªunh÷ng tÊm g−¬ng trong sö s¸ch. Nh÷ng tÊm g−¬ng nμy thuéc nhiÒu tÇng líp, cã ë mäithêi. Nh÷ng quan to, th©n cËn nhμ vua nh− Kû TÝn, Dù Nh−îng, nh÷ng bÒ t«i xa,nh÷ng ng−êi th−êng nh− C¶o Khanh, KÝnh §øc. X−a th× cã g−¬ng ®êi H¸n, ®êi §−êng,nay th× cã g−¬ng ®êi Nguyªn, ®êi Tèng. C¸ch nªu g−¬ng Êy cèt ®Ó t−íng sÜ thÊy aicòng cã thÓ lËp c«ng danh cïng trêi ®Êt mu«n ®êi bÊt hñ. Trªn quan ®iÓm d©n téc,chóng ta cã thÓ tiÕc khi t¸c gi¶ kh«ng lÊy nh÷ng tÊm g−¬ng ngay trong lÞch sö n−ícnhμ vμ ngay tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Nguyªn thêi ®ã. Tuy nhiªn, l¹i ph¶i thÊy r»ngmôc ®Ých cña ®o¹n ®Çu bμi hÞch lμ khÝch lÖ lßng hy sinh dòng c¶m, ý chÝ lËp c«ngdanh − mét lÏ sèng lý t−ëng cña con ng−êi thêi bÊy giê, chø ch−a nh»m khÝch lÖ tinhthÇn d©n téc.KhÝch lÖ lßng c¨m thï giÆc, tinh thÇn yªu n−íc bÊt khuÊt lμ néi dung cña nh÷ng®o¹n tiÕp theo.§Ó g©y lßng c¨m thï, lßng tù träng, tù t«n d©n téc, sau khi nªu g−¬ng trong sös¸ch, ng−êi viÕt quay vÒ víi thùc tÕ tr−íc m¾t v¹ch râ téi ¸c vμ sù ngang ng−îc cña kÎthï. Nh÷ng h×nh t−îng l−ìi có diÒu, th©n dª chã chØ sø Nguyªn cho thÊy nçi c¨mgiËn vμ lßng khinh bØ giÆc cña t¸c gi¶. §ång thêi ®Æt nh÷ng h×nh t−îng ®ã trong thÕt−¬ng quan l−ìi có diÒu − sØ m¾ng triÒu ®×nh, th©n dª chã − b¾t n¹t tÓ phô,TrÇn Quèc TuÊn ®· chØ ra nçi nhôc lín khi chñ quyÒn ®Êt n−íc bÞ x©m ph¹m. Nh÷ng(1) Thêi ®¹i §«ng A lμ thêi ®¹i nhμ TrÇn. Ch÷ TrÇn, theo H¸n tù gåm ch÷ §«ng() vμ ch÷ A ().50dÉn chøng t¸c gi¶ ®−a ra ®Òu cã trong thùc tÕ h»ng ngμy, nh·n tiÒn, mäi ng−êi tõngchøng kiÕn. Sö chÐp n¨m 1276, Nguyªn ThÕ Tæ sai ng−êi sang b¶o vua TrÇn ph¶itheo s¸u kho¶n nh− b¾t d©n, gióp qu©n..., n¨m 1277 Sμi Xu©n ®i sø buéc ta ph¶i lªntËn biªn giíi ®ãn r−íc. N¨m 1281, Xu©n l¹i sang sø, c−ìi ngùa ®i th¼ng vμo cöaD−¬ng Minh, qu©n sÜ Thiªn Tr−êng ng¨n l¹i, bÞ Xu©n lÊy roi ®¸nh to¹c c¶ ®Çu. Vuasai Th−îng t−íng Th¸i s− TrÇn Quang Kh¶i ®Õn sø qu¸n tiÕp, Xu©n n»m khÓnh,kh«ng dËy... Nh÷ng hμnh ®éng ngang ng−îc cña giÆc ®· g©y nªn sù c¨m phÉn cao ®étrong mäi tÇng líp nh©n d©n. ChØ cÇn nh¾c l¹i mét vμi sù viÖc sø giÆc ®i l¹i nghªnhngang ngoμi ®−êng. Uèn l−ìi có diÒu mμ sØ m¾ng triÒu ®×nh, ®em th©n dª chã mμ b¾tn¹t tÓ phô, th¸c mÖnh Hèt TÊt LiÖt mμ ®ßi ngäc lôa, ®Ó tho¶ lßng tham kh«ng cïng,gi¶ hiÖu V©n Nam v−¬ng mμ thu b¹c vμng, ®Ó vÐt cña kho cã h¹n, TrÇn Quèc TuÊn®· kh¬i dËy c¶ khèi c¨m hên ®ang trμo s«i trong lßng c¸c t−íng sÜ. Kh¸c víi nh÷ngng−êi viÕt sö ghi chÐp sù viÖc mét c¸ch kh¸ch quan, khi nªu hμnh ®éng b¹o ng−îc cñakÎ thï, t¸c gi¶ nh− muèn trót tÊt c¶ nçi uÊt hËn cña b¶n th©n lªn tõng lêi, tõng ch÷.Lßng c¨m thï giÆc cña TrÇn Quèc TuÊn truyÒn tíi t−íng sÜ nh− luång giã thæi bïngngän löa vèn ®· ®−îc ®æ thªm dÇu.§Ó khÝch lÖ ý thøc tr¸ch nhiÖm vμ nghÜa vô cña mçi ng−êi ®èi víi ®¹o vua t«icòng nh− t×nh cèt nhôc, bμi hÞch ®· nªu lªn mèi ©n t×nh gi÷a chñ vμ t−íng. Quan hÖgi÷a TrÇn Quèc TuÊn vμ t−íng sÜ, tÊt nhiªn lμ quan hÖ gi÷a ng−êi trªn ®èi víi kÎ d−íi− ®iÒu nμy kh«ng cã g× l¹ trong chÕ ®é phong kiÕn. §¸ng l−u ý ë ®©y lμ bªn c¹nh mèiquan hÖ thÇn chñ, t¸c gi¶ cßn nh¾c ®Õn mèi quan hÖ kh¸c s©u s¾c h¬n. §ã lμ mèiquan hÖ ©n nghÜa thuû chung cña nh÷ng ng−êi cïng c¶nh ngé lóc trËn m¹c th× cïngnhau sèng chÕt, lóc nhμn h¹ th× cïng nhau vui c−êi. Nªu mèi quan hÖ gi÷a nh÷ngng−êi cïng c¶nh sinh ra ph¶i thêi lo¹n l¹c, lín lªn gÆp buæi gian nan, bμi hÞchkh«ng chØ t¸c ®éng tíi nhËn thøc mμ cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi t×nh c¶m ng−êi ®äc.KhÝch lÖ nhiÒu mÆt, t¸c gi¶ vÉn nh»m vμo mét h−íng chñ yÕu : KhÝch lÖ lßng yªun−íc bÊt khuÊt. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mμ bao t©m huyÕt, bót lùc cña TrÇn QuècTuÊn dån vμo ®o¹n : Ta th−êng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi, ruét ®au nh− c¾t,n− ...