Hành động giao và phân công trong tiếng Việt

Trong công sở, người Việt thường thực hiện hành động giao và phân công. Những điểm tương đồng giữa hai hành động này khiến nhiều người đồng nhất chúng, song những khác biệt cụ thể lại cho phép khẳng định rằng đây là hai hành động riêng biệt. Do vậy, cần nắm rõ bản chất của mỗi hành động để có thể ứng dụng vào giao tiếp, nhằm đạt hiệu quả nói năng cao nhất.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hành động giao và phân công trong tiếng ViệtNguyễn Thị Thanh NgânTạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ87(11): 31 - 35HÀNH ĐỘNG GIAO VÀ PHÂN CÔNG TRONG TIẾNG VIỆTNguyễn Thị Thanh Ngân*Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái NguyênTÓM TẮTTrong công sở, người Việt thường thực hiện hành động giao và phân công. Những điểm tươngđồng giữa hai hành động này khiến nhiều người đồng nhất chúng, song những khác biệt cụ thể lạicho phép khẳng định rằng đây là hai hành động riêng biệt. Do vậy, cần nắm rõ bản chất của mỗihành động để có thể ứng dụng vào giao tiếp, nhằm đạt hiệu quả nói năng cao nhất.Từ khóa: Hành động ngôn từ, hành động cầu khiến, giao, phân công, tiếng Việt.Hành động giao (giao việc/ nhiệm vụ) và phâncông thường được thực hiện trong môi trườngcông sở. Chúng thường bị đồng nhất bởingười nói (Sp1- speaker1) thường là cấp trêncủa người nghe (Sp2- speaker2) trong cùngmột thể chế, bởi công việc X mà Sp2 phảithực hiện trong tương lai là công việc chungcủa tập thể (việc công). Tuy nhiên, xem xétkỹ lưỡng, đây là những hành động riêng biệt,có tính chất tiêu biểu của nhóm hành độngcầu khiến (directives). Trong phạm vi cóhạn, bài viết căn cứ vào hai tiêu chí: điềukiện thuận ngôn và dấu hiệu ngôn hành đểchỉ ra sự tương đồng và khác biệt giữa haihành động này.Điều kiện thuận ngôn (felicity conditionsđiều kiện may mắn) là những điều kiện đòihỏi mọi hành động ngôn từ phải thỏa mãn đểcó được thành công. Kế thừa quan điểm của J.Searle và A. Wierzbicka, bài viết xem xét cácđiều kiện này ở các khía cạnh: vị thế của Sp1trong tương quan với Sp2; lợi ích của việcthực hiện công việc X; khả năng từ chối thựchiện hành động của Sp2; tính chất của côngviệc X thể hiện trong nội dung mệnh đề. Đâylà những điều kiện thiết yếu gắn liền với mọihành động cầu khiến.Dấu hiệu ngôn hành là những dấu hiệu hìnhthức- còn gọi là phương tiện chỉ dẫn lực ngôntrung (IFIDs-illocutionary force indicatingTel: 0988 115018Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyêndevices) có tác dụng nhận diện hành độngngôn từ. Các IFIDs hữu dụng nhất trong việcthể hiện lực ngôn trung của phát ngôn phải kểđến là: vị từ ngôn hành; các từ ngữ chuyêndụng; các kết cấu chuyên dụng (các dấu hiệunhư “ngữ điệu”, “quan hệ giữa nội dung mệnhđề của câu với ngữ cảnh”- theo quan điểm củaJ. Austin- tỏ ra kém hữu hiệu bằng trong việctường minh hóa lực ngôn trung, do vậy, xinphép được bàn đến trong một dịp khác).Trong số đó, vị từ ngôn hành (VTNH) đượccoi là một trong những IFIDs đặc biệt, đánhdấu lực ngôn trung một cách trực tiếp nhất.IFID này chỉ tồn tại trong những câu ngônhành – những “câu có hành động tạo ngôntương đương với hành động ngôn trung [3,138], chẳng hạn:(1) Tôi tuyên bố bị cáo vô tội.(2) Tôi cám ơn anh. (Dẫn theo [3, 138])Căn cứ vào số cứ liệu thu thập được (hànhđộng giao- 19 cứ liệu, hành động phân công15 cứ liệu), dựa trên cơ sở hai tiêu chí vừanêu, chúng tôi thu được các kết quả như sau:SỰ TƢƠNG ĐỒNGThứ nhất, trong cả hai hành động, Sp1 thườnglà cấp trên của Sp2 trong một thể chế, tổchức, đoàn thể, chẳng hạn:(3) Bác (Ngô Đình Diệm) giao cho cháu(Phan Thúc Định) việc thứ nhứt là tìm mọicách liên lạc được với anh ta, xem anh ta đã31http://www.lrc-tnu.edu.vnNguyễn Thị Thanh NgânTạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆmở rộng được màng lưới đến đâu rồi, đã sẵnsàng hoạt động chưa… (Đặng Thanh).(4) - Đại tá Tung chịu trách nhiệm hoạchđịnh kế hoạch hành quân từ lúc bắt đầu chođến lúc kết thúc và sau đó sẽ về báo cáo kếtquả với Ngô tổng thống. Trung tá Đông chịutrách nhiệm cung cấp đầy đủ mọi tin tức tìnhbáo cho đại tá Tung, giúp đại tá hoạch địnhkế hoạch hành quân đảm bảo trăm phầnthắng. Còn ông Định, ông chuẩn bị sángngày kia, sau khi nhận được những tin thắnglợi đầu tiên của cuộc hành quân gửi về, mởcuộc họp báo, công bố chiến thắng ngay đểgây tác động tinh thần trong dânchúng.(Đặng Thanh)Trong những trường hợp nhất định, tuy Sp1 vàSp2 trước đó không cùng thể chế, nhưng trongthời điểm nói, cả hai buộc phải cùng bắt tayvào thực hiện một công việc quan trọng nào đómà người chỉ đạo là Sp1, người thực hiện làSp2. Lúc này, ranh giới giữa giao và phâncông trở nên vô cùng mờ nhạt. Chẳng hạn:(5) - Tôi giao cho ông coi tên này, ông phảicẩn thận đừng để nó trốn thoát (Thế Lữ)Lê Phong (Sp1) và em trai của Tuyết Loan(Sp2) không cùng một tổ chức, thể chế, tuynhiên, để bảo vệ tính mạng của Tuyết Loan,cả hai đã tự phân công nhau cùng hợp táchành động, và Sp1 trở thành người chỉ huylâm thời. Hành động giao chỉ thành công khiSp2 chấp nhận vai trò chỉ đạo của Sp1.Thứ hai, khi công việc X trong tương lai củacả hành động giao và phân công được thựchiện, lợi ích thuộc Sp1. Sp1 có thể là đại diệncho tập thể (ví dụ 3, 4), hoặc là cá nhân (ví dụ5). Việc Sp2 thực hiện X khiến kế hoạch vàcông việc của Sp1 trở nên thuận lợi.Thứ ba, nhận rõ được vai trò chỉ đạo của Sp1,cũng như nhận thức được X là nhiệm vụ củamình, Sp2 của hành động giao và phân cô ...