Giáo trình Tâm lý học đại cương: Phần 2

Phần 2 Giáo trình Tâm lý học đại cương của tác giả Hoàng Đức Lâm trình bày các hiện tượng tâm lý là cảm xúc và ý chí, cá nhân - nhân cách - hoạt động. Tham khảo nội dung giáo trình để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình Tâm lý học đại cương: Phần 2 Taâm lyù hoïc ñaïi cöông - 44 - CHÖÔNG II : CAÛM XUÙC VAØ YÙ CHÍ I. CAÛM XUÙC 1. Khaùi nieäm chung Caûm xuùc laø söï rung ñoäng veà phía baûn thaân con ngöôøi ñoái vôùi hieän thöïc cuõng nhö söï rung ñoäng cuûa traïng thaùi chuû quan naûy sinh trong quaù trình taùc ñoäng töông hoã vôùi moâi tröôøng xung quanh vaø trong quaù trình thoûa maõn caùc mình. Caûm xuùc cuõng nhö taát caû caùc quaù trình taâm lyù khaùc, xuaát hieän coù tính chaát phaûn xaï. Vì vaäy, noù laø söï phaûn aùnh cuûa theá giôùi hieän thöïc taùc ñoäng vaøo con ngöôøi. Söï xuaát hieän cuûa caûm xuùc ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï taùc ñoäng cuûa caùc hieän töôïng khaùch quan leân caùc heä thoáng thaàn kinh. Söï rung ñoäng caûm xuùc laø söï phaûn aùnh chuû quan hieän thöùc khaùch quan. Khaùc vôùi caùc quaù trình trí tueä nhö caûm giaùc, tri giacù, bieåu töôïng, tö duy laø caùc quaù trình maø theá giôùi khaùch quan cuûa söï vaät hieän töôïng ñöôïc phaûn aùnh cuøng vôùi caùc tính chaát vaø quy luaät cuûa mình. Trong caûm xuùc chæ phaûn aùnh nhöõng maët hieän thöïc khaùch quan noåi baät leân nhö moät quaù trình thöïc teá taùc ñoäng laãn nhau giöõa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng luùc caùc nhu caàu cuûa mình ñöôïc thoûa maõn. 2. Nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa söï rung ñoäng caûm xuùc Caûm xuùc nhö laø söï rung ñoäng veà moät maët nhaát ñònh cuûa con ngöôøi ñoái vôùi caùc hieän töôïng naøo ñoù cuûa hieän thöïc. Caûm xuùc coù ñaëc ñieåm laø mang tính chaát chuû quan. Caûm xuùc laø chuû quan theo yù nghóa laø noù luoân hay xaáu cuûa caù nhaân con ngöôøi ñoái vôùi hieän thöùc khaùch quan. Ñoàng thôøi, caûm xuùc cuõng bieåu hieän traïng thaùi beân trong cuûa con ngöôøi, do ngöôøi ñoù rung caûm khi taùc ñoäng töông hoã vôùi moâi tröôøng chung quanh. Ngay töø theá kyû XIX, nhaø taâm lyù hoïc Ñöùc xuaát saéc V. Vuntô (“Cô sôû taâm lyù hoïc”, 1873) ñaõ ñöa ra luaän ñieåm cho raèng caûm xuùc coù ba möùc ñoä cô baûn. Caùc ñaëc ñieåm ñoù laø: - Thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn, moãi caûm xuùc ñeàu coù möùc ñoä thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn cuûa rieâng mình. - Kích thích hay laøm dòu, theå hieän vôùi möùc ñoä khaùc nhau ôû baát kyø caûm xuùc naøo. - Caêng thaúng hay giaûi quyeát ñöôïc caêng thaúng. Thuyeát ba möùc cuûa V.Vuntô theå hieän nhaän thöùc maùy moùc veà caáu truùc phöùc taïp cuûa caùc rung ñoäng caûm xuùc vaø ñaõ ñöa ra söï ña daïng cuûa chuùng ñeán choã thay ñoåi theo soá löôïng caùc möùc ñoä bieåu hieän caùc toá chaát noùi treân. Nhöng, coáng hieán to lôùn cuûa oâng laø ôû choã, khi coá gaéng chöùng minh baèng thöïc nghieäm luaän ñieåm cuûa mình, oâng ñaõ chæ roõ khaû naêng nghieân cöùu moät caùch khaùch quan caùc bieåu hieän caûm xuùc thoâng qua caùc chæ soá sinh lyù hoïc nhö thay ñoåi nhòp tim, nhòp thôû vaø caùc phaûn öùng khaùc cuûa cô theå. Ngaøy nay, khi nghieân cöùu caûm xuùc, ngöôøi ta chuù ñeán caû ba daáu hieäu laø caùi coù yù nghóa thöïc tieån khi tính toaùnñeán aûnh höôûng cuûa caùc rung ñoäng caûm xuùc ñoái vôùi haønh vi vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. 1). Caùc rung ñoäng caûm xuùc theå hieän tieâu bieåu laø rung ñoäng caûm xuùc toát hoaëc xaáu, töùc laø mang saéc thaùi thoaûi maùi hoaëc khoâng thoaûi maùi. 2). Caùc caûm xuùc khaùc nhau ngoaøi vieäc mang saéc thaùi thoaûi maùi hay khoâng thoaûi maùi coøn theå hieän möùc ñoä kích thích hay laøm dòu. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm Taâm lyù hoïc ñaïi cöông - 45 - 3). Trong tình huoáng phaûi chôø ñôïi, phaûi laøm caùc ñoäng taùc trì hoaûn tröùôc luùc xaûy ra nhöõng söï kieän quan troïng, coù yù nghóa lôùn thì thöôøng xaûy ra caùc rung ñoäng caûm xuùc theå hieän traïng thaùi caêng thaúng vaø traïng thaùi giaûm bôùt caêng thaúng tieáp theo sau ñoù. 3. Phaân loaïi caûm xuùc Caùc rung ñoäng caûm xuùc laø moät nhoùm nhöõng hieän töôïng taâm lyù raát phöùc taïp vaø ña daïng neân raát khoù phaân tích chung. Vì vaäy, trong taâm lyù hoïc, cho ñeán ngaøy nay vaãn chöa coù ñöôïc moät söï phaân loaïi caûm xuùc ñöôïc coâng nhaän roäng raûi. Song caùc caûm xuùc coù theå ñöôïc phaân chia thaønh caùc daïng. Caên cöù vaøo daáu hieäu ñaëc tröng ñoái vôùi chuùng veà ñoä keùo daøi vaø ñoä maûnh lieät cuûa rung ñoäng taâm lyù, ngöôøi ta phaân bieät ra: a. Taâm traïng. Laø moät trong nhöõng daïng phoå bieán nhaát cuûa caùc traïng thaùi caûm xuùc con ngöôøi. Taâm traïng coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät sau ñaây: - Cöôøng ñoä yeáu. - Thôøi gian keùo daøi ñaùng keå. - Khoâng roû raøng, khoâng coù yù thöùc. - Mang tính chaát phaân taùn ñaëc bieät. Nguyeân nhaân gaây neâ ...