Giáo trình Tài nguyên

Giáo trình Tài nguyên trình bày tài nguyên biển và đại dương, tài nguyên rừng, tài nguyên đất, tài nguyên khoáng sản. Đây là tài liệu học tập và tham khảo dành cho sinh viên ngành Địa lý.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Tài nguyênChương 2: TÀI NGUYÊN BI N VÀ I DƯƠNG I. KHÁI QUÁT V CÁC BI N VÀ I DƯƠNG1. i dương th gi i và các bi n. i dương là m t vùng l n ch a nư c m n t o thành thành ph n cơ b n c a th y quy n.Kho ng 71% di n tích b m t Trái t (kho ng 361 tri u kilômét vuông) ư c các i dương che ph ,m t kh i nư c liên t c theo t p quán ư c chia thành m t vài i dương ch ch t và m t s các bi nnh . Trên m t n a di n tích khu v c này có sâu trên 3.000 mét (9.800 ft). m n trung bình c a i dương là kho ng 35 ph n ngàn (ppt) (3,5%) và g n như m i lo i nư c bi n có m n dao ngtrong kho ng t 30 ( vùng c n c c) t i 38 ppt (vùng nhi t i/c n nhi t i). Nhi t nư c b m tngoài khơi là 29°C (84°F) vùng ven xích o xu ng n 0°C (32°F) các vùng a c c.M t kh inư c liên t c bao quanh Trái t, i dương th gi i (toàn c u) ư c chia thành m t s các khu v ccơ b n. S phân chia thành 5 i dương là i u thư ng ư c công nh n: Thái Bình Dương, i TâyDương, n Dương, B c Băng Dương và Nam i Dương; hai i dương cu i ôi khi ư c h pnh t trong ba i dương u tiên. Các khu v c nh hơn c a i dương ư c g i là các bi n, v nh hay m t s các tên g i khác.Cũng t n t i m t s kh i nư c m n nh hơn trong t li n và không n i v i i dương th gi i, nhưbi n Aral, Great Salt Lake (H Mu i L n) - m c dù chúng có th coi như là các bi n, nhưng th c rachúng là các h nư c m n. Có 5 i dương trên th gi i, trong ó Thái Bình Dương là l n nh t và sâunh t, th hai v di n tích và sâu là i Tây Dương, ti p theo là n Dương, Nam i Dươngcòn nh và nông nh t là B c Băng Dương. Nư c i dương luôn luôn chuy n ng do tác ng c a thu tri u, gây ra b i l c h p d n c aM t Trăng và M t Tr i i v i Trái t, sóng và h i lưu do tác d ng c a gió. Các dòng bù tr phátsinh do s thi u h t c a nư c. Ch ng h n nư c c a a Trung H i b b c hơi r t m nh, ít sông su ivào, do ó nư c có m n cao và có t tr ng l n. Nư c dư i sâu ch y t a Trung H i ra i TâyDương t o ra s thi u h t, vì th m t h i lưu b m t l i ch y t i Tây Dương vào a Trung H ibù vào ch thi u h t ó. Do che ph b m t Trái t t i 71% nên các i dương có nh hư ng l n t i sinh quy n. Sb c hơi nư c c a các i dương quy t nh ph n l n lư ng giáng th y mà Trái t nh n ư c, nhi t nư c c a các i dương cũng quy t nh ph n l n khí h u và ki u gió trên Trái t. S s ng tronglòng i dương có l ch s ti n hóa di n ra kho ng 3 t năm trư c khi có s di chuy n c a ng, th cv t lên trên t li n. Lư ng s s ng và kho ng cách tính t b bi n (y u t vô sinh) nh hư ng t i sphân b chính c a qu n xã sinh v t bi n. Các sinh v t như t o, rong, rêu sinh s ng trong khu v c giápgi i th y tri u (nơi t li n g p bi n) s c nh chúng vào á vì th chúng không b r a trôi b i th ytri u. i dương cũng là nơi sinh s ng c a nhi u loài và có th phân chia thành vài i (vùng, t ng)như vùng bi n khơi, vùng áy, vùng chi u sáng, vùng thi u sáng v.v. V m t a ch t, i dương là nơi mà l p v i dương ư c nư c che ph . L p v i dươngdày trung bình kho ng 4,5 km, bao g m m t l p tr m tích m ng che ph trên l p bazan núi l a m ng ã ông c ng. L p bazan này che ph l p peridotit thu c m t ngoài c a l p ph Trái t t i nh ngnơi không có châu l c nào. Xét theo quan i m này thì ngày nay có 3 “ i dương”: i dương thgi i, bi n Caspi và bi n en, trong ó 2 “ i dương” sau ư c hình thành do va ch m c a m ngCimmeria v i Laurasia. a Trung H i có th coi là m t “ i dương” g n như riêng bi t, n i thông v i i dương th gi i qua eo bi n Gibraltar và trên th c t ã vài l n trong vài tri u năm trư c chuy n ng c a châu Phi ã óng kín eo bi n này hoàn toàn. Bi n en thông v i a Trung H i quaBosporus, nhưng là do tác ng c a m t kênh t nhiên c t qua l p á l c a vào kho ng 7.000 nămtrư c, ch không ph i m t m ng c a áy bi n như eo bi n Gibraltar. Di n tích c a i dương th gi i là kho ng 361 tri u kilômét vuông (139 tri u d m vuông),dung tích c a nó kho ng 1,3 t kilômét kh i (310 tri u d m kh i), và sâu trung bình kho ng 3.790mét (12.430 ft).G n m t n a nư c c a i dương th gi i n m sâu dư i 3.000 m (9.800 ft). 73 Hình 2.1: Thái Bình Dương Hình 2.2. n Dương Thái Bình Dương là i dương l n nh t th gi i, bao ph 1/3 b m t Trái t, v i di n tích179,7 tri u km² (69,4 tri u d m vuông). Nó tr i dài kho ng 15.500 km (9.600 d m) t bi n Beringtrong vùng B c c c n g n bi n Ross c a Nam c c (m c dù ôi khi khu v c ven châu Nam C c ư cg i là Nam i Dương). Thái Bình Dương có chi u r ng ông-tây l n nh t t i vĩ tuy n 5° b c, nơi nótr i dài 19.800 km (12.300 d m) t Indonesia n b bi n Colombia. Ranh gi i phía tây c a bi n nàythư ng ư c t t i eo bi n Malacca. i m th p nh t trái t t i v c Mariana n m d sâu 11.022 mdư i m t nư c. áy bi n lòng ch o trung tâm Thái Bình Dương tương i ng u, các khu v csâu th m v i sâu trung bình kho ng 4270 m. D c theo l Thái Bình Dương có nhi u bi n nh , bi nl n nh t là bi n Celebes, bi n Coral, bi n ông Trung Hoa (East China Sea), bi n Nh t B n, bi n ông (South China Sea), bi n Sulu, bi n Tasman và Hoàng H i. Eo bi n Malacca n i Thái BìnhDương v i n Dương v hư ng tây, và eo bi n Magellan n i Thái Bình Dương v i i TâyDương v hư ng ông. Thái Bình Dương có kho ng 25.000 o (nhi u hơn s o c a các bi n khách p l i), ph n l n n m phía nam c a ư ng xích o. n Dương có di n tích 75.000.000 km2. i dương này v hư ng B c ư c gi i h n b ibán o n , Pakistan và Iran, v hư ng ông b i ông Nam Á (c th là Myanma, Thái Lan,Malaysia, Indonesia) và châu i Dương, v phía Tây b i bán o R p và châu Phi. n Dương t i hư ng Nam và giáp Nam Băng Dương. Theo quy ư c qu c t , ranh gi i gi a n Dương và i Tây Dương n m kinh tuy n 20° ông, và ranh gi ...