Giới thiệu về chòm sao (Đặng Vũ Tuấn Sơn)

Thiên văn học ra đời trước hết từ mong muốn giải thích tự nhiên, mà cụ thể là các hiện tượng trên bầu trời của con người từ hàng nghìn năm trước. Nói đến thiên văn học, dù là cổ đại, trung đại hay hiện đại, cái ý niệm đầu tiên xuất hiện trong nhận thức của hầu hết mọi người khi nghe nhắc đến nó là bầu trời và các vì sao. Bầu trời sao đã cuốn hút sự tò mò và trí tưởng tượng của loài người không những chỉ bây giờ mà suốt từ những thời...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giới thiệu về chòm sao (Đặng Vũ Tuấn Sơn) Giới thiệu về chòm sao Thiên văn học ra đời trước hết từ mong muốn giải thích tự nhiên, màcụ thể là các hiện tượng trên bầu trời của con người từ hàng nghìn nămtrước. Nói đến thiên văn học, dù là cổ đại, trung đại hay hiện đại, cái ý niệmđầu tiên xuất hiện trong nhận thức của hầu hết mọi người khi nghe nhắc đếnnó là bầu trời và các vì sao. Bầu trời sao đã cuốn hút sự tò mò và trí tưởng tượng của loài ngườikhông những chỉ bây giờ mà suốt từ những thời kì đầu tiên của nhận thức vàtư duy. Bằng trí tưởng tượng phong phú, người thời xưa đã gắn cho cácnhóm sao trên bầu trời các tên gọi tương ứng với những hình ảnh tưởngtượng như các vị thần, các con vật …. Nói một cách đơn giản, chòm sao là nhóm các ngôi sao ở gần nhautrên một vùng trời được nối lại bởi các đường nối tưởng tượng. Tuỳ vào vịtrí địa lí và văn hoá của mỗi dân tộc mà các chòm sao được tưởng tượng vàđặt tên khác nhau. Tuy nhiên cho đến ngày nay, thiên văn học hiện đại công nhận chínhthức một bảng danh mục 88 chòm sao bằng tiếng Latin trong đó có 48 chòmsao của thiên văn học cổ Hy Lạp được đặt tên theo thần thoại Hy Lạp và 40chòm sao còn lại được khám phá nhờ những quan sát nhiều thế kỉ sau đó củanhững nhà thiên văn cận đại và hiện đại. Ngày nay ở Việt Nam đã khá phổ biến các bản đồ và danh mục cácchòm sao. Tuy nhiên vì nhiều lí do, mà chủ yếu do sự pha trộn giữa cả 2dòng văn hoá phương Tây và phương Đông (chủ yếu đến từ Trung Quốc)nên cách gọi tên các chòm sao còn chưa hoàn toàn thống nhất, thậm chí cómột số chòm sao có những cách gọi tên không hợp lí hoặc là dễ gây nhầmlẫn như vài ví dụ sau: 1- chòm sao Cung thủ - Sagittarius, một trong 12 chòm sao HoàngĐạo có hình một nhân mã đang dương cung, chòm sao này theo tiếng Anh làArcher, tức là người bắn cung. Trong khi đó gần chòm sao này có chòm saoCentaurus cũng có hình nhân mã, bản thân từ Centaur có nghĩa là nhân mã. Tuy nhiên khi sang tiếng Việt, người Việt thường gọi luôn Sagittariuslà Nhân Mã còn Centaurus lại là Bán Nhân Mã (them chữ “bán”), cách gọinày thứ nhất gây khó khăn trong việc phân biệt 2 chòm sao này, và thứ 2 làngười đọc không nghiên cứu kĩ khi đọc các văn bản tiếng Anh hay một sốngôn ngữ khác của châu Âu sẽ nhầm tưởng chòm sao Centaur (Centaurus) làSagittarius trong khi lại gặp khó khăn để tìm hiểu về chòm sao Archer(Sagittarius) 2- Nhiều người vẫn thường nhầm lẫn chòm sao Con Bọ Cạp(Scorpius) với chòm sao Thần Nông của người Việt cổ. Trên thực tế 2 chòmsao này không hề đồng nhất. Chòm sao Thần Nông của người Việt cổ chỉgồm một phần của Scorpius và thêm một số ngôi sao khác không thuộcScorpius, do đó hiện nay, thiên văn học hiện đại không chấp nhận sự tồn tạicủa chòm sao Thần Nông. 3- Chòm sao Gấu Lớn (Ursa Major - Đại Hùng)gồm có nhiều ngôi saovà chiếm một diện tích khá rộng. Trong số đó có 7 ngôi sao sang nhất cóhình dạng hơi giống với chòm sao Con Gấu Nhỏ (Ursa Minor - Tiểu Hùng).Điều đặc biệt là 7 ngôi sao sáng nhất này cũng chính là 7 ngôi sao tạo nênchòm sao Bắc Đẩu Thất Tinh trong thiên văn học cổ Trung Quốc (thườnggọi là chòm sao Bắc Đẩu). Điều này dẫn đến việc chòm Bắc Đẩu này thường bị đánh đồng vớiUrsa Major trong khi thực chất 7 ngôi sao của Bắc Đẩu chỉ là một bộ phậncủa Ursa Major.