HỆ THỐNG HOÀN LƯU NƯỚC CỦA CÁC ĐẠI DƯƠNG

Sự dịch chuyển của nước từ nơi này đến nơi khác trong biển và đại dương gọilà dòng chảy biển hay hải lưu. Dòng chảy đóng vai trò to lớn trong đời sống đạidương: làm tăng khả năng trao đổi nước, phân bố lại nhiệt độ và độ muối, làmbiến đổi bờ biển, di chuyển băng biển, di chuyển bùn cát, dinh dương và sinhvật. Vì thế, nó cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoàn lưu khí quyển và khí hậu ở cácvùng khác nhau của Trái Đất....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
HỆ THỐNG HOÀN LƯU NƯỚC CỦA CÁC ĐẠI DƯƠNG HỆ THỐNG HOÀN LƯU NƯỚC CỦA CÁC ĐẠI DƯƠNG I. KHÁI NIỆM Sự dịch chuyển của nước từ nơi này đến nơi khác trong biển và đại dương gọilà dòng chảy biển hay hải lưu. Dòng chảy đóng vai trò to lớn trong đời sống đạidương: làm tăng khả năng trao đổi nước, phân bố lại nhiệt độ và độ muối, làmbiến đổi bờ biển, di chuyển băng biển, di chuyển bùn cát, dinh dương và sinhvật. Vì thế, nó cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoàn lưu khí quyển và khí hậu ở cácvùng khác nhau của Trái Đất. Ở ngoài khơi xa, di chuyển nước do dòng chảy diển ra trên qui mô hàng ngànkilomet, lôi cuốn vào chuyển động một khối lượng nước rất lớn. Ở dưới sâu hoặc sátđáy chuyển động nước chậm hơn, thường ngược hướng với dòng chảy bề mặt. Cácdòng chảy ngang cùng với chuyển động thẳng đứng của nước tạo thành chu trìnhchung hay hoàn lưu nước đại dương thế giới. Ở thềm lục đại quan sát thấy nhữngdòng chảy qui mô nhỏ hơn. Tùy theo nguyên nhân tạo ra dòng chảy, người ta phân biệt các loại dòng chảykhác nhau: dòng chảy gió (bề mặt), dòng chảy mật độ, dòng triều, dòng Gradient, dòngsong… ngoài ra người ta còn phân biệt: dòng chảy cố định nếu hướng và tốc độ ítbiến đổi, dòng chảy tạm thời (do gió) và dòng tuần hoàn (dòng triều). Nếu nhiệt độnước trong dòng chảy cao hơn xung quanh thì có dòng chảy nóng, ngược lại_dòngchảy lạnh. Tùy theo độ sâu phân bố, người ta phân biệt: dòng chảy bề mặt, dòngchảy sâu và dòng sát đáy. Theo tính chất chuyển động, người ta phân biệt dòng chảyuốn khúc, dòng chảy thẳng và dòng chảy xoáy (thuận, nghịch). DÒNG CHẢY BỀ MẶT Trong số tất cả dòng chảy đại dương, dòng Gulf Stream có lẻ là quen thuộcnhất. Đó là một dòng chảy lớn và quan trọng nhất ở Bắc bán cầu. Dòng chảy này vậnchuyển gần 100.10 6 m3/s. Có thể đem so sánh, đỉnh lũ cực đại của sông Mixixipi chỉcó thể mang nhiều nhất 50.103 m3/s, bằng 1/2000 khả năng vận chuyển của dòng GulfStream. Về tổng thể, hoàn lưu nước bề mặt đại dương thế giới có thể thể hiện bằngnhững hệ thống xoáy thuận và xoáy nghịch khổng lồ. Dòng Gulf Stream là một hệthống xoáy Bắc Đại Tây Dương khổng lồ mà trung tâm nằm ở gần 300 vĩ Bắc ở biểnSargaso. Có 5 hệ thống xoáy như thế trên toàn cầu: Bắc và Nam Đại Tây Dương, Bắcvà Nam Thái Bình dương, và phía Nam Ấn Độ Dương. Trong trường hợp gió Tây vàgió Mậu Dịch là lực quyết định thì các dòng chảy biên Đông và Tây hoàn thiện mộtchu trình tuần hoàn (vòng tuần hoàn). Thông thường, các dòng chảy ngoài đại dương đạt tới độ sâu 100-200 m và tốcđộ của chúng thấp (~ 0,5 m/s ). Tuy nhiên, dòng Gulf Stream và các dòng chảy biênhẹp và mạnh (dòng Kuo-shio ở Nhật Bản ) đạt tới độ sâu khoảng 1000 m và có tốc độkhoảng 100 cm/s. Dòng chảy Florida xuất phát từ vịnh này qua một eo biển hẹp cùngtên, nên đạt tốc độ khoảng 300 cm/s. Dòng chảy bề mặt ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến thời tiết và khí hậu qua việcvận chuyển nhiệt và ầm. Chúng cũng để lại những dấu ấn thay đổi khí hậu ở đáybiển thông qua việc nghiên cứu trầm tích sinh vật. Sinh vật phù du di chuyển nhờ dòngchảy được xem là “dấu vết” để xác định dòng chảy cổ. Căn cứ vào phạm vi của dòngchảy nóng và lạnh, có thể lập bản đồ phân bố san hô, vì san hô ưa khí hậu và nướcấm hơn. II. MỘT VÀI DÒNG HẢI LƯU NỔI TIẾNG TRÊN THẾ GIỚI 1. Hải lưu Gulf Stream: Hải lưu Gulf Stream (dòng vịnh), là một dòng hải lưu mạnh, ấm và nhanhở Đại Tây dương. Nó xuất phát từ Mexico, chảy qua eo biển Florida tới bờ biển phíađông nước Mỹ và Newfoundland. Nó trải dài tới tận châu Âu, và được gọi là dòngchảy Bắc Đại Tây dương, làm cho các quốc gia Tây Âu ấm hơn một cách đáng kể sovới khi nếu nó chảy theo hướng khác. Hải lưu Gulf Stream là một trong những hải lưu mạnh nhất được biết, nó vậnchuyển một nguồn năng lượng khổng lồ cỡ 1,4 petaOat (1,4.1015 W). Lưu lượng nướccủa nó đạt đến 30.106 m3/s. Sau khi nó vượt qua mũi Hatteras, lưu lượng tăng lên đến80.106 m3/s. Lưu lượng nước vận chuyển của hải lưu Gulf Stream này vượt xa lưulượng của tất cả con sông đổ ra Đại Tây Dương cộng lại (tổng lượng của chúng chỉcó tối đa 0,6.106 m3/s). Khi nó chuyển động về phía Bắc, một lượng nhất định nước ấm của hải lưuGulf Stream bị bay hơi. Điều này làm tăng độ mặn của nước trong hải lưu này, và ởBắc Đai Tây Dương nước bị lạnh đi và nặng hơn cùng với độ mặn cao hơn sẽ chìmxuống. Nó sau đó trở thành một phần của nước sâu Bắc Đại Tây Dương, là một dòngnước đi về phía Nam. 2. Hải lưu Labrador Hải lưu Labrador là dòng hải lưu lạnh ở Bắc Đại Tây Dương, nó chảy từ BắcBăng Dương về phía nam dọc theo bờ biển Labrador và đi ngang qua Newfoundland,tiếp tục đi về phía nam dọc theo bờ biển phía đông của Novascotia. Nó là sự nối tiếpcủa các dòng hải lưu tây Greenland và hải lưu đảo Baffin. Nó tiếp giáp dòng hải lưuấm Gulf Stream ở Grand Banks phía Đông Nam của Newfoundland. Tổ hợp của haidòng hải lưu này tạo ra hiện tượng sương mù nặng và cũng tạo ra một trong nhữngkhu vực nhiều cá nhất trên thế giới. Trong mùa xuân và đầu mùa hè, hải lưu này vận chuyển các núi băng trôi từ cácdòng sông băng ở Greenland về phía Nam vào trong tuyến hàng hải xuyên Đại TâyDương. Các luồng nước lạnh của hải lưu Labrador có hiệu ứng lạnh rõ nét đối với khíhậu của các tỉnh phía Đại Tây Dương của Canada và phần bờ biển của NewEngland.Điều này có thể thấy rất rõ trong một thực tế là giới hạn phía Bắc của sự phát triểncủa thực vật có thể tới 150 xa hơn về phía Nam so với Siberi, châu Âu hay các tỉnh phíaTây của Canada. 3. Hải lưu Humboldt Hải lưu Humboldt (hải lưu Peru) là một hải lưu lạnh chảy theo hướng Bắcngoài bờ biển phía Tây của Nam Mỹ. Nó trở thành một phần chính của hải lưu Namxích đạo. Hải lưu này xuất phát từ Nam Đại Dương gần châu Nam Cực, và ví thế nókhoảng 7-8 C0 lạnh hơn so với nước biển của đại dương cùng vĩ độ. Nước lạnh làmmát ...