Giáo trình Pháp luật đại cương: Phần 2 - TS. Vũ Quang

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn giáo trình "Pháp luật đại cương" trình bày các nội dung: Các hệ thống pháp luật chủ yếu trên thế giới, hệ thống pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, lĩnh vực pháp luật sở hữu trí tuệ và lĩnh vực pháp luật về Khoa học - Công nghệ ở Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Pháp luật đại cương: Phần 2 - TS. Vũ Quang Chương 5 CÁC HỆ THÓNG PHÁP LUẬT CHỦ YÉU TRÊN THÉ GIỚI 5.1. HỆ THỐNG PHÁP LUẬT ANH - MỸ (hay còn gọi là hệ thống Thông luật - Common Law) 5.1.1. Khái niệm và lịch sử hình thành Pháp luật Anh - M ỹ là pháp luật ra đời ờ Anh, sau này phát triển ở Mỹ và những nước là thuộc địa của Anh, Mỹ trước đây. Đây là hệ thống pháp luật phát triển từ những tập quán, hay còn được gọi là hệ thống pháp luật tập quán, hoặc hệ thống pháp luật coi trọng tiền lệ. Nguồn gốc của hệ thống luật này bắt đầu từ năm 1066 khi người Normans xâm chiếm Anh quốc và Hoàng Đế W illiam bắt đầu tập trung quyền lực vào tay triều đình mới. Thuật ngữ luật chung (Common Law) xuất phát từ quan điểm cho rằng các tòa án do nhà vua lập ra, áp dụng các tập quán chung (Common Custom) của vương quốc, trái ngược với những tập tục luật pháp địa phương áp dụng ờ các miền hay ờ các tòa án cùa điền trang, thái ấp phong kiến. Các nguyên tấc bền vững của luật chung đã được tạo ra bời ba tòa án đuợc vua Henry II (1133 - 1189) thành lập là Tòa án Tài chính (Court o f Exchequer) để xét xử các tranh chấp về thuế; Tòa án thinh cầu pho thông (Court o f Comm on Pleas) đối với những vấn đề không liên quan trực tiếp đến quyền lợi cùa nhà vua; Tòa án Hoàng Đe (Court o f the K ing’s Bench) đề giải quyết những vụ việc liên quan trực tiếp đến quyền lợi cùa Hoàng gia. Common Law hiện nay cần phải được hiểu theo ba nghĩa khác nhau: - Thứ nhất, đó là một hệ thống pháp luật lớn trên thế giới dựa trên truyền thống hệ thống pháp luật của Anh. Hiện nay, hệ thống pháp luật này bao trùm một phần lớn phía Tây và Bắc Âu, một phần các nước ỡ Nam Mỹ. - Thứ hai, trên phương diện nguồn luật, án lệ (Case law) là nguồn chủ yếu cùa hệ thống pháp luật Com m on Law được tạo ra bới tòa án, phân biệt với đạo luật của Nghị viện; - Thứ ba, trên phương diện hệ thống Tòa án, Tòa án và các án lệ của Common Law cũng khác biệt với Tòa án và các án lệ của Equity Law. 99 5.1.2. Đặc điểm của hệ thống pháp luật Anh - Mỹ Hệ thống pháp luật Anh - Mỹ có những đặc điềm cơ bản sau: Thủ nhất, hệ thống pháp luật Anh - Mỹ lấy chủ nghĩa tự do cá nhân và giá trị nhân bản làm tiêu chuấn cho các quy định trong luật pháp. Ngoài ra nhà làm luật còn chịu ảnh huờng cùa nền dân chủ, tôn trọng sự bình đẳng trong xã hội thích ứng cho xã hội tư bản. Thứ hai, ngày nay bên cạnh án lệ với tư cách là một loại nguồn pháp luật đặc thù của hệ thống Common Law, luật thành văn và các loại quy tác khác cũng được coi là một bộ phận cấu thảnh của hệ thống pháp luật này. Thứ ba, Thẩm phán vừa là người xét xử vừa là người sáng tạo ra pháp luật một cách gián tiếp. Ưu điểm rõ nét nhất của các tập quán là tính cụ thể, linh hoạt và phù hợp với sự phát triển của các quan hệ xã hội. Ngày nay, khi xét xử, các thẩm phán xét xử của hệ thống Common Law vẫn dựa cả vào án lệ, luật viết và những căn cứ thực tế để xét xử. 5.1.3. Nguồn của hệ thống pháp luật Anh - Mỹ Ngày nay, bên cạnh án lệ với tư cách là một loại nguồn pháp luật đặc thù của hệ thống Common Law, luật thành văn và các loại quy tắc khác cũng được coi là một bộ phận cấu thành cùa hệ thống pháp luật này. Khi xét xử, những nước theo hệ thống pháp luật Common Law thường căn cứ vào hai câu hòi lớn, đó là câu hòi sự thật khách quan và cấu hỏi về luật - theo nghĩa rộng. Trong bất cứ vụ việc nào, ngày nay khi xét xử, các thẩm phán của Common Law vẫn dựa cả vào án lệ, luật viết và những căn cứ thực tế để xét xử. Nguồn luật cùa pháp luật Anh - Mỹ không ảnh hường sâu sắc và gắn bó mật thiết với những nguyên tắc của luật dân sự La Mã như pháp luật lục địa. Nguồn luật là tiền lệ pháp. Thẩm phán vừa là người xét xử vừa là người sáng tạo ra pháp luật một cách gián tiếp. Ưu điềm rõ nét nhất cùa các tập quán là tính cụ thề, linh hoạt và phù hợp với sự phát triển cùa các quan hệ xã hội. Hệ thống pháp luật Anh - Mỹ phát triền hình thức tố tụng tranh tụng. 5.2. HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHÂU Âu LỤC ĐỊA (hay còn gọi là hệ thống Dân luật - Civil Law) 5.2.1. Khái niệm và lịch sử phát triển Hệ thống pháp luật châu Âu lục địa là hệ thống pháp luật có nền tảng bắt nguồn từ hệ thống pháp luật của các nước Pháp, Đức và pháp luật của một số nước lục địa châu Âu. Trong đó pháp luật cúa Pháp, Đức là quan trọng nhất và có ảnh hường lớn tới pháp luật của các nước khác trong hệ thống pháp luật này. Hệ thống pháp luật cùa 100 :ác nước này nhìn chung đều chịu ảnh hưởng của Luật La Mã. N gày nay, phạm vi inh hường của hệ thống Civil Law tương đối rộng, bao gòm các nước châu Âu lục địa Pháp, Đức, Italia...), Quebec (Canada), Louisiana (Mỹ), Nhật Bản và một số nước :hâu Mỹ Latinh (Brazil, V enezuela.. .)■ Giai đoạn đầu tiên của lịch sử phát triển hệ thống pháp luật châu Âu lục địa hiện lại được bắt đầu từ thế kỷ XIII, đến thế ký XIX, hệ thống pháp luật châu Âu lục địa >ước sang một giai đoạn phát triền mới bằng kỹ thuật pháp điên hóa. Giai đoạn từ thế kỳ X III đến thế kỳ XVIII: là giai đoạn hĩnh thành và ph á t trien '.ủa hệ thong pháp luật cháu Âu lục địa Ở Đức, khi những bộ tộc Đức (Germanic) xâm lăng các đế quốc Tây Âu, một số |uy định cùa luật La Mã đã được thay thế bằng luật bộ tộc Đức. Tuy nhiên, vì tinh thần :ùa luật Đức là căn cứ vào yếu té cá nhân, không căn cử vào yếu tố lãnh thổ, nên dân húng của đế quốc La Mã cũ cùng con cháu họ vẫn được phép sứ dụng luật La Mã. jiáo hội Công giáo La Mã cũng góp phần quan trọng trong việc duy trì luật pháp .a Mã cũ vì giáo luật, tức là luật dùng trong các Tòa án cùa giáo hội, đã được xây lựng theo luật La Mã. Vào the kỳ thứ XI và XII, khi tìm được nguyên văn Bộ Dân luật Corpus Juris Avilis (luật La Mã), các học giả bắt đầu nghiên cứu và giải thích ...