Hiểu biết tài chính và vấn đề giáo dục tài chính cho người tiêu dùng

Bài viết chia sẻ vấn đề này thông qua việc làm rõ khái niệm, tầm quan trọng của hiểu biết tài chính và giáo dục tài chính cho người tiêu dùng; chỉ ra mức độ hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng và những rủi ro mà người tiêu dùng gặp phải; từ đó đưa ra một vài gợi ý cho việc xây dựng chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính, góp nâng cao sự hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hiểu biết tài chính và vấn đề giáo dục tài chính cho người tiêu dùng Hội thảo Khoa học “Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH VÀ VẤN ĐỀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO NGƯỜI TIÊU DÙNG FINANCIAL LITERACY AND FINANCIAL EDUCATION FOR CONSUMERS TS. Nguyễn Văn Lương1, PGS.TS. Nguyễn Thị Nhung2 Tóm tắt – Những mất mát, khó khăn khi sử dụng dịch vụ tài chính là những rủi ro mà người tiêu dùng có thể gặp phải, trong đó sự thiếu hiểu biết về tài chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Vì vậy, cần phải làm gì để cải thiện kiến thức tài chính của người tiêu dùng? Tham luận chia sẻ vấn đề này thông qua việc làm rõ khái niệm, tầm quan trọng của hiểu biết tài chính và giáo dục tài chính cho người tiêu dùng; thể hiện/mức độ hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng và những rủi ro đi kèm; từ đó, đưa ra một vài gợi ý cho việc ban hành chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính, góp phần nâng cao hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng Việt Nam. Từ khóa: hiểu biết tài chính, giáo dục tài chính, người tiêu dùng. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Theo Báo cáo thường niên 2019 của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng của Bộ Công Thương, tính đến cuối năm 2019, Tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838 của Cục đã nhận được 9.295 cuộc gọi đến, trong đó lĩnh vực tài chính – ngân hàng được người tiêu dùng phản ánh, khiếu nại nhiều nhất [1]. Vấn đề được người tiêu dùng phản ánh nhiều ở lĩnh vực tài chính – ngân hàng là việc thu nợ kèm đe dọa, quấy rối. Đó là một phần của câu chuyện về tài chính của người tiêu dùng – giải quyết vấn đề cân đối ngân sách gia đình, tìm nguồn nào để trang trải các khoản chi tiêu trong gia đình. Tuy vậy, câu chuyện về tài chính của người tiêu dùng không chỉ là việc tìm nguồn mà việc chi tiêu, tiết kiệm, việc tài trợ giáo dục trẻ em, việc dành dụm một phần thu nhập đảm bảo cho cuộc sống khi về già… cũng không kém phần quan trọng. Những vướng mắc, mất mát, khó khăn khi sử dụng các dịch vụ tài chính là rủi ro mà người tiêu dùng phải đối mặt, trong đó, sự thiếu hiểu biết về tài chính là một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Vậy, cần phải làm gì để nâng cao sự hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng? 1 Trường Đại học Trà Vinh 2 Trường Đại học Kinh tế – Tài chính TP. Hồ Chí Minh; Email: nhungdhnh@yahoo.com 17 Hội thảo Khoa học “Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” Bài viết chia sẻ vấn đề này thông qua việc làm rõ khái niệm, tầm quan trọng của hiểu biết tài chính và giáo dục tài chính cho người tiêu dùng; chỉ ra mức độ hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng và những rủi ro mà người tiêu dùng gặp phải; từ đó đưa ra một vài gợi ý cho việc xây dựng chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính, góp nâng cao sự hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng Việt Nam. 2. KHÁI NIỆM, TẦM QUAN TRỌNG CỦA HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH VÀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO NGƯỜI TIÊU DÙNG Mặc dù cho đến nay vấn đề khái niệm về “hiểu biết tài chính” vẫn chưa có sự thống nhất, vẫn được diễn giải theo nhiều cách khác nhau trong mỗi nghiên cứu, mỗi chương trình, dự án… Tuy nhiên, chúng ta có thể sử dụng khái niệm của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế), đây là đơn vị đầu tiên lập ra Dự án Giáo dục Tài chính. Theo OECD [2], “hiểu biết tài chính” được định nghĩa là tổng hợp nhận thức, kiến thức, kĩ năng, thái độ và hành vi tài chính cần thiết để có thể đưa ra các quyết định tài chính lành mạnh và cuối cùng đạt được lợi ích tài chính. Thiếu kiến thức, thiếu hiểu biết về tài chính thì bản thân người tiêu dùng gặp không ít khó khăn trong việc lên cân đối ngân sách cho gia đình mình, cho bản thân mình. Họ không thể cân đối các khoản chi trong gia đình; không biết nên đầu tư cho con cái bao nhiêu; không biết nên mua nhà hay chỉ nên thuê nhà; không biết nếu mua nhà thì cần tiết kiệm bao nhiêu, tiết kiệm như thế nào; nên để tiền trong ngân hàng hay đầu tư; đầu tư vào đâu, khả năng rủi ro thế nào; thiếu nguồn thì tìm ở đâu… Khi thiếu những hiểu biết cần thiết về tài chính thì sẽ có những quyết định tài chính chưa chuẩn xác là điều không tránh khỏi. Thiếu kiến thức, thiếu hiểu biết về tài chính cũng có nghĩa là ngay cả những sản phẩm, dịch vụ tài chính hiện có cũng như các yêu cầu cần thiết để sử dụng các sản phẩm, dịch vụ đó người tiêu dùng cũng không hiểu hết. Điều này đã khiến họ thiếu sự tự tin, ngại tiếp cận và thường có thái độ không tin tưởng đối với các sản phẩm, dịch vụ tài chính, kể cả những sản phẩm, dịch vụ trên thị trường tài chính chính thức. Đây sẽ là rào cản lớn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính trên thị trường chính thức, mở cơ hội cho sự xuất hiện của các sản phẩm, dịch vụ tài chính phi chính thức mà thường gọi là thị trường tài chính chợ đen. Thiếu hiểu biết về tài chính, không có những kiến thức tài chính tối thiểu, người tiêu dùng không những có thể rơi vào tình trạng thiếu tiền để trang trải các chi phí sinh hoạt thường xuyên, mà còn không thể trang trải những chi phí phát sinh ngoài dự kiến. Trong tình huống xấu nhất, có thể rơi vào nợ nần chồng chất hoặc trở thành nạn nhân của những kẻ lừa đảo – tình trạng nguy hiểm cho bản thân, cho gia đình và cho xã hội. Cũng theo OEDC, “giáo dục tài chính” được hiểu là “một quá trình trong đó người tiêu dùng/nhà đầu tư cải thiện sự hiểu biết về các sản phẩm tài chính, các 18 Hội thảo Khoa học “Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” khái niệm và rủi ro tài chính, dựa trên những thông tin, hướng dẫn và tư vấn khác mà phát triể ...