Giáo trình phân tích môi trường Phần 1 - CHƯƠNG 8

Các loại sai số Trong quá trình phân tích định lượng, dù ta tiến hành hết sức thận trọng thì kết quả cũng không cho ta một giá trị thực, nghĩa là kết quả không đúng hoàn toàn với hàm lượng thực của chất cần xác định.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình phân tích môi trường Phần 1 - CHƯƠNG 8 Chöông VIII SAI SOÁ VAØ CAÙCH XÖÛ LYÙ SOÁ LIEÄU THÖÏC NGHIEÄM TRONG PHAÂN TÍCH ÑÒNH LÖÔÏNG VIII.1. SAI SOÁ TRONG PHAÂN TÍCH ÑÒNH LÖÔÏNG VIII.1.1. Caùc loaïi sai soá Trong quaù trình phaân tích ñònh löôïng, duø ta tieán haønh heát söùc thaän troïng thì keát quaû cuõng khoâng cho ta moät giaù trò thöïc, nghóa laø keát quaû khoâng ñuùng hoaøn toaøn vôùi haøm löôïng thöïc cuûa chaát caàn xaùc ñònh. Hay noùi caùch khaùc, khi tieán haønh phaân tích bao giôø ta cuõng phaïm sai soá. Xaùc ñònh sai soá naøy thöôøng phöùc taïp, ñoøi hoûi nhieàu noå löïc, saùng taïo vaø caû tröïc giaùc. Nhöõng keát quaû phaân tích ñöôïc hoaøn thaønh vôùi ñoä tin caäy chöa bieát seõ khoâng coù giaù trò khoa hoïc. Ngöôïc laïi, nhöõng keát quaû phaân tích khoâng raát chính xaùc cuõng coù theå raát quan troïng neáu coù theå xaùc ñònh ñöôïc giôùi haïn sai soá vôùi ñoä tin caäy cao. Khoâng coù moät phöông phaùp toång quaùt, ñôn giaûn vaø chính xaùc naøo ñeå ñaùnh giaù cho duø laø ñònh tính nhöõng keát quaû thöïc nghieäm. Vì vaäy xöû lyù keát quaû thöôøng laø moät nhieäm vuï khoâng keùm phaàn phöùc taïp so vôùi vieäc thu ñöôïc nhöõng keát quaû ñoù. Caên cöù vaøo nguyeân nhaân ta coù 3 loaïi sai soá: 1. Sai soá heä thoáng Do nhöõng nguyeân nhaân coá ñònh laëp ñi laëp laïi trong moïi laàn thí nghieäm khoâng phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá ngaãu nhieân. Sai soá heä thoáng laø moät ñaïi löôïng khoâng ñoåi, luoân luoân theo moät chieàu (coù daáu tröø hay coäng) nghóa laø caùc giaù trò thöïc nghieäm thu ñöôïc naèm veà moät phía so vôùi giaù trò thöïc. Sai soá heä thoáng coù theå loaïi tröø ñöôïc baèng caùch döïa vaøo caùc soá haïn hieäu chænh. Ví duï nhö duøng caùc thí nghieäm traéng. Caùc nguyeân nhaân coù theå laø. - Do phöông phaùp: sai soá naøy phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp ñem duøng. Ví duï: do phaûn öùng khoâng hoaøn toaøn, do keát tuûa khoâng heát, do coäng keát, do ñaëc tính cuûa chaát chæ thò ñöôïc duøng…Ñaây laø nguyeân nhaân quan troïng nhaát laøm keát quaû phaân tích bò sai. - Do coâng cuï vaø thuoác thöû: ví duï caân keùm nhaïy, bình ño sai, thuoác thöû coù laãn taïp chaát,… Do thao taùc: ví duï röûa keát tuûa khoâng saïch, caùch chuyeån keát tuûa töø coác vaøo cheùn nung khoâng heát, caùch laáy dung dòch vaøo oáng huùt khoâng ñuùng vaïch… - Do caù bieät: sai soá cuõng coøn phuï thuoäc vaøo caù tính cuûa ngöôøi phaân tích, do khoâng hieåu bieát, do caåu thaû, do ñònh kieán hoaëc do khuyeát taät veà söùc khoeû cuûa ngöôøi thöïc nghieäm. Ví duï do vaän chuyeån maãu khoâng ñuùng caùch, do boû qua boå chính veà nhieät ñoä ñoái vôùi thieát bò ño, do röûa keát tuûa hoaëc do ghi khoâng chính xaùc chæ soá cuûa thieát bò. Ngoaøi ra coøn do “ sai soá taâm lyù ”, nghóa laø do ñònh kieán cuûa ngöôøi phaân tích, ví duï caùc laàn ñònh phaân coá tình ño ñuùng nhö theå tích laàn tröôùc hoaëc laëp laïi pheùp caân laàn sau töông töï nhö laàn tröôùc. 102 2. Sai soá ngaãu nhieân Laø sai soá xuaát hieän trong keát quaû cuûa nhöõng pheùp ño laëp laïi nhieàu laàn. Nguoàn goác cuûa loaïi sai soá naøy khoâng roõ, coøn giaù trò thöïc nghieäm xaùc ñònh ñöôïc thì dao ñoäng tuyø yù, luùc lôùn hôn, luùc nhoû hôn giaù trò thöïc vaø khoâng theå ño ñöôïc. Söï taûn maïn cuûa keát quaû gaàn giaù trung bình laø heä quaû tröïc tieáp cuûa sai soá ngaãu nhieân. Do nhöõng nguyeân nhaân khoâng coá ñònh, khoâng bieát tröôùc, xaûy ra ngay khi tieán haønh phaân tích cuøng moät phöông phaùp. Do ñaëc tính cuûa noù nhö vaäy maø vieäc xöû lyù vaø ñaùnh giaù sai soá ngaãu nhieân cuûa moïi pheùp phaân tích laø raát quan troïng. Noù cho pheùp xaùc ñònh giaù trò cuûa phöông phaùp phaân tích, ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa ngöôøi phaân tích, ñaùnh giaù so saùnh coâng vieäc phaân tích cuûa caùc phoøng thí nghieäm khaùc nhau,v.v… Nhöõng sai soá ngaãu nhieân khoâng theå loaïi tröø ñöôïc, nhöng coù theå giaûm ñeán möùc thaáp nhaát baèng caùch taêng soá laàn thí nghieäm leân vaø coù theå xöû lyù ñöôïc theo phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc. 3. Sai soá thoâ baïo Ngoaøi 2 loaïi sai soá treân, ñoâi khi ta coøn gaëp loaïi sai soá thoâ baïo. Sai soá loaïi naøy laøm sai haún keát quaû phaân tích. Coù theå do caåu thaû, ví duï ñoïc sai quaû caân, ñoïc sai vaïch ño theå tích, laøm ñoå quaù nhieàu dung dòch, duïng cuï ño bò hoûng baát thöôøng, tính toaùn nhaàm…sai soá naøy nhieàu khi khoâng phaùt hieän ñöôïc. Trong tính toaùn, dó nhieân phaûi loaïi tröø caùc keát quaû thí nghieäm naøo maéc sai soá thoâ baïo. Phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc seõ giuùp ta ñaùnh giaù xem giaù trò sai soá thöïc nghieäm naøo phaïm sai soá thoâ baïo. VIII.1.2. Ñoä tin caäy, Ñoä chính xaùc cuûa caùc keát quaû phaân tích 1. Ñoä tin caäy Ñöôïc ñaëc tröng bôûi ñoä leäch cuûa keát quaû phaân tích so vôùi giaù trò thöïc, ñie ...