HỌC VIỆN CÔNG DÂN - KHẾ ƯỚC XÃ HỘI TOÀN TẬP - 4 QUYỂN - 8

Tính bất di bất dịch của luật pháp không cho nó thích ứng với các hoàn cảnh khác nhau; sự kiện này trong vài trường hợp có thể làm cho luật pháp trở nên tai hại, và trong cơn khủng hoảng, có thể làm cho quốc gia suy tàn. Thứ tự và tính chậm chạp của các thủ tục pháp lý đòi hỏi một khoảng thời gian mà nhiều khi hoàn cảnh không cho phép. Có vô số tình huống mà các nhà làm luật không tiên liệu nổi, và biết rằng ta không thể tiên liệu được mọi việc...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
HỌC VIỆN CÔNG DÂN - KHẾ ƯỚC XÃ HỘI TOÀN TẬP - 4 QUYỂN - 8 Jean-Jacques Rousseau6Sự độc tài Tính bất di bất dịch của luật pháp không cho nó thích ứng với cáchoàn cảnh khác nhau; sự kiện này trong vài trường hợp có thể làm choluật pháp trở nên tai hại, và trong cơn khủng hoảng, có thể làm choquốc gia suy tàn. Thứ tự và tính chậm chạp của các thủ tục pháp lý đòihỏi một khoảng thời gian mà nhiều khi hoàn cảnh không cho phép. Cóvô số tình huống mà các nhà làm luật không tiên liệu nổi, và biết rằngta không thể tiên liệu được mọi việc cũng là một phần không thể thiếuđược khi tiên liệu. Vậy nên thật là sai lầm nếu ta muốn làm cho các định chế chính trịmạnh mẽ đến độ ta không thể đình chỉ được hoạt động của chúng.Ngay cả Sparta đôi khi cũng ngưng thi hành luật pháp. Tuy nhiên, chỉ có những nguy hiểm lớn lao nhất mới cân bằngđược mối nguy hiểm làm thay đổi nền trật tự công cộng, và cái quyềnthiêng liêng của luật pháp không bao giờ được ngưng thi hành, trừtrường hợp quốc gia đang bị nguy vong. Trong trường hợp hiếm có vàhiển nhiên ấy, nền an ninh công cộng sẽ, qua một đạo luật đặc biệt,được ủy thác cho người xứng đáng nhất. Sự ủy thác này có thể đượcthi hành bằng hai cách tùy theo loại nguy hiểm nào. Nếu gia tăng hoạt động của chính quyền là một biện pháp vừa đủđể đối phó với tình trạng đó, quyền hành được tập trung vào tay củamột hay hai thành viên: trong trường hợp này, không phải là quyềnlực của luật pháp bị thay đổi mà chỉ là [thay đổi] thể thức áp dụngluật. Mặt khác, nếu sự nguy hiểm đến độ mà chính cơ chế luật pháp lạilà một chướng ngại cho sự bảo tồn luật pháp, thì phải bổ nhiệm một vị 168 Khế ước xã hộilãnh tụ tối cao: ông ta sẽ ngưng áp dụng toàn bộ hệ thống luật pháp vàđình chỉ hành động của Hội đồng Tối cao trong một thời gian. Trongtrường hợp như vậy, ý chí tập thể thật là rõ ràng, và hiển nhiên rằng ýmuốn đầu tiên của dân chúng là mong muốn quốc gia không bị tiêudiệt. Vậy, việc ngưng quyền lập pháp không phải là hủy bỏ quyềnnày; [trong vai trò này,] người lãnh đạo tối cao này chỉ có thể làm choluật pháp lặng tiếng chứ không thể nào lên tiếng thay cho luật phápđược; nhà lãnh đạo tối cao trấn áp luật pháp nhưng không [có quyền]thay mặt cho luật pháp. Nhà lãnh đạo tối cao có thể làm bất cứ điều gìngoại trừ quyền làm luật. Phương pháp thứ nhất được Nguyên Lão Thượng Nghị Viện LaMã sử dụng khi, bằng một thể thức được thánh hóa, trao cho các bảodân quan quyền gìn giữ an ninh của nền Cộng Hòa. Phương pháp thứhai được sử dụng khi một trong hai bảo dân quan bổ nhiệm một nhàđộc tài,3 một tục lệ mà La Mã du nhập từ Alba. Trong thời kỳ thứ nhất của nền Cộng Hòa, người ta rất nhiều lầncần đến sự chuyên chế, tại vì quốc gia chưa có một nền móng vữngchắc để có thể tự bảo tồn bằng sức mạnh của hiến pháp của mình. Vìvào thời đó con người còn rất trọng đạo lý nên các sự phòng ngừa mộtnhà độc tài có thể lạm dụng quyền của mình hay là muốn kéo dài thờigian cai trị của mình trở nên không cần thiết. Ngược lại, dường nhưquyền hành to lớn đó lại trở thành một gánh nặng trên người đượcgiao phó quyền này, và nhà độc tài [được chỉ định] tìm cách từ bỏquyền ấy càng chóng càng tốt, như thể việc đại diện cho luật pháp làmột chức vụ vừa quá rắc rối, vừa quá nguy hiểm. Vậy thì điều làm tôi chống đối việc sử dụng thiếu thận trọng cáichức vụ tối cao này không phải là sự nguy hiểm của việc nó bị lạmdụng mà là sự việc làm hạ giá trị của nó. Bởi vì chừng nào mà ngườita sử dụng nó một cách vô tội vạ trong các cuộc bầu cử, các buổi3 Sự bổ nhiệm này được thực hiện một cách bí mật vào ban đêm thể như làngười ta xấu hổ khi đặt một con người lên trên pháp luật. 169 Jean-Jacques Rousseaukhánh thành, trong các nghi lễ, thì ta có thể sợ rằng nó không cònđáng được nể sợ nữa khi cần thiết, và sẽ quen xem nó như là một danhhiệu trống rỗng chỉ được dùng trong những lễ nghi vô nghĩa. Vào cuối thời Cộng Hòa, dân La Mã trở nên thận trọng hơn, vàthay vì sử dụng nền chuyên chế một cách quá rộng rãi, thì bây giờ họlại kiềm chế sự sử dụng nó một cách quá mức. Ta dễ dàng thấy rằngsự lo sợ của họ là vô căn cứ, rằng sự yếu kém của kinh đô La Mã chechở nó chống lại các quan chức đang sống trong đó; rằng một nhà độctài, trong vài trường hợp, có thể bảo vệ tự do công cộng nhưng khôngbao giờ có thể làm hại đến nó; và rằng các xiềng xích trói buộc La Mãkhông phải phát xuất ngay tại Roma mà từ trong quân đội. Sự chốngcự yếu ớt của Marius với Sulla, và của Pompey chống Caesar cho tathấy rõ rằng ta có thể chờ đợi được gì ở các chức quyền tại chỗ đểchống với quyền lực đến từ bên ngoài. Sự nhận thức sai lầm này dẫn dân La Mã đến việc phạm nhiều lỗilầm lớn; ví dụ như là sự thất bại trong việc bổ nhiệm một nhà độc tàitrong vụ âm mưu Catalina. Bởi vì sự việc này chỉ ảnh hưởng đến ...