Hồ xuân hương - bậc cao thủ về câu đối

Hồ xuân hương - bậc cao thủ về câu đốiHồ Xuân Hương, con ông Hồ Sĩ Danh (1706-1783), em cùng cha khác mẹ với quận công Hồ Sĩ Đống (1738-1786), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Hồ xuân hương - bậc cao thủ về câu đốiHồ xuân hương - bậc cao thủ về câu đốiHồ Xuân Hương, con ông Hồ Sĩ Danh (1706-1783), em cùng cha khác mẹ vớiquận công Hồ Sĩ Đống (1738-1786), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu,tỉnh Nghệ An. Ông Hồ Sĩ Danh đậu cử nhân năm 1732, không ra làm quan, bỏ quêra dạy học ở vùng Hải Dương, Kinh Bắc, rồi lấy con gái họ Hà làm vợ lẽ, sinh raHồ Xuân Hương. Hồ Xuân Hương sinh trong khoảng những năm 1745 đến 1780và mất khá lâu trước năm 1842. Có thể hồi nhỏ, bà từng sống ít năm ở quê cha,nhưng từ khi cha mất, bà sống với mẹ ở Thăng Long, lúc đầu ở phường KhánXuân, huyện Vĩnh Thuận, gần Hồ Tây, sau chuyển đến thôn Tiên Thị, tổng TiênTúc, huyện Thọ Xương (nay là phố Lý Quốc Sư, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). Lúctrưởng thành, bà thường ở một ngôi nhà riêng gần Hồ Tây, đặt tên là Cổ NguyệtĐường (do chiết tự chữ Hồ thành hai chữ Cổ và Nguyệt); đây có thể là phòng vănhay nơi dạy học, cũng là nơi diễn ra các cuộc bình thơ, thù tiếp bạn bè.Hồ Xuân Hương không những nổi tiếng là bà chúa thơ Nôm, mà còn là một bậccao thủ về câu đối. Trong thời gian theo cha về Sơn Dương dạy học, Hồ XuânHương được nhiều cậu Tú, anh Nho ngấp nghé chuyện riêng tư. Một hôm, nhânngày Tết Nguyên đán, cậu Tú Kình cùng một số thư sinh đem biếu quà Tết cho cụđồ Hồ Sĩ Danh, thân sinh Hồ Xuân Hương, bị Hồ Xuân Hương ra câu đối:- Tối ba mươi khép cánh càn khôn kẻo nữa ma vương đưa quỷ tới.Tú Kình đối lại:- Sáng mồng một mở then tạo hoá để cho thiếu nữ rước xuân vào.Có sách nói cả hai vế câu đối trên là của Hồ Xuân Hương với nội dung:- Tối ba mươi, khép cánh kiền (càn) khôn, ních chặt lại kẻo ma vương bồng (đưa)quỷ tới.- Sáng mồng một, lỏng then tạo hoá, mở toang ra cho thiếu nữ bế (rước) xuân vào.Chiêu Hổ, một viên quan lại thời bấy giờ, một hôm đến chơi nhà Hồ Xuân Hương,khi đi qua sân, đụng phải quần áo của nàng đang phơi. Hồ Xuân Hương xuất thầnđọc:- Tán vàng, lọng tía, che đầu nhau mỗi khi nắng cực.Chiêu Hổ đối lại:- Thuyền rồng, mui vẽ, vém buồm lên rồi sẽ lộn lèo.Khi tiếp chuyện một ông đồ tên là Bút ở làng Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh BắcNinh, Hồ Xuân Hương (có một thời cùng gia đình sống ở phường Khán Xuân,huyện Vĩnh Thuận, nay là vùng vườn Bách Thảo, Hà Nội), ra vế đối:- Gái Khán Xuân, xuân xanh tuổi mười ba, khép cửa phòng xuân còn đợi nguyệt.Ông đồ Bút đối lại:- Trai Đình Bảng, bảng vàng treo đệ nhất, chờ khi chiếm bảng trúng khôi khoa.Có lần, Hồ Xuân Hương giặt quần áo dưới sông, trên cầu có võng quan đang điqua, ứng khẩu đọc:Võng đào ông lớn đi trên ấy;Váy rách bà con vỗ dưới này.Hồ Xuân Hương khi du ngoạn qua cửa Gió ở Đèo Ngang, đã viết:- Khéo khen ai đẽo đá chênh vênh, tra hom ngược để đơm người đế bá.- Gớm con tạo lừa cơ tem hẻm, rút nút nuôi cho lọt khách cổ kim.Hồ Xuân Hương còn tức cảnh:Giơ tay với thử trời cao thấp;Xoạc cẳng đo xem đất vắn dài.Khi Gia Long diệt được nhà Tây Sơn, tiến ra Bắc Hà, bắt dân chúng treo đèn kếthoa, chào đón tân triều. Viên khâm sai lúc bấy giờ được lệnh đi kinh lý các tỉnh.Các quan chức gặp Hồ Xuân Hương để xin câu đối. Nữ sinh tài hoa liền viết:Thiên tử tinh kỳ đương bán diện;Tướng quân thanh thế áp tam thuỳ.Tạm dịch như sau:Che nửa mảnh rực cờ thiên tử;Trấn ba góc, rõ tài tướng quân.Câu đối trên có nghĩa đen là: Cờ xí của nhà vua treo khắp mọi nơi, che nửa mặtngười. Uy danh của vị khâm sai rất to lớn, bao trùm cả ba cõi.Hồ Xuân Hương vốn là một nhà thơ tinh nghịch. Câu đối bằng chữ Hán của nữsinh tài hoa này dễ gợi cho người đọc nhớ tới hình ảnh: Chành ra ba góc da cònméo trong bài thơ Vịnh cái quạt của bà. Câu đối nói trên được nhiều người hiểurằng, cờ của vua Gia Long là loại cờ nửa mảnh và cái tài của vị khâm sai chỉ là cáitài áp vào ba góc mà thôi!...Ông Chiêu Hổ đi làm quan xa, nhận được thư thăm của Hồ Xuân Hương. Trongthư hồi âm, ông Chiêu Hổ có hai câu:Nay đã mần cha thằng xích tử;Rầy thì đù mẹ cái hồng nhan.Hồ Xuân Hương tức giận, viết một câu gửi cho ông Chiêu Hổ với lời lẽ mỉa mai:- Mặc áo Giáp, dải cài chữ Đinh, Mậu Kỷ Canh khen mình rằng Quý ...