Hành trình trí thức của Karl Marx - Vài cảm nghĩ về một cuộc đời

Người ta ít nói đến đời Mác. Nếu nghĩ rằng một người như Mác, sáng lập một chủ nghĩa đã và còn đang gây những đảo lộn lớn lao trong lịch sử chắc hẳn phải có một đời tư đặc biệt khác thường, thì thật là lầm, vì đời tư của Mác chẳng có gì đặc biệt đáng nói, hoặc có thể nói Mác không có đời tư, hiểu như là những bận tâm, lo lắng cho riêng mình về phương diện quyền lợi hay nhận thức. Mác ít khi nghĩ đến mình, không phải vì sợ nghĩ đến...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hành trình trí thức của Karl Marx - Vài cảm nghĩ về một cuộc đời Hành trình trí thức của Karl Marx Vài cảm nghĩ về một cuộc đời Người ta ít nói đến đời Mác. Nếu nghĩ rằng một người như Mác, sáng lập mộtchủ nghĩa đã và còn đang gây những đảo lộn lớn lao trong lịch sử chắc hẳn phải cómột đời tư đặc biệt khác thường, thì thật là lầm, vì đời tư của Mác chẳng có gì đặcbiệt đáng nói, hoặc có thể nói Mác không có đời tư, hiểu như là những bận tâm, lolắng cho riêng mình về phương diện quyền lợi hay nhận thức. Mác ít khi nghĩ đến mình, không phải vì sợ nghĩ đến mình, nên luôn luôn hiếuđộng, bận tâm về người khác như kiểu người “chạy trốn” để quên mình (l’hommede divertissement) bằng hành động, tranh đấu, phiêu lưu mà Pascal đã mô tả. Tráilại Mác có một bản ngã rất vững, một đời sống tinh thần rất phong phú, hoàn toànlàm chủ được mình và hiểu biết rõ rệt những mục tiêu mà mình theo đuổi. Nhưng mục tiêu này liên quan đến những vấn đề thời đại, đến số phận nhânloại đau khổ bị áp bức và ông cũng đã cống hiến tất cả cuộc đời của mình cho sựnghiệp giải phóng nhân loại đau khổ đó. Sở dĩ Mác có thể bình tâm quên mình để chỉ nghĩ đến người khác, tranh đấucho người khác là vì Mác đã có những lựa chọn dứt khoát và đơn giản về vấn đềliên quan đến bản thân. Mác không không có những thắc mắc riêng tư về tình cảm hay về nhận thức,chẳng hạn hoang mang lưỡng lự không biết phải chọn quan niệm sống này quanniệm sống kia, hoặc day dứt khổ cực về những mâu thuẫn giữa các giá trị đạo đứctrước những tình cảnh bi đát như sự ngộ nhận giữa các thế hệ. Mác rất ghét cả haithái độ quá khích: thái độ đóng kịch, kênh kiệu, chững chạc, cái gì cũng coi làquan trọng, thái độ “ông cụ” và ngược lại thái độ bừa bãi, phóng khoáng chẳng coicái gì là gì cả, thái độ kiểu nghệ sĩ không nhà, không vợ con nhất định, ăn ngủ“đầu đường xó chợ”, bất cần đời và chửi đời. Một đàng dựa trên những giá trị sailầm, một đàng tiêu biểu cho một phẫn nộ, phản kháng cá nhân, tiêu cực, nhằmHành trình trí thức của Karl Marxchống lại những hình thức, trật tự xã hội, nhưng chẳng giải quyết được gì, cho ai. Ngay cả trên bình diện tranh đấu, Mác cũng rất đơn giản, dứt khoát. Ông tinrằng ông có một lý tưởng để phụng sự: lý tưởng Cộng sản, vô thần, ông đã dùngsuy nghĩ, nhận thức để đi tới lý tưởng đó mà không phải trải qua những “chiếnđấu” khủng hoảng tinh thần lâu dài như Engels để trở thành người vô thần, ngườicộng sản. Lý tưởng đó khi ông đã tìm ra, ông cũng không bao giờ thắc mắc, hoàinghi hay “thử đặt lại vấn đề”; ông tin nó đúng và sau cùng ông sẽ thắng, nghĩa làlý tưởng Cộng sản sẽ thắng. Do đó, ông chỉ thắc mắc và suy nghĩ bận tâm vềphương thức thực hiện lý thuyết Cộng sản, vô thần mà thôi. Trên con đường tranh đấu, Mác cũng phân biệt bạn thù một cách dứt khoát,hoặc đứng về phía ông, hoặc là đứng về phía thù địch của ông. Ngay cả nhữngngười bạn đồng chí khi đã đi lệch đường, Mác cũng không ngần ngại tố cáo, đảkích, làm nhục không chút thương hại vì coi họ còn nguy hiểm cho phong tràocách mạng hơn kẻ thù thực sự là Phong kiến, Trưởng giả Tư Bản. Đối với đồngchí đã ly khai cũng như với kẻ thù, thái độ của Mác là thái độ nhằm tiêu diệt bằngchâm biếm, chế riễu chua cay tàn nhẫn hay bằng lý luận đanh thép. Mác không phân biệt người với lý thuyết để chỉ phê bình, đả kích lý tưởng,cũng không chủ trương đối thoại, tìm hiểu, chẳng hạn cố gắng giải thích quanđiểm của mình mong thuyết phục được đối phương để “hiểu” họ, tha thứ cho họ,v.v... Thái độ của Mác là một thái độ chiến tranh: ngòi bút là khí giới và viết làchiến đấu. Trong một cuộc giao tranh, bạn thù đã phân định rõ rệt. Không có vấnđề tìm hiểu hay biện hộ, mà chỉ có vấn đề làm sao diệt được đối phương, để thắnglợi như Mác đã nói: “Đối tượng của phê bình là một kẻ thù không phải để bắt bẻvề lý luận nhưng để tiêu diệt... Một phê phán như thế là một phê phán trong lúchỗn chiến, và trong lúc hỗn chiến, vấn đề không phải là tìm xem kẻ thù là kẻ thùđúng hạng, kẻ thù cao cả hay đáng tiên, nhưng nhằm đánh nó mà thôi”. Thái độ trên của Mác phảng phất hình ảnh con người cộng sản mà Đạo đứcHành trình trí thức của Karl Marxcách mạng đã quy định những đức tính căn bản như quên mình, để chỉ nghĩ đến lýtưởng... Trong thực tiễn, đã có nhiều lệch lạc biến người cộng sản thành một người“cứng cỏi” sắt đá về tình cảm, thành một người có đầu óc mà không tim, nhẫntâm, vô nhân đạo, kiểu người được mô tả trong truyện “Những người khổng lồ”của Trần Duy (nhóm Nhân Văn Giai phẩm). Tình cảm cá nhân, đời tư, trong quanniệm lệch lạc của một số người cộng sản, đã trở thành những yếu hèn, tội lỗi đồngnghĩa với thoái hóa, tiểu tư sản phản động, có thể làm bạc nhược tinh thần tranhđấu, do đó phải cương quyết tiêu diệt đời tư, cá nhân, tình cảm. Thực ra chính những người đi làm cách mạng mới giàu tình cảm nhất nhưngtình cảm thực sự không phải là cảm tình yếu ớt, lãng mạn tiêu cực. Đời tư chính đáng cũng không là ...