Giáo trình Sinh lý học thần kinh cấp cao và giác quan: Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn giáo trình "Sinh lý học thần kinh cấp cao và giác quan" trình bày các nội dung phần "Sinh lý giác quan" bao gồm: Đại cương về cơ quan cảm giác, cơ quan cảm giác thị giác, cơ quan cảm giác thính giác và cân bằng, cơ quan cảm giác xúc giác, cơ quan cảm giác khứu giác, cơ quan cảm giác vị giác. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Sinh lý học thần kinh cấp cao và giác quan: Phần 2 ©B i n H l_í H Q C B I R C D u n n 229 CHÜONG 13 OAI CÜ dN C VÉ Cd QUAN CÂM GIÂCl. KHÂI NIKM C H U N G VK C ü QUAN CÂM GIÂC Câc c a q uan câm giâc là n h ü n g c a q uan dâc biêt n âm trên câc c a quan bânthé và ngoai vi cüa c a thé. Câc c a q u an càm giâc d u ac goi là câc c a quan thucam hay thu th é (receptor). Câc giâc q u an cô càu tao bao gôm câc té bào dâduac biêt hoâ cô câc chûc n âng chuyên trâch là thu n h â n và trà loi nhùng kichthich tù môi tru àn g bên ngoài và bên trong tâc dông vào c a thé. N h à dô mà cathé se cô du ac n h ü n g p hàn ûng trà loi n h àm dâm bào tin h luôn thich nghi toànven và su thong nhài giüa c a th é vôi m ôi tru àn g song. N guôn gôc phât sinh cüacâc co q u a n câm giâc chü yëu là tù ngoai bi và tru n g bi trong giai doan phâttrién phôi sôm cùa câ thé. C a quan câm giâc cô n h ü n g chûc nâng sinh li dâc biêt, n h à dô m à dông vâtcüng n h u con nguài m ai cô th é n h â n biét d u ac câc tin hiêu tù môi truàng sông,dông thài càm n h ân d u ac su ton tai và p h ât trién cua chinh minh. C a quan câmgiâc là su bât d àu cüa m ot chuôi câc q u â trinh sinh hoc phûc tap và tinh vi dâduac thé hiên q u a n h ü n g h o a t dông b àn nâng, tâ p tin h trong quâ trinh phâttrién chüng loai cüng n h u câ thé. Môi co q u an th u càm bao gôm câc dang té bào th u câm (thu thé) khâc nhaudâc trung cho câc c a q u an câm giâc nhu: thu câm ân h sâng, th u câm hoâ hoc,th u càm nh iêt dô... ngoài ra côn cô m ot sô’ vùng dâc biêt chüng câm nhânnhüng câm giâc dâc trung. Câc c a q u an thu câm cô chüc nâng là cung cap câcthông tin càm giâc vè câc ca, khôp và gân. Mot c a q uan câm giâc dién h in h th u à n g cô ba bô p h â n chinh bao gôm: Bô phân ngoai biên: Bô p h â n này gôm cô n h üng tê bào câm giâc chuyênbiêt vài tùng loai kich thich khâc n h au cüa m ôi truàng, goi là câc receptor. Xungquanh câc té bào câm giâc là n h û n g càu tao cô tâc d u n g hô tra hoâc bào vê,làm cho môi c a q u a n câm giâc cô nhü n g hinh dang và càu tao khâc nhau. Vi du:ca quan câm giâc ân h sâng là m ât, c a q u an câm giâc âm thanh là tai...230 Bô p h â n dân truyên: Bô p hân này gôm cô câc dây thàn kinh làm nhiêm vudân truyèn thông tin tir câc te bào càm giâc vè trung uong thân kinh. Do dôduac goi là phân d ân truyèn huô n g tâm (afferen). Bô phân trung uong: Bô p h ân này là càc càu trüc ttrang irng trong hê thànkinh trung uong, làm nhiçm vu tich hop câc thông tin truyèn vè, dông thôi phâtthông tin don câc c a quan tirong irng de dâp irng lai n hù n g kich thich cüamôi trirông.2 . THU THÉ CÀM GIÂC Thu thc câm giâc nàm trong câc c a q uan câm giâc, d u ac chuyên hoâ déphât hiên và tiép n hân m ot vài loai kich thich. Câc c a q u a n câm giâc là bô phândâu tiên cüa m ot quâ trinh th à n kinh p hùc tap. N h à câc c a quan câm giâc màcon nguài tiép thu d u ac moi tin hiçu tir m ôi truàng, và do dô m ài nhân thùcdtrac su ton tai cüa th é giài khâch q uan xung qu an h , cùng n h u cüa thc giài chüquan bên trong cüa chinh m inh. T h é giài vât ch àt vài th u ôc tinh p h àn ânh cüanô, khi tâc dông vào giàc q u an së dem lai cho con nguài n h ùng càm giâc. Càmgiâc là su bât dâu cüa m ot chuôi câc q u â trinh sinh hoc phùc tap và tinh vi, demlai cho con ngtrài n h ùng hoat dông cô tinh ch àt b ân nâng, tâp tinh, tu duy trùutuong. Dây là m ot buôc n hây vot cüa quâ trinh tien hoâ cà vè lugng và chàt, làmcho con nguài, m ot loài duy nhât, tâch ra khôi th é giài dông vât, song thànhm ot xâ hôi riêng, cô to chùc cao và dài sông vàn m inh. Câc thu thé càm giâc bên ngoài thi p h â t hiên câc kich thich tù bên ngoài cathé n h u câc kich thich tao m ùi, vi, h in h ânh, tiéng dông, và str cân bàng... Câcthu thé bên trong n hân kich thich bên trong c a thé. C hüng ta sê dè câp tài câcthu thé âp lue (phàn irng vài n h ù n g thay doi vè huyét âp), thu thé âp suât thàmthâu ph ât hiên n h ù n g thay doi vè th é tich m âu và thu thé hoâ hoc kiém soât pHcüa m âu. Cân cù vào khà n âng n h ân càm cô thé chia câc th u thé câm giâc à nguàith àn h 4 nhôm bao gôm: th u th é hoâ hoc, th u thé ân h sâng, thu thé ca hoc vàthu thé nhiêt (bàng 13.1). Thu thé hoâ hoc phàn irng vói nhùng chàt hoâ hoc trong vùng lân cân. Bâng 13.1cho thây vi và m ùi phu thuôc vào loai thu thé càm giâc này nhung m ot vài thuthé hoâ hoc ó câc c a quan khâc n hau lai nhay càm vói câc diêu kiçn bên trong.Các thu thé hoá hoc kiém soát pi I m áu nàm trong các dóng m ach cành và cungdôr,g m ach chú. Neu pH m áu giâm, nhip th ó sè tàng lcn. Khi nhieu cacbonic thip li tnàu sc täng. Thu thé dau là m ot loai thu thé hoá hoc. Cluing là các soinhành tràn phán úng vói các hoá chát giái phóng ra tú các mñ hi ton thuong.Các thu thé d ...