Giáo trình Phân tích hệ thống môi trường nông nghiệp: Phần 2 - PGS.TS. Trần Ðức Viên

Tiếp nội dung phần 1, Giáo trình Phân tích hệ thống môi trường nông nghiệp: Phần 2 được biên soạn gồm các nội dung chính sau: Phân tích cân bằng dinh dưỡng; mô hình hóa trong nghiên cứu hệ thống môi trường. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Phân tích hệ thống môi trường nông nghiệp: Phần 2 - PGS.TS. Trần Ðức Viên CHƯƠNG IV. PHÂN TÍCH CÂN B NG DINH DƯ NG N i dung Chương này ñ c p ñ n các quan ñi m v các dòng v t ch t và môi trư ng dinh dư ng cây tr ng trong h sinh thái nông nghi p. Nhi u nghiên c u trong và ngoài nư c ñ u công nh n r ng m c dù trái ñ t ñư c coi là h th ng g n như khép kín, các ch t dinh dư ng và các s n ph m có ch a chúng ñ u có xu hư ng chuy n d ch tăng lên t ñi m A ñ n ñi m B, t cây tr ng ñ n v t nuôi và con ngư i, t tr ng thái r n sang tr ng thái l ng, khí và ngư c l i. ñ a bàn h p, quá trình này ñã xu t hi n ngay t bu i ñ u c a n n nông nghi p. M c dù v y, trong th c t i s thay ñ i c a các kho d tr , dòng Cacbon và dinh dư ng tr nên mang tính toàn c u, ñi u này ñã làm cho nhi u vùng ñ t r ng l n ph i h ng ch u m nh m s suy thoái ch t dinh dư ng ho c ô nhi m môi trư ng là k t qu c a vi c s d ng quá m c các ngu n tài nguyên. Nó góp ph n t o nên các tr l c khác nhau n a cu i c a th k 20 bao g m s gia tăng dân s , công nghi p hoá, thâm canh và m r ng s n xu t nông nghi p, phát tri n h th ng chăn nuôi v i ngu n th c ăn ñ u tư cao và vi c tăng cư ng s d ng phân hoá h c cũng như loài cây h ñ u c ñ nh ñ m. Các nhân t có liên quan tr c ti p ñ n s m t cân b ng Cacbon và dinh dư ng bao g m s b n cùng, thi u dinh dư ng, h n hán và xói mòn nh ng vùng v n ñã b “suy thoái”, ô nhi m ngu n nư c ng m, ñ t b chua hoá, s gi m sút ña d ng sinh h c, khí hi u ng nhà kính th i ra khu v c b “ô nhi m”. Các n i dung sau ñây s ñư c ñ c p trong chương này: Gi i thi u v qu các ch t dinh dư ng; Chu n ñoán qu dinh dư ng; Dòng các ch t dinh dư ng và ñ c tính d tiêu c a ch t dinh dư ng; Có th m i quan h gi a cân b ng dinh dư ng và dòng dinh dư ng trong ñ t tr thành ch s ñánh giá ch t lư ng môi trư ng ñ t; Các ngu n dinh dư ng trong ñ t tr ng thái n ñ nh và thăng b ng; Cân b ng dinh dư ng; Theo hư ng giá tr chu n c a ñ u vào, ñ u ra, năng su t và ñ phì c a ñ t; Phân tích hoá h c ñ t trong nghiên c u tính b n v ng; ðánh giá s b n v ng c a m t s h sinh thái nông nghi p; Duy trì h p lý h th ng dinh dư ng cây tr ng t ng h p (IPNS). M c tiêu Sau khi h c xong chương này, sinh viên c n: N m ñư c quan ñi m v qu dinh dư ng và dòng dinh dư ng v n chuy n trong h sinh thái nông nghi p; N m ñư c các nguyên t c phân tích cân b ng dinh dư ng; N m ñư c các gi i pháp cơ b n trong duy trì cân b ng dinh dư ng thông qua con ñư ng bón phân cân ñ i và h th ng dinh dư ng cây tr ng t ng h p. 93 I . Phân tích cân b ng dinh dư ng 1.1 Gi i thi u v qu các ch t dinh dư ng Vi t v ñ tài b n v ng thông thư ng t o c m giác m c nh n cho r ng h sinh thái nông nghi p không ñư c phép thay ñ i và cân b ng dinh dư ng ph i b ng 0. N u như ñó là s th t thì c 2 trư ng h p cân b ng dinh dư ng âm cũng như dương s là các h i chuông c nh t nh cho tương lai c a h sinh thái này. Ý tư ng v tr ng thái c ñ nh là tr ng thái h u hi u nh t có th tr nên ng ng ch và c n ph i yêu c u ki m tra phê phán. Nh m m c ñích trên các khái ni m cơ b n có liên quan ñ n các qu dinh dư ng ñ t s ñư c th o lu n trong chương này là k t qu c a m t h th ng các khái ni m ñ nh lư ng v tr ng thái c ñ nh b n (tĩnh), b n v ng và cân b ng. V i các công c ñư c thi t l p, các n l c ñư c t o ra nh m ñánh giá và phân lo i h sinh thái nông nghi p theo tính b n v ng. “Qu các ch t dinh dư ng” ñư c hi u là các dòng ch t dinh dư ng ñ u vào (IN) và ñ u ra (OUT) c a m t h th ng xác ñ nh c th , h sinh thái nông nghi p. Cân b ng dinh dư ng là s khác bi t gi a t ng các dòng dinh dư ng vào và ra. Cân b ng dương (T ng ñ u dinh dư ng vào > T ng ñ u dinh dư ng ra), ñôi khi còn g i là trư ng h p dư thưa dinh dư ng ho c vư t quá m c, có d u hi u phì hoá dinh dư ng và cân b ng âm ñôi khi còn ñư c g i là “s kh ng ho ng” các ch t dinh dư ng có nghĩa là h th ng b suy thoái. Cân b ng dinh dư ng ñơn thu n không th tr thành tiêu chí chung cho ngư i nông dân, các nhà khoa h c, các nhà l p chính sách. Ph thu c vào ñ màu m c a ñ t mà cân b ng dương ho c âm c a m t ch t dinh dư ng c th có th có ho c không. Không ch cân b ng dinh dư ng mà c ñ l n tuy t ñ i cũng như tương ñ i c a t ng qu dinh dư ng cũng c n ñư c quan tâm ñ n s cân b ng h p lý c a h sinh thái nông nghi p. ði u này ñã g i nên s c n thi t ph i tách ch t dinh dư ng ra làm 2 d ng d tiêu và khó tiêu. ð tránh các r i ro do vi c b t ng nh y sang m t lĩnh v c th o lu n kinh ñi n và không bao gi k t thúc v khái ni m “d tiêu”, các khái ni m s ñư c trình bày trong chương này và sau ñó ñư c gi i thi u trong các khái ni m v các ngu n dinh dư ng trong ñ t. M i liên h gi a cân b ng dinh dư ng và hi n tr ng dinh dư ng ñ t r t hi m khi cùng xu t hi n trong các nghiên c u v b n v ng, nhưng chúng ñư c ñ c bi t nh n m nh trong chương này. M t v n ñ khác c n ñ n s chú ý trong phân tích tính b n v ng là cân b ng dinh dư ng trong tình hu ng có nhi u lo i ch t dinh dư ng (ñ m (N), lân (P), kali (K), nguyên t trung lư ng và vi lư ng) ñư c cung c p theo t l ñáp ng nhu c u c a cây tr ng. ðó là ñi u ki n ñ u tiên cho s d ng ch t dinh dư ng m t cách h p lý nh t và b n v ng. Các nghiên c u ñơn thu n m t ch t dinh dư ng thông thư ng b sót các tác ñ ng ph khi mà s dư th a c a m t nguyên t ñôi khi làm thi u h t nguyên t khác. 1.2 Chu n ñoán qu dinh dư ng Qu dinh dư ng có th thay ñ i ñ l n theo không gian và th i gian. Phân b trong không gian có th dao ñ ng t l c ñ a này qua l c ñ a khác, t c p huy n và vùng thư ng lưu cho ñ n các trang tr i và cánh ñ ng. Th m chí ngay c gi a các cánh ñ ng, ñ t và cây tr ng có th có s cách bi t ñáng k , ngay c trong ñ t cũng có th có các thành ph n như dung d ch ñ t, ch t h u cơ, khoáng ch t và các cation, anion ñư c chúng h p th . Thông thư ng, th i gian h p lý ñư c kéo dài ra thì kích thư c trong ...