Giáo trình Hệ sinh thái rừng nhiệt đới: Phần 2

Phần 2 giáo trình "Hệ sinh thái rừng nhiệt đới" trình bày các nội dung: Diễn thế hệ sinh thái rừng, rừng mưa nhiệt đới, giá trị của rừng nhiệt đới, các nhân tố làm biến đổi rừng nhiệt đới, rừng Đông Dương và rừng Việt Nam, quản lý và bảo tồn rừng nhiệt đới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Hệ sinh thái rừng nhiệt đới: Phần 2Chương 8D iễ n th ế hệ s in h th á i rừ n g8.1 Khái niệm diễn th ế hệ sinh thái rừng Hệ sinh thái rừng luôn biến đổi chính là do mâu th u ẫn nội tạ icủa các thành phần câu thành và do mổì ảnh hương qua lại giữa lả nthân hệ sinh thái rừng đó với các nhân tố ngoại cảnh bên ngoài. Tính vận động và biến đối của hệ sinh thái rừng được biểu hiệ ndưới mọi hình thức, muôn màu muôn vẻ: từ sự thay đổi trạng n ù íi.mở rộng phạm vi phân bô của quần thể, quá trình sinh trưởng phỂittriển, cho đến hiện tượng tái sinh, diễn thế. sự thay đổi các nhân tốhoàn cảnh v.v... T ất cả những đổi thay đó của quần thê đưực gọichung là động thái hệ sinh thái rừng. Diễn th ế là một trong những biểu hiện quan trọng của dộng thóihộ sinh thái rừng. Nếu th ế hệ hệ sinh thái rừng mới thay th ế tht hiệhệ cũ mà tố thành hệ sinh thái rừng không có sự thay đổi cđ b;in thiìsự thay th ế đó chỉ là sự thay th ế đời cây này bằng đòi cây khác. Hế uth ế hệ hệ sinh thái rừng mới thay th ế có tổ thành loài cây khác c.!đbản với tổ thành th ế hệ hệ sinh thái rừng cũ thì gọi là diễn thi h ệsinh thái rừng. Như vậy, diễn th ế hệ sinh thái rừng là sự thay thê th-ếhệ hệ sinh thái rừng này bằng th ế hệ hệ sinh thái rừng khác mà t n n £đó tổ thành loài cây cao, nhất là loài cây ưu thê sinh thái có sự H ayđổi cơ bản. Nói rộng ra, diễn th ế hệ sinh thái rừng là quá trinh tĩa yth ế hệ sinh thái rừng này bằng một hệ sinh thái rừng khác. Quá trìn h diễn th ế của hệ sinh thái rừng có thể diễn ra theo h&áchiều hướng: tiến hóa và thoái bộ. Diễn thê tiên hóa là quá trình tia yth ế hệ sinh thái rừng cũ bằng hệ sinh thái rừng mới có cấu trúc PIÚKCtạp hđn, có tính ổn định cao hơn, do đó có khả nàng tận dụng diềiukiện hoàn cảnh cao hơn và tạo ra một năng suất sinh khôi lớn lơ n .128Diễn th ế thoái bộ là quá trình đđn giản hóa cấu trúc, hạ thấp khảr.ăng tận dụng tiềm lực của điều kiện hoàn cảnh và làm giảm năngsuất sinh khối. Diễn th ế hệ sinh thái rừng biểu hiện tính liên tục,tính kế thừa của sự p h át triển. Diễn th ế tiến hóa là một biểu hiệnSinh động của qui lu ậ t phủ định biện chứng trong lâm sinh học. Hệ sinh thái rừng nhiệt đôi có quá trình diễn th ế phức tạp nhấtso với các thảm thực vật khác. Tính phức tạp đó, trước hết là do khubệ thực vật hệ sinh th ái rừng mưa phong phú, do điều kiện lập địathuận lợi cho sự sinh trưởng, phát triển của nhiều loài cây. Hệ sinhthái rừng mưa nhiệt đới là chiến trưàng diễn ra cuộc đấu tran h gaygắt n h ất giữa các loài cây.8.2 Nguyên nhân diễn th ế V. N. Sukasốp (1954, 1964) phân chia nguyên nhân diễn th ếthành ba loại lốn: - Nguyên nhân thuần nội tại, chủ yếu do quan hệ cạnh tran hgiữa các loài cây. - Nguyên nhân nội tại sinh thái: do hoàn cảnh thực vật trongquần ỉạc sinh địa bị biến đổi bởi kết quả hoạt động sông của các loàithực vật, chủ yếu là loài lập quần. p. E. Ôđum (1956) coi diễn th ế xảyra do các nhân tố môi trưòng vật lí thay đổi dưói tác động của quầnthê là diễn th ế sinh thái, và còn gọi là: diễn th ế bị quần thể kiểmsoát. Sự thay đổi hoàn cảnh bên trong của quần thể có thể thuận lợicho sự xuất hiện loài cây này nhưng lại gây trở ngại cho loài cây khácphtát triển. Bản chất của sự thay th ế loài cây này khồng chỉ do đặctinh sinh thái của loài cây mà còn do bản chất hóa học của quá trìn hphát triển. Nhiều dẫn liệu thực tiễn cho thấy: trong nhiều trườnghợp. một số loài tạo điểu kiện thuận lợi cho các loài cây khác, tuynhiên lại tạo điều kiện không thuận lợi cho chính bản th ần mình. - Nguyên nhân bên ngoài: Diễn thê do k h í hậu biến đổi; diễn th ế này biến đổi rấ t chậm,thưòng được tính bằng niên đại địa chất. 129 Diễn th ế do đất đai biến đổi: những biến đổi về đ ất đai trongtrường hỢp này không phải là do các quá trình sinh địa quần học tạonên mà là do nguyên nhân bên ngoài. Thí dụ; quá trìn h xói mòn, bồitụ hoặc hóa lầy, núi lửa, động đất v.v... Diễn th ế do động vật. diễn th ế này xuất hiện khi khu hệ động vạtcủa hệ sinh thái rừng biến đổi, làm tiêu diệt một số loài thực vật nàyvà xuất hiện thêm một số loài thực vật khác, gây ra biến đổi cấu trúccủa hệ sinh thái. Diễn th ế do con người: diễn th ế này xuất hiện do tác động của conngười đến hệ sinh thái rừng. Con người vối tư cách là chủ thể của th ếgiới tự nhiên, hoạt động của con ngưòi vừa mang tính chất xây dựngvừa phá hoại. Vì vậy. cần phải tách ra thành nguyên n hân riêng b iệt. Điều cần lưu ý là mọi quá trình diễn thê đều có nguyên nhántông hợp.8.3 Diến th ế nguyên sinh Diễn thê nguyên sinh là quá trình diễn th ế dẫn tới việc hìnhthành một hệ sinh thái rừng tương đối ổn định trên đất chưa từng cóthực vật sinh trường bao giờ. Ngày nay có thể tìm thấy diễn th ếnguyên sinh trên các đảo mới hình thành, trên tro núi lửa, trên cácbãi cát ven biển, trong các đầm hồ nưôc ngọt và các ...